Ο Μάριος Μάζαρης είναι ο δάσκαλος που ο ίδιος θα ήθελε να έχει. Είναι ο δάσκαλος που όλα τα παιδιά θα ήθελαν να έχουν στην τάξη τους. Όχι μόνο, επειδή έχει αποδείξει ότι έχει την όρεξη να πάει πιο νωρίς το πρωί στο σχολείο για να φτιάξει για τους μαθητές του ποπ- κορν στο γκαζάκι, να φουσκώσει μπαλόνια και να μοιράσει εισιτήρια για να δουν βωβό κινηματογράφο, αλλά και γιατί χτίζει ένα ισότιμο σύμπαν, πέρα από τα κάγκελα και τα όρια του σχολείου, με την έννοια που έχουμε συνηθίσει.
Η συνάντησή μας συνέπεσε με την Παγκόσμια Ημέρα Αγκαλιάς και αν έχεις χαζέψει τις αναρτήσεις του στο Instagram, μπορείς εύκολα να μαντέψεις τις δράσεις που είχε ετοιμάσει για τους μαθητές του την Παρασκευή. Με ένα χαρτάκι, κάθε παιδί ζητούσε από κάποιο άλλο να αγκαλιαστούν. Το δεύτερο είχε τη δυνατότητα να το σκεφτεί. Να δεχτεί την αγκαλιά ή να την απορρίψει γιατί κάθε δράση στην τάξη του Μάριου συνοδεύεται από την επιλογή και τη συναίνεση.
Ο Schoolmarius φέτος εμπνέει με τις εκπαιδευτικές του δράσεις, τους μαθητές της Ε' Τάξης του 13ου δημοτικού σχολείου Κερατσινίου. Μετράει πάνω από 90 χιλ. followers και σε καμία περίπτωση δεν είχε προβλέψει την επιτυχία που θα ερχόταν κατά πάνω του με φόρα, ειδικά μετά την κυκλοφορία της πρώτης του ιστορίας: «Η αγκαλιά που ψήλωνε» με πρωταγωνίστρια μια παλιά του μαθήτρια με νανισμό, αλλά και όταν αποφάσισε να στολίσει με λαμπιόνια την τάξη του για να υποδεχτεί τους μαθητές του μετά την τηλεκπαίδευση. Το δεύτερο εγχείρημά του κυκλοφόρησε μόλις χθες, με τίτλο: «Τα χρώματα έχουν πόλεμο» και στοιχηματίζουμε ότι θα ταξιδέψει με την ίδια ιλιγγιώδη ταχύτητα, όπως το πρώτο, το οποίο ξεπέρασε κάθε προσδοκία πωλήσεων μόλις σε ένα τρίμηνο.
«Η αγκαλιά που ψήλωνε»
Ο Μάριος δεν είχε σκεφτεί ποτέ ότι θα γράψει μια ιστορία που θα εκδοθεί αλλά οι συγκυρίες οδήγησαν εκεί. «Το πρώτο βιβλίο είναι η ιστορία μιας κοπέλας που είχα μαθήτρια πριν από οκτώ χρόνια. Δεν είναι η ιστορία της φωτογραφημένη αλλά αν δεν την είχα γνωρίσει, δεν θα είχε βγει. Είναι η ιστορία ενός κοριτσιού, που γεννήθηκε με νανισμό, και αποφάσισε στην έκτη δημοτικού να κάνει μια σειρά από επεμβάσεις προσθετικής ύψους. Όποτε ήθελε να με αγκαλιάσει, με σκούνταγε ή άνοιγε τα χέρια της για να την αγκαλιάσω κι εγώ έσκυβα. Όταν τη ρώτησα, γιατί ήθελε να κάνει αυτές τις επεμβάσεις, έλαβα την εξής απάντηση: "γιατί δεν θέλω να σκύβετε για να σας αγκαλιάσω". Αυτή λοιπόν ήταν μία από τις κουβέντες που με έχουν καθορίσει ως άνθρωπο».
«Για μένα, η ουσία του να είσαι δάσκαλος, είναι να βρεις έναν τρόπο ώστε το παιδί να μην ακροβατεί στα άκρα των δαχτύλων του για να σε φτάσει, ούτε εσύ να σκύβεις τελείως μέχρι να το φτάσεις. Πρέπει να βρίσκετε τη μέση λύση. Να ψηλώνει το παιδί και να χαμηλώνεις αντίστοιχα, κι εσύ»
Η δεύτερη ιστορία με τίτλο: «Τα χρώματα έχουν πόλεμο», κυκλοφορεί μόλις από χθες. «Δεν είναι η ιστορία παιδιού που είχα μες στην τάξη αλλά αναφέρεται σε ένα παιδί που είχα συναντήσει πριν από χρόνια σε συγγενικό περιβάλλον, το οποίο ζωγράφιζε ακόμη κι όταν οι άλλοι δεν καταλάβαιναν τον λόγο. Τα χρώματα πολλές φορές στη ζωή μας έχουν θέση, ακόμη κι αν νομίζουμε ότι δεν τα χρειαζόμαστε».
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για να ξεχωρίσεις τον δάσκαλο, που βρίσκεται πίσω από τις πιο πρωτότυπες ιδέες και δράσεις, όχι μόνο για τις δύο δημοσιευμένες του ιστορίες, αλλά κυρίως για τις ρηξικέλευθες παιδαγωγικές του μεθόδους. Ο ίδιος απάντησε με συστολή στο «αν είναι ο δάσκαλος που ονειρευόταν να έχει». Όσοι παρατηρούμε καθημερινά τα όσα κατορθώνει, ξέρουμε την απάντηση. «Δεν ξέρω αν είμαι ο δάσκαλος που θα ήθελα να έχω, ξέρω ότι προσπαθώ να είμαι. Είναι μια συνεχής διεργασία. Εξετάζω τι δούλεψε, τι δεν δούλεψε, τι θα διορθώσω, τι βοηθάει, τι δεν βοηθάει τα παιδιά».
Όσο περιγράφει το πώς αισθάνεται ως δάσκαλος και την πρόοδο, στην οποία στοχεύει καθημερινά, σκέφτομαι τη στασιμότητα των δασκάλων που συνάντησα στο δημοτικό. Μόνο ο δάσκαλος που είχα στην Α' δημοτικού, είχε λίγο από το «φως» του Μάριου. Η συντριπτική πλειοψηφία των δασκάλων λέει με κόπο «καλημέρα», εξετάζει ονόματα κι όχι προσωπικότητες, και «τρέχει» βιαστικά την ύλη. Ο Μάριος συμφωνεί σε έναν βαθμό με αυτά, αλλά θεωρεί ότι σήμερα έχουν αλλάξει πολλά προς το καλύτερο και ότι οι δάσκαλοι προσπαθούν και καινοτομούν με κάθε αφορμή.
Στα δικά του σχολικά χρόνια, δεν είχε την τύχη να γνωρίσει κάποιον φανταστικό παιδαγωγό. «Δεν υπήρχε ποτέ ο δάσκαλος αυτός για μένα. Τα χρόνια του δημοτικού ήταν πολύ δύσκολα. Ήταν τα τελευταία που τρώγαμε σφαλιάρες, καθόμασταν στη γωνία με το ένα πόδι, υπήρχε το βάθρο όπου ο δάσκαλος ήταν υπερυψωμένος από τους υπόλοιπους. Έπρεπε να τον σέβεσαι και να τον φοβάσαι ταυτόχρονα. Όλα αυτά γίνονταν χωρίς να τα καταλαβαίνουμε. Ακόμη και σήμερα, επιβάλλουμε κανόνες στα παιδιά που ξεχνάμε να εξηγήσουμε».
«Πρέπει να εξηγείς γιατί κάνεις κάτι, πού θα χρησιμεύσει και πού θα οδηγήσει. Αν τα παραλείπεις αυτά, τα όρια μεταξύ δασκάλου και εισαγγελέα ή αστυνομικού είναι δυσδιάκριτα»
Μια (ανατρεπτο)- τυπική ημέρα στο σχολείο
Κάθε πρωί ο μεγάλος Μάριος βάζει μεταφορικά τη στολή του παιδιού που ήταν κάποτε, και ζωγραφίζει στους τοίχους της τάξης του, έναν μικρό Παράδεισο. Δεν μου προκαλεί εντύπωση που οι μαθητές του μπαίνουν στην αίθουσα με πολύ χαμόγελο και ενθουσιασμό. «Τα παιδιά έρχονται και φεύγουν χαρούμενα παρόλο που ακολουθούν μεταξύ άλλων, μια ρουτίνα». Όλες οι δράσεις γίνονται με διασκεδαστικό και πρωτότυπο τρόπο γιατί πολλά παιδιά έχουν ανάγκη να δραπετεύσουν από τον κόσμο που μεγαλώνουν.
«Επενδύω τόσο στις γιορτές γιατί πολλά παιδιά δεν ζουν τη γιορτή εκτός σχολείου»
Το μάθημα ξεκινάει με τη «φράση της ημέρας», στα πλαίσια της δράσης «στη φράση κολλάει το σίδερο», και καταλήγει να συζητιέται με παντομίμα ή με ακροστιχίδα. «Για παράδειγμα, πρόσφατα εξηγούσαμε το "ούτε γάτα, ούτε ζημιά". Ένα παιδί έπρεπε να περιγράψει τη φράση με κρεμάλα. Στην αρχή της χρονιάς, σκεφτόμουν ότι πολλά πράγματα δυστυχώς χάνονται, τα παιδιά δεν γνωρίζουν ποιητές ή λογοτέχνες. Οι παροιμίες, τα ήθη, τα έθιμα εξαφανίζονται και αυτό είναι ένα μεγάλο λάθος του σχολείου διότι έχει απομείνει κυρίως η αποστήθιση λεπτομερειών και τύπων».
Στη συνέχεια μιας τυπικής μέρας, ο Μάριος διαβάζει το απόσπασμα ενός βιβλίου. «Υποδεχτήκαμε τη νέα χρονιά δυναμικά με το Άλογο, τον Τυφλοπόντικα που είναι ένα συγκλονιστικό βιβλίο. Εμπνεόμαστε έτσι για ανάγνωση, αντιγραφή, ορθογραφία, κάνουμε δράσεις και ασκήσεις για να ενισχυθεί η κουλτούρα του βιβλίου».
Αν ο μήνας ξεκινούσε με ρήματα, θα επέλεγε σίγουρα για τους μαθητές τους, τα «μοιράζομαι, νοιάζομαι, αγκαλιάζω, επικοινωνώ». Ρήματα που είναι ουσιαστικά από μόνα τους, όπως περιγράφει. Δεν είναι τυχαίο που έχει χαρακτηριστεί ως «κύριος της αγάπης». Όπως συμπληρώνει: «Ακούω κουβέντες στην τάξη που με εκπλήσσουν, καθώς ένα παιδί μπορεί και εκφράζεται τόσο θετικά για κάποιον που στην ουσία δεν είναι μέλος της οικογένειάς του. Όταν κέρδισα το φλουρί, ένας μαθητής μού είπε: «Κύριε, το αξίζετε!».
Οι «Επί…ΤΕΛΟΥΣ» κι οι «ΩΣΤΕ έτσι», οι Λεξικομαχίες και οι προπαίδειες των άστρων
Ο δάσκαλός των μαθητών της Ε' τάξης είναι εκεί για να ανατρέψει τον φόβο και τον πανικό που μπορεί να νιώθουν πολλά παιδιά στο άκουσμα και μόνο, της λέξης «σχολείο». Συνδέεται, επενδύει, αγαπάει την ομάδα και τα παιδιά είναι πάντα εκεί για να δεχτούν με χαμόγελο ό,τι σκαρφίζεται ώστε να ενεργοποιεί τη φαντασία και την κριτική τους σκέψη. Αν σαν παιδί, δεν τα πας καλά με τη γλώσσα, ο Μάριος είναι εκεί για να σου δείξει νέους κόσμους. Κάνει τον συλλαβισμό παιχνιδάκι, σου επιτρέπει να κόψεις με ψαλίδι τις συλλαβές για να τις θυμάσαι καλύτερα, κάνει Λεξικομαχίες, μοιράζει ατομικούς πίνακες, σε βοηθάει να αγκαλιάσεις το «λάθως» σου και επινοεί χαρακτήρες, όπως είναι οι «Επί…ΤΕΛΟΥΣ» κι οι «ΩΣΤΕ έτσι» για να εξασκηθείς καλύτερα με τον σχηματισμό προτάσεων.
Αν σιχαίνεσαι τα μαθηματικά, οι προπαίδειες των άστρων, τα «κλάσματα της ευτυχίας» θα σε κάνουν να αναθεωρήσεις, όπως και οι ομάδες «Προσθετέοι και Αφαιρετέοι», στις οποίες χωρίζεσαι για να κατανοήσεις καλύτερα τις έννοιες. Για να μάθεις Φυσική, θα φτιάξεις νόστιμο κέικ με ειδικές δοσολογίες και για να μάθεις ότι είσαι διαφορετικός και ότι δεν χωράει σύγκριση ανάμεσα σε σένα και τους συμμαθητές σου, επιβάλλεται να περπατήσεις έστω μια μέρα με διαφορετικές κάλτσες στο προαύλιο του σχολείου, αντιμετωπίζοντας τα περίεργα βλέμματα των άλλων παιδιών.
Ο Μάριος Μάζαρης έχει χαρακτηριστεί από μία μητέρα μαθητή του ως «γεννήτρια ιστοριών και ιδεών». Δεν θέλει να το αναφέρω αλλά είναι η πραγματικότητα που απορρέει από την ασύλληπτη σφαίρα της φαντασίας του μες στην τάξη. «Η μετάβαση από το "τώρα διαβάζουμε, τώρα γράφουμε διαγώνισμα, τώρα εξεταζόμαστε, τώρα κάνουμε μια αγκαλιά", είναι πολύ ομαλή. Έλεγα μάλιστα, πρόσφατα στη δασκάλα της παράλληλης στήριξης, ότι μου αρέσει να συνδέω μια "επίπληξη" που θα κάνω στα παιδιά με κάποιο κοινωνικό ζήτημα και στη συνέχεια, μέσα από κάποιο λογοτεχνικό βιβλίο, να προχωρώ σε μια δράση. Όλο αυτό γίνεται μέσα σε λίγα λεπτά. Έχει πλάκα και είναι πολύ δημιουργικό».
Οι μαθητές του, του βάζουν βαθμούς για να διορθώνεται όπου πρέπει και μάλλον μετράει πολλά «Άριστα». Ο ίδιος πιστεύει βέβαια, ότι οι βαθμοί στο δημοτικό είναι μια εντελώς περιττή διαδικασία. «Θα έπρεπε να μην υπάρχουν στο δημοτικό γιατί δεν ορίζουν την προσωπικότητα ενός παιδιού. Πολλοί αγχωμένοι γονείς, πιέζουν το παιδί τους από το νηπιαγωγείο ακόμα, να γίνει άριστο. Ξεχνάνε ότι η σύνδεσή του δημοτικού με το γυμνάσιο και το λύκειο είναι σχεδόν ανύπαρκτη γιατί ο βαθμός του δημοτικού δεν σημαίνει τίποτα στη ζωή ενός ανθρώπου. Είναι μία πρόσκαιρη στιγμή. Η προσωπικότητα είναι αυτή που χτίζεται μέχρι να τελειώσει ένα παιδί το δημοτικό, ο βαθμός δεν έχει καμία σχέση με τη ζωή που θα ακολουθήσει. Αυτό που έχει σημασία, είναι να μάθει τη μέθοδο, την απόρριψη, την επιτυχία».
Πώς αποφάσισε όμως να γίνει αυτός ο δάσκαλος; «Από τα πρώτα χρόνια διδασκαλίας, ήμουν προς αυτή την κατεύθυνση. Δεν μεταλλάχθηκα ξαφνικά, απλώς με την εμπειρία νιώθεις πιο έτοιμος να πειραματιστείς». Η παιδική ηλικία του Μάριου ίσως ήταν εκείνη που του έδειξε τον δρόμο προς την καινοτομία.
«Η παιδική μου ηλικία ήταν αρκετά στενάχωρη. Μεγαλώνοντας, προσπαθώ να με διορθώσω γι' αυτό και λέω πολλές φορές ότι θα ήθελα να είμαι ο δάσκαλος που δεν είχα. Πολλές φορές νιώθω ότι ανάμεσα στους μαθητές μου, είναι και ο μικρός Μάριος που προσπαθεί να διορθώσει την παιδική του ηλικία».
Οι δωρεάν αγκαλιές, οι γλυκές κουβέντες και ο αδιάβροχος εαυτός
Επειδή το μάθημα δεν περιορίζεται μόνο στις σελίδες των σχολικών βιβλίων, ο Μάριος έχει εφεύρει λίγη παραπάνω μαγεία για να βεβαιωθεί ότι οι μαθητές του, πέρα από τα Μαθηματικά και τη Γλώσσα, θα «αγκαλιάσουν» την ενσυναίσθηση, την αποδοχή, τη συμπερίληψη, τη διαφορετικότητα, τον ίδιο τους τον εαυτό. Κάθε δράση του στηρίζεται στην επικαιρότητα των παιδιών και όταν παλιώνει, αντικαθίσταται ή αναδιαμορφώνεται.
«Προσπαθώ ώστε κάθε δράση να έχει και από μια σύνδεση. Αν δεν ταιριάζει με την επικαιρότητα της τάξης, δεν υλοποιώ την ιδέα που έχω σκεφτεί. Κάθε μέρα είναι η προέκταση της προηγούμενης, σαν να υπάρχει ένα νήμα. Για παράδειγμα την Παρασκευή, ένας μαθητής μου, ο Β. έκανε μούτρα για κάτι. Τότε, σκέφτηκα: "ωραία μου έδωσες ιδέα, τη Δευτέρα θα κάνουμε τα μούτρα του Β. για να βρούμε μια λύση».
Πολλές φορές πετάει το υλικό του για να σκεφτεί κάτι καινούριο. Κρατάει δράσεις που πιστεύει ότι έχουν νόημα να επαναληφθούν, ή τις τροποποιεί λίγο γιατί στο μυαλό του είναι συνδεδεμένες με συγκεκριμένα παιδιά. «Τις γλυκές κουβέντες για παράδειγμα, τις έχω συνδέσει με τη Σταματίνα, τη Φρόσω, την Ελένη, τον Γιάννη. Επομένως, την άλλη χρονιά δεν θέλω να τις επαναλάβω με άλλα παιδιά γιατί θέλω, μεγαλώνοντας, να θυμάμαι τα ονόματα των παιδιών».
Οι δωρεάν αγκαλιές «κουμπώνουν» σχεδόν πάντα με προηγούμενες κουβέντες, όπως το bullying, και «βοηθούν τα παιδιά να καταλάβουν πως όλα αυτά που λες, δεν είναι σκόρπια στη ζωή και διαμορφώνουν μια προσωπικότητα και μια κουλτούρα. Μας άρεσαν λοιπόν οι αγκαλιές γιατί καταλάβαμε πως οι άνθρωποι δεν είναι ένα σύνολο πραγμάτων, που θέλουμε οι άλλοι να κρίνουν, αλλά ένα σύνολο πραγμάτων που θέλουμε οι άλλοι να αγκαλιάσουν».
Είναι σημαντικό τα παιδιά να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν πως οι άλλοι αποδέχονται και τα αρνητικά τους, και τα αγαπούν με τον ίδιο τρόπο που αγαπούν τα θετικά τους.
«Το να αποδεχόμαστε τον άλλον, σημαίνει ότι αποδεχόμαστε μια ολότητα, όχι τα κομμάτια του που μας αρέσουν. Έτσι λειτουργούν και οι αγκαλιές! Αγκαλιάζεις τον άλλον για αυτό που είναι, και όχι για αυτό που θες να είναι»
Κάπως έτσι τούς μίλησε μία ημέρα πριν την Παγκόσμια Ημέρα Αγκαλιάς, για τη σημασία του να «αγκαλιάζεις» αλλά και για τη σημασία του να αποδέχεσαι ότι κάποιος μπορεί να μη θέλει τη δεδομένη στιγμή να σε αγκαλιάσει. «Κόλλησα χαρτάκια στους τοίχους, σηκώθηκαν δειλά- δειλά τα πρώτα παιδιά. Μετά τα χέρια πλήθαιναν κι έτσι ολοκληρώσαμε μια δράση που κατέληξε σε δάκρυα. Μετά από αυτή την εμπειρία, τους είπα: "ωραία, τώρα πάμε να αγκαλιάσουμε και λίγο τα Μαθηματικά"»!
Φυσικά, δεν ήταν όλα τα παιδιά έτοιμα να αγκαλιάσουν το ένα το άλλο. «Το αίτημα της αγκαλιάς είναι παράλληλα ένα εισιτήριο αποδοχής και συναίνεσης. Το ότι εσύ θες να κάνεις στον άλλον μια αγκαλιά, δεν σημαίνει ότι είναι υποχρεωμένος να σε αγκαλιάσει. Του δίνεις την ευκαιρία να σκεφτεί αν θέλει κι εκείνος να σε αγκαλιάσει ή αν θα το κάνει επειδή θέλει να βοηθήσει εσένα. Αν δεν νιώθει καλά με αυτό, εσύ δεν πρέπει να στεναχωρηθείς γιατί είναι επιλογή του. Είναι μια πολύπλευρη δράση».
«Ο αδιάβροχος εαυτός από την άλλη, έχει να κάνει με το bullying και το πώς αποδεχόμαστε τον άλλον όπως είναι, αλλά και το πώς κάποιος άνθρωπος, ακούγοντας αρνητικά πράγματα από τους άλλους, μπορεί να τα αφήσει να γλιστρήσουν από πάνω του και να πέσουν κάτω γιατί είναι αδιάβροχος και δεν μπορεί να βραχεί από τις άσχημες κουβέντες των άλλων», μου εξηγεί ο Μάριος. «Αυτό είναι μια δράση που θέλει μήνες».
Στερεότυπα, διαφορετικές κάλτσες και το παιχνίδι των χρωμάτων
Γιατί τα χρώματα γεμίζουν με στερεότυπα; Πώς ένα παιδί καταλαβαίνει ότι δεν έχει νόημα να συγκρίνεται με τους συμμαθητές του και ότι ζει σε μια ισότιμη κοινωνία; «Πολλές φορές ξεκινάμε με τις διαφορετικές κάλτσες, παίζουμε με τα στερεότυπα μέσα από τα ροζ των αγοριών και τα μπλε των κοριτσιών. Αυτό σημαίνει ότι ντυνόμαστε και πηγαίνουμε σχολείο με διαφορετικά χρώματα, με τις πιτζάμες μας, δηλαδή με μια περίεργη εμφάνιση».
Όλα αυτά βοηθούν και τον ίδιο τον δάσκαλο αλλά και τα παιδιά. Όσα παιδιά όμως δεν νιώθουν έτοιμα να ακολουθήσουν, δεν δέχονται πίεση. «Αν δεν νιώθουν καλά κι έτοιμα να φορέσουν ένα χρώμα που είναι για παράδειγμα, στερεοτυπικά κοριτσίστικο, μπορούν να ακολουθήσουν μια εναλλακτική λύση. Μπορούν την επόμενη μέρα να φέρουν μαζί τους ένα ροζ κασκόλ ή ένα ροζ σκουφί, το οποίο θα έχουν στο θρανίο τους χωρίς να το αγγίξουν. Μπορούν να το έχουν κοντά τους σαν επιλογή ή σαν παιχνίδι. Αυτό ξεκλειδώνει όλα τα παιδιά».
«Δεν μπορείς να πιέσεις κανένα παιδί να γίνει αυτό που θες εσύ να γίνει. Του δίνεις επιλογές κι έτσι η συμμετοχή είναι καθολική»
Η πατριαρχία και η τοξική αρρενωπότητα είναι δύο πραγματικότητες που πρέπει να μείνουν οριστικά στο παρελθόν. «Παλιά ένας γονέας, κηδεμόνας, δάσκαλος προσάρμοζε την παιδαγωγική του ή το νοιάξιμό του ανάλογα με το αν είχε απέναντί του ένα αγόρι ή ένα κορίτσι. Αν αυτό άλλαζε κι έλεγε: "έχω απέναντί μου έναν άνθρωπο, σκέτο", και σκεφτόταν: "θα πω στο αγόρι τα ίδια που θα πω και στο κορίτσι", θα έφευγαν από τη μέση πολλά προβλήματα».
«Έχουμε φύλα αλλά δεν χρειάζεται να αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας σε κατηγορίες. Ο σεβασμός είναι κοινός, ο πολιτισμός είναι κοινός, η παιδεία είναι κοινή, η ανθρώπινη φύση είναι παρόμοια, όσο κι αν σκεφτόμαστε διαφορετικά. Σκεφτόμαστε διαφορετικά, όχι γιατί είμαστε αγόρια και κορίτσια, αλλά γιατί είμαι εγώ και είσαι εσύ. Είμαστε διαφορετικοί έτσι κι αλλιώς, και πρέπει να συμφωνούμε σε κάποια πράγματα που να είναι αυτονόητα για όλους, κι όχι στερεοτυπικά. Αυτό θέλει δουλειά κι ευτυχώς βλέπω ότι τώρα επιτέλους έχει παραπάνω στήριξη».
Η συνάντηση των μπαμπάδων που «γράφει ιστορία»
Οι μπαμπάδες πλέον είναι πιο ορατοί στην ανατροφή και το μεγάλωμα των παιδιών τους. «Φαίνονται περισσότερο, τους βλέπω στα πάρκα με τα παιδιά, τους βλέπω σε παιδικές χαρές, σε δραστηριότητες, τους βλέπω στο σχολείο. Όχι, σε τεράστιο βαθμό, αλλά νιώθω ότι το ψάχνουν λίγο παραπάνω. Οι κουβέντες που γίνονται διαδικτυακά, οι αναρτήσεις και οι εμπειρίες που μοιράζονται, ξεφεύγουν πια από το "ο μπαμπάς βοηθάει"».
«Ο μπαμπάς δεν πρέπει να βοηθήσει, ο μπαμπάς οφείλει να αναλάβει τον ρόλο του. Απλώς πρέπει να επανακαθορίσουμε ποιος είναι ο ρόλος του, και σίγουρα δεν είναι εκείνος της δεκαετίας του '50, του '60, ότι "φέρνω τα λεφτά στο σπίτι, το παιδί μεγαλώνει με τη μαμά". Ο ρόλος πρέπει να είναι ισότιμος σε όλα. Δεν υπάρχει πρωταγωνιστής και δευτεραγωνιστής στο μεγάλωμα των παιδιών. Είναι δύο οι πρωταγωνιστές και το παιδί χρειάζεται και τους δύο»
Η αλλαγή δεν θα έρθει εύκολα αν δεν την κυνηγήσουμε, μου εξηγεί. «Πρέπει παράλληλα, να αλλάξει η νοοτροπία των μαμάδων και το άγχος που έχουν να είναι τέλειες σε όλα. Πρέπει οι ρόλοι να μοιράζονται για να ηρεμούν και να περνούν δημιουργικό χρόνο με το παιδί τους. Άλλωστε, ένας ευτυχισμένος άνθρωπος, θα γίνει ευτυχισμένος γονέας. Ένας ευτυχισμένος γονέας δεν θα γίνει ευτυχισμένος άνθρωπος. Ο καθένας που μεγαλώνει ένα παιδί, πρέπει κυρίως να προσέχει τον εαυτό του για να γίνει ένας γονέας που θα βοηθήσει το παιδί του».
«Πρέπει σε κάθε οικογένεια, είτε είναι μονογονεϊκή, είτε είναι δύο μαμάδων, είτε δύο πατεράδων, να μοιράζονται όλα έτσι ώστε το παιδί να βλέπει ότι δεν είναι ευθύνη του ενός ή του άλλου, είναι ευθύνη όλων»
Κι αν όλα πάνε πίσω; «Πρέπει να βάζουμε προτεραιότητες που να μας κάνουν πρωτίστως ευτυχισμένους. Όταν ήρθαν οι μπαμπάδες στη συγκέντρωση γονέων, τους είπα μισοαστεία- μισοσοβαρά, ότι τώρα γράφουμε ιστορία, γιατί είναι πολύ σπάνιο να καταφέρεις από τους 20 μπαμπάδες, να έρθουν οι 17».
Το bullying από μια διαφορετική οπτική
Τα περιστατικά bullying συνέβαιναν και συμβαίνουν σε κάθε σχολείο. Το ζητούμενο είναι η αντιμετώπιση του φαινομένου και η αλήθεια να αναδιατυπωθεί λίγο διαφορετικά. «Χαίρομαι που ένα περιστατικό bullying, που παλαιότερα δεν θα το συζητούσε κανείς, τώρα αυτόματα έχει ως υποστηρικτές, ανθρώπους που θα το φέρουν στην επιφάνεια και θα το συζητήσουν. Αυτό είναι ένα κέρδος της κοινωνίας τα τελευταία δέκα χρόνια. Ενδεχομένως, σε είκοσι χρόνια να είναι διαφορετική η κοινωνία, αλλά όχι σε λιγότερο από 20 χρόνια ή σε 10 χρόνια. Θέλει πολλή δουλειά».
Όσο κουραστικό κι αν είναι να υπερτονίζουμε κάτι, πολλές φορές βοηθάει. «Βοηθάει στο να καταλάβουμε ότι ένα παιδί που είναι Ρομά, δεν είναι κατώτερο από ένα παιδί που έχει γεννηθεί σε οποιοδήποτε σημείο της Ελλάδας ή ότι ένα παιδί από πλούσια οικογένεια ή ένα παιδί αριστούχο, δεν διαφέρει από ένα παιδί που έχει χαμηλότερους βαθμούς».
Τι γίνεται όταν ένα παιδί πέφτει θύμα ενδοσχολικής βίας; Και κατά πόσο, μπορούμε να πούμε με απόλυτο τρόπο ότι τα παιδιά είναι θύτες ή θύματα; Ο Μάριος όταν ακούει τον όρο στο δημοτικό, είναι πολύ επιφυλακτικός.
«Ένα παιδί ανακαλύπτει τον κόσμο και το σχολείο είναι ένας χώρος, στο οποίο αλληλεπιδρά, κοινωνικοποιείται. Αρχίζει να εκφράζει τη σκέψη του άτσαλα, δυνατά αλλά δεν έχει απαραίτητα κακή πρόθεση. Δεν αναφέρομαι σε ακραία περιστατικά στοχοποίησης παιδιών αλλά για καθημερινά πειράγματα»
«Ένα παιδί θα δει κάποιο άλλο στο διάλειμμα και θα του πει "γιατί είσαι παχύς;". Δεν θα το κάνει απαραίτητα για να το πληγώσει αλλά επειδή εξωτερικεύει την εικόνα που έχει στο μυαλό του. Βλέπει κάποιο παιδί που δεν έχει συνηθίσει να βλέπει στο περιβάλλον του και του λέει αυτό που σκέφτεται. Αυτό δεν είναι bullying για μένα, αλλά έχουμε καθήκον και υποχρέωση να εξηγήσουμε και στα δύο παιδιά τι ακριβώς συμβαίνει».
Θεωρεί λοιπόν ότι είναι φυσιολογικό να συμβεί. «Αυτό γιατί για σένα κάποιος είναι περίεργος, όπως κι εσύ είσαι περίεργος για κάποιον άλλον. Στο παιδί που γίνεται αποδέκτης μιας τέτοιας συμπεριφοράς, πρέπει να εξηγήσουμε ότι η πρόθεση δεν ήταν κακεντρεχής. Πρέπει να του πούμε ότι "το άλλο παιδί έκανε αυτό που μπορεί κι εσύ πολλές φορές να έχεις σκεφτεί για κάποιο άλλο. Απλώς εκείνο το είπε δυνατά"». Σημασία λοιπόν έχει η συζήτηση και η ερμηνεία των γεγονότων. «Καλό είναι να πεις στο παιδί: "Έλα να συζητήσουμε για ποιον λόγο δεν αξίζει αυτό το περιστατικό να εμποδίσει τη σχέση σας" ή "από εδώ και πέρα τι μπορούμε να κάνουμε για να διορθώσουμε τη συμπεριφορά μας"».
«Δυστυχώς, πιστεύουμε και το κάνουμε οι ενήλικες πιο πολύ, ότι υπάρχουν αυτονόητα πράγματα. Για εμένα δεν υπάρχουν αυτονόητα πράγματα, κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός, έχει ένα δικό του αξιακό σύστημα ή σύστημα πληροφοριών και ερμηνείας και πρέπει να συζητάμε. Αν όλα ήταν αυτονόητα, δεν θα υπήρχαν κανόνες»
Ο ίδιος όταν παρατηρεί μια παράξενη συμπεριφορά ή μια παρεξήγηση μεταξύ των παιδιών που ξεφεύγει από το πείραγμα του διαλείμματος, τη συζητάει. «Είναι προτεραιότητα γιατί πιστεύω ότι το δημοτικό πλάθει χαρακτήρες. Την ύλη θα τη βρουν μπροστά τους με πάρα πολλές αφορμές, αλλά τον χαρακτήρα που θα φτιάξουν στο δημοτικό, θα τον κουβαλούν σε όλη τους τη ζωή. Οφείλεις να πλάσεις χαρακτήρες που να είναι συνεργάσιμοι, να σέβονται, να είναι μοναδικοί. Ο ένας να μη θέλει να μοιάσει στον άλλον αλλά να τολμάει να είναι ο μοναδικός του εαυτός, χωρίς να ντρέπεται γι' αυτό που είναι. Τότε θα έχουν χώρο και τα αστεία και οι πλάκες και οι αγκαλιές. Γι' αυτό λέω ότι το σχολείο είναι για μένα σαν μια διαρκής ψυχοθεραπεία».
Αναπαράγοντας (τοξικές) φράσεις
Όταν λέει ένα παιδί μια κακή φράση και το ρωτάς αν ξέρει τι σημαίνει αυτό που μόλις είπε, σοκάρεται. «Αναπαράγει φράσεις χωρίς να ξέρει ακριβώς τι σημαίνουν και τις ακολουθεί μέχρι την ενήλικη ζωή του. Αν δεν του πει κανείς "έλα να ερμηνεύσουμε τι λες", δεν θα καταλάβει. Αυτό έχει να κάνει και με το πώς χειριζόμαστε τη γλώσσα μας. Άλλο το "βλέπω", άλλο το "παρατηρώ", άλλο το "επεξεργάζομαι". Κάθε λέξη έχει διαφορετική σημασία. Αν δεν βιαζόμαστε να μιλήσουμε, αλλά παίρνουμε πάντα 3'' να σκεφτούμε ποια λέξη θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε και τι θέλουμε να πούμε χωρίς να εκτοξεύσουμε μια ατάκα για να φανούμε καλύτεροι, να προσβάλλουμε τον άλλον ή να έχουμε την τελευταία λέξη, τότε όλα θα είναι καλύτερα».
«Δεν μπορεί κάποιος να με προσβάλλει γιατί δεν θα μπω καν στη διαδικασία να συγκριθώ μαζί του»
Τελικά υπάρχουν μόνο θύτες ή μόνο θύματα; «Δεν πιστεύω σε αιώνιους θύτες και αιώνια θύματα. Πιστεύω ότι είναι κατά περίσταση. Ένας θύτης μπορεί να είναι και ο ίδιος θύμα και το ανάποδο, γι' αυτό δεν με αφορούν οι ταμπέλες. Αν μου πεις ψέματα, δεν θα πω ότι είσαι ψεύτρα, θα πω ότι μου είπες ψέματα γιατί μπορεί σε άλλους ανθρώπους να φέρεσαι με πολλή ειλικρίνεια. Είναι παγίδα να βάλουμε ταμπέλα σε ένα παιδί. Έχει να κάνει με την περίσταση, με τα βιώματα, τις εμπειρίες του, έχει να κάνει με την ανάγκη του να επικοινωνήσει κάτι που δεν ξέρει πώς να το επικοινωνήσει. Με ένα πρότυπο που του έχει δημιουργηθεί και πιστεύει ότι αυτό το πρότυπο δείχνει αγάπη για τους άλλους».
«Υπάρχουν παιδιά που μεγαλώνουν μες στη βία και πιστεύουν πως "αν σε χτυπήσω, σου δείχνω ότι σε αγαπάω". Είναι ακραίο αλλά συμβαίνει και θέλει πολλή προσοχή. Δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε φράσεις, που δημιουργούν στο παιδί τη βεβαιότητα, ότι τελικά είναι αυτό που του λένε οι άλλοι»
Η δύναμη της αυτοεκπληρούμενης προφητείας
Υπάρχει μια ολόκληρη θεωρία στην παιδαγωγική, αυτή της αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Αν λες σε έναν άνθρωπο καθημερινά ότι "είσαι βλάκας, είσαι βλάκας, είσαι βλάκας", θα πιστέψει και ο ίδιος ότι είναι και θα εγκαταλείψει όλες του τις προσπάθειες. Βοηθάει να του λες, "μπορείς παραπάνω, είσαι έξυπνος, θα τα καταφέρεις, έχεις δυνατότητες, σήμερα τα πήγες καλύτερα από ό,τι χθες, αύριο θα τα πας καλύτερα από σήμερα". Είναι ένας τρόπος που προτιμώ κι εγώ για να επικοινωνώ με τα παιδιά, δεν θα πω ποτέ: "σήμερα δεν τα πήγες καλά"».
«Οι λέξεις που χρησιμοποιούμε, σηματοδοτούν και το συναίσθημα που μπορεί ένα παιδί να νιώσει»
«Αν χρησιμοποιούμε λέξεις που με κάποιον τρόπο μεταφέρουν το ίδιο μήνυμα, πάλι λες στο παιδί πως δεν έχει φτάσει στον απόλυτο στόχο αλλά δεν του λες ότι απέτυχε, του λες ότι τα πήγε λίγο καλύτερα από την προηγούμενη μέρα και αύριο ότι θα τα πάει ακόμη καλύτερα. Το ίδιο μήνυμα του μεταφέρεις. Δεν το καλοπιάνεις, όπως πολλοί θεωρούν. Δεν είναι ότι δεν το βάζεις στην πραγματικότητα, αλλά του προσφέρεις έναν τρόπο να μπει στην πραγματικότητα λίγο πιο ομαλά».
«Οι ίδιοι οι άνθρωποι διαμορφώνουμε την κοινωνία, επομένως μακάρι η κοινωνία σε μερικά χρόνια να έχει περισσότερους ανθρώπους, που θα φέρονται πιο θετικά ο ένας στον άλλον, και θα στηρίζουν με επιβράβευση, ακόμη κι αυτά που θεωρούν ότι είναι αποτυχίες των άλλων». Η υπερευαισθησία ως χαρακτηριστικό βοηθάει άραγε στη διαμόρφωση μιας καλύτερης κοινωνίας; «Η υπερευαισθησία βλάπτει όταν δεν έχουμε βοηθήσει ένα παιδί να δει κι άλλα πράγματα, να έχει κι άλλα ερεθίσματα».
Όταν ένα παιδί μεγαλώνει μακριά από τα άλλα παιδιά, τότε αυτό είναι καταστροφικό. «Στεναχωριέμαι με γονείς που είναι επιφυλακτικοί με την κοινωνία, που προστατεύουν πάρα πολύ το παιδί, που το βάζουν σε μια γυάλα όπως λέμε. Δεν βοηθούν στην αλληλεπίδρασή του με άλλα παιδιά, στο να επικοινωνήσει και είναι επιφυλακτικοί σε δράσεις που κάνουμε. Πρέπει να βοηθήσεις το παιδί να δει τον εαυτό του αλλιώς. Η υπερευαισθησία βλάπτει στον βαθμό που δεν αφήνεις το παιδί να έχει ερεθίσματα, Πολλές φορές οι δράσεις που κάνω στην τάξη, δεν έχουν την ίδια επιτυχία σε όλα τα παιδιά, αλλά σημασία έχει η πρόοδος».
Τα συναισθήματα δεν είναι καλά ή κακά
Τα παιδιά έχουν έναν γεμάτο κόσμο από συναισθήματα. Όταν τα αγνοούν, επιστρέφουν με διαφορετική μορφή γι' αυτό τα συναισθήματα δεν είναι για να διαχωρίζονται σε καλά και κακά. «Δεν υπάρχουν συναισθήματα που πρέπει να χαιρόμαστε ή να ντρεπόμαστε. Το σημαντικό είναι να βρίσκουμε τρόπους να τα διαχειριζόμαστε».
«Δεν πρέπει να ντρέπεσαι για αυτό που είσαι ή αισθάνεσαι, αλλά να σε αποδέχεσαι, να σε "αγκαλιάζεις". Αυτές είναι οι κουβέντες που ανθίζουν μες στην τάξη»
Ένα αγόρι για παράδειγμα που μπορεί να κλάψει, νιώθει άσχημα γι΄ αυτό ενώ δεν θα έπρεπε. «Είπα πρόσφατα σε έναν μαθητή μου: "είναι ωραίο που κλαις". Τότε γύρισε και με κοίταξε με γουρλωμένα μάτια. "Δείχνει ότι μέσα σου αισθάνεσαι πράγματα γιατί το σώμα σου ταράζεται και θέλει να τα εκφράσει". Σε αυτή τη λογική, στηρίζεται και ο κουβάς των συναισθημάτων. Τα παιδιά πρέπει να τον αδειάζουν συχνά αλλά πρώτα βάζουν από ένα συναίσθημα μέσα. Στη συνέχεια, όλοι μαζί εξηγούν πώς μπορούν να εκτονώνουν, να «αγκαλιάζουν» ή να μοιράζονται αυτό που αισθάνονται ακριβώς επειδή «κάθε συναίσθημα έχει κι έναν λόγο ύπαρξης».
Η σημασία της ψυχικής ενδυνάμωσης
Η ψυχική ενδυνάμωση δεν είναι κάτι που θα γίνει ως δια μαγείας, θέλει προετοιμασία και ο Μάριος Μάζαρης πιστεύει ότι το να εξαφανιστεί το bullying, είναι ανέφικτο. «Πάντα κάποιος θα πει κάτι για σένα από ή χωρίς πρόθεση. Αλλά το πώς θα έχεις προετοιμαστεί γι' αυτό, είναι πολύ σημαντική υπόθεση τόσο του σπιτιού όσο και του σχολείου έτσι ώστε οτιδήποτε και να σου πουν, να μη σε αγγίξει».
«Θέλω να ενδυναμώσω τα παιδιά ώστε να μην τους νοιάζει τίποτα και να ξέρουν πολύ ξεκάθαρα ποιοι είναι, τι θέλουν, να μπορούν να υποστηρίξουν τον εαυτό τους. Γι' αυτό και όλες οι δράσεις που κάνω, συνοδεύονται από κουβέντες, όπως "ωραία, σήμερα, εσύ φοράς αυτό και είσαι έτσι. Έλα να σκεφτούμε και να συζητήσουμε τι θα μπορούσε κάποιος να πει για σένα". Έτσι ανταλλάσσουμε πληροφορίες. Αν ένα παιδί πει κάποιο άλλο παχύ, εκείνο μπορεί να του πει: "Δεν με ενδιαφέρει η γνώμη σου, νιώθω καλά με το σώμα μου/ δεν πειράζει κι εσύ είσαι πολύ αδύνατος" ή "ευχαριστώ, είναι η άποψή σου"».
«Αυτά λοιπόν τα συζητάμε και δίνουμε απαντήσεις, δίνουμε επιλογές μες στην τάξη. Μπορούμε να προετοιμάσουμε το παιδί. Τι θα κάνω σε αυτή τη στιγμή έτσι ώστε να μη φανώ ευάλωτος; Γιατί ο άλλος μπορεί να το χρησιμοποιήσει πάλι και πάλι για να νιώσει ο ίδιος πιο δυνατός. Αν φανείς ισότιμος, ο άλλος αποδυναμώνεται και δεν έχει κάτι άλλο να σου πει. Πάει παρακάτω».
Αυτά και πολλά άλλα διδάσκει ο Μάριος Μάζαρης μες στην τάξη. Τα παιδιά τού δίνουν feedback κι έτσι μπορεί και συνεχίζει όλο και πιο δυναμικά το λειτούργημά του. Ωστόσο, λαμβάνει πολλά σχόλια και από τους μεγάλους, οι οποίοι είτε ενθουσιάζονται σαν παιδιά, είτε αντιδρούν αρκετά καχύποπτα. «Αυτός είναι καλός, μόνο για να κάνει ψυχολογία». Ανάμεσα στα σχόλια που λαμβάνει, ήταν και αυτό, το οποίο ξέρει καλά πλέον πώς να διαχειριστεί. Όπως θα ήθελε να κάνουν και οι μαθητές του σε ανάλογη περίπτωση. «Δεν ξέρω αν μπορώ να κάνω ψυχολογία, ξέρω ότι με νοιάζει η ψυχολογία των παιδιών», μου είπε στο τέλος, προσθέτοντας: «οτιδήποτε θέλουμε να αλλάξει, δεν θα αλλάξει εύκολα. Θέλει να το κυνηγήσουμε για να αλλάξει και σίγουρα δεν θα γίνουν όλα σε μια χρονιά»...
Read More
- Γιώργος Ευγενειάδης: Ο δάσκαλος που διδάσκει σε μαθητές με αναπηρία τις πιο νόστιμες «απλές και διαφορετικές» συνταγές μιλά στο jenny.gr
- Μαριάνθη Λιάπη: «Σκεφτόμαστε διαφορετικά και αυτή είναι μια δύναμη που δυσκολεύεται να καταλάβει ο ανδροκρατούμενος κόσμος»
- «Δεν είμαι το αστείο σου»: Δάσκαλοι στην Ισπανία φόρεσαν φούστες και έβαψαν τα νύχια τους για να στηρίξουν τρανς μαθητή
