Βιωσιμότητα, ισορροπία, ποιότητα: Με αυτές τις τρεις λέξεις, η Υφυπουργός Τουρισμού, Σοφία Ζαχαράκη, περιγράφει το όραμά της για το μέλλον της τουριστική αγοράς στη χώρα μας. Μία χώρα που, όπως η ίδια δηλώνει, είναι άδικο να περιοριστεί στο μοντέλο «ήλιος – θάλασσα», καθώς έχει τόσα να αναδείξει, από την πολιτιστική της κληρονομιά και τα πανέμορφα τοπία, μέχρι τη γαστρονομία.
Η Σοφία Ζαχαράκη ασχολείται με την πολιτική από τα φοιτητικά της χρόνια. Εργάστηκε για το Υπουργείο Παιδείας στο τμήμα Ευρωπαϊκής Ένωσης και στη Γραμματεία Δια Βίου Μάθησης και Νέας Γενιάς, διατέλεσε σ σύμβουλος του Υπουργού Ανάπτυξης σε θέματα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σχέσεων και, τον Μάρτιο του 2019, ορίστηκε Εκπρόσωπος Τύπου της Νέας Δημοκρατίας. Τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς, ορίστηκε Υφυπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων, αρμόδια για θέματα Α’βαθμιας και Β’βάθμιας εκπαίδευσης και Ειδικής Αγωγής.
Από τον Ιανουάριο του 2021, έχει αναλάβει τα καθήκοντα της Υφυπουργού Τουρισμού. Ως αρμόδια για τις ειδικές μορφές τουρισμού και την τουριστική εκπαίδευση, μας λύνει βασικές απορίες για το παρόν και το μέλλον του κλάδου ενώ, όπως τονίζει, «οι άνθρωποί μας είναι ο πολυτιμότερος θησαυρός μας».
Πρόσφατα μιλήσατε για τις ειδικές μορφές τουρισμού, στο 1ο Αναπτυξιακό Φόρουμ Αν. Μακεδονίας – Θράκης. Υπάρχει κάποια που ξεχωρίζει; Και ποια θα αναδειχθεί περισσότερο, κατά τη γνώμη σας, την καλοκαιρινή τουριστική σεζόν;
Νομίζω πως το προσεχές διάστημα – όχι μόνον της καλοκαιρινής περιόδου – κρύβει πολλές ευχάριστες εκπλήξεις για τον ελληνικό τουρισμό. Πρωταγωνιστές κατά κοινή ομολογία αναδεικνύονται οι ειδικές μορφές τουρισμού, και όχι άδικα, μιας και παρουσιάζουν μια μοναδική αναπτυξιακή δυναμική για την χώρα μας. Από την μία δίνουν στον ταξιδιώτη την δυνατότητα να γνωρίσει την Ελλάδα υπό διαφορετικό πρίσμα και με κυρίαρχο το στοιχείο της αυθεντικής, εξατομικευμένης εμπειρίας που αποκομίζει ο επισκέπτης μέσα από μία δραστηριότητα, έναν περίπατο ή μία γεύση. Από την άλλη, απαντούν στο ουσιαστικό πρόβλημα της μεγάλης εποχικότητας, καθώς δημιουργούν ευκαιρίες τουριστικής αναψυχής πέραν του μικρού χρονικού διαστήματος της θερινής περιόδου, ενώ μέσω αυτών μπορούν για πρώτη φορά να αναδειχθούν και λιγότερο τουριστικά δημοφιλείς προορισμοί.
Αν θα έπρεπε να ξεχωρίσω κάποια, αυτή θα ήταν σίγουρα ο αγροτουρισμός και ο γαστρονομικός τουρισμός. Πιστεύω πολύ στις δυνάμεις και την υψηλή ποιότητα της ελληνικής και εγχώριας παραγωγής καθώς και της ελληνικής κουζίνας. Μέσω αυτών, ο ταξιδιώτης μπορεί να ανακαλύψει μία από τις πιο αυθεντικά ελληνικές πτυχές της χώρας μας, ενώ η εκλεκτή ποιότητά τους μπορεί να μας φέρει μεταξύ των κορυφαίων προορισμών του χώρου. Το περιθώριο ανάπτυξης του γαστρο-οινοτουρισμού και αγροτουρισμού είναι πραγματικά τεράστιο, αν αναλογιστεί κανείς τι έχει να προσφέρει η κάθε γωνιά της πατρίδας μας. Γι’ αυτό άλλωστε έχουμε και ως Υπουργείο δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα, θεσπίζοντας τρία νέα ειδικά σήματα επισκεψιμότητας για τα ελαιοτριβεία, τυροκομεία και ζυθοποιεία της χώρας, διοργανώνοντας την πρώτη σειρά οινικών οδοιπορικών σε Σαντορίνη, Δυτικής Μακεδονία και Νεμέα αλλά και με πλήθος άλλων στοχευμένων πρωτοβουλιών. Θα ήθελα όμως να αναφερθώ ξεχωριστά και στο κομμάτι του συνεδριακού τουρισμού, του οικοτουρισμού, του θρησκευτικού και μίας μορφής αλλά με πολύ θετικές ενδείξεις για την ανάπτυξή της, τον εκπαιδευτικό τουρισμό. Με βάση τα δεδομένα που έχουμε έως τώρα στην διάθεσή μας πιστεύω υπάρχει πραγματικά λόγος να κάνουμε ως χώρα μία στρατηγική διεκδίκηση της θέσης μας σε αυτόν τον χώρο. Αυτή τη σεζόν θα δούμε όλες τις εκφάνσεις του θαλάσσιου τουρισμού με το yachting και την κρουαζιέρα να φωτίζουν τη σεζόν καθώς και μια ξεχωριστή θέση του πολιτιστικού τουρισμού και της γαστρονομίας.
Με την άνοδο του τουρισμού να έχει αγγίξει και την Περιφέρεια, πια, πώς μπορεί να υπάρξει μία ισορροπία, ώστε ένας τόπος να διατηρήσει την ταυτότητά του;
Η βιωσιμότητα, η οποία πάντα λαμβάνει υπόψιν της αυτό που ονομάζουμε «φέρουσα ικανότητα» κάθε προορισμού αποτελεί το πιο κρίσιμο στοίχημα για το προσεχές διάστημα το οποίο πρέπει να κερδίσουμε. Η αναστροφή της αλλοίωσης του ιδιαίτερου χαρακτήρα κάθε περιοχής που έχει επιφέρει το φαινόμενο του μαζικού τουρισμού σε αρκετά μέρη της πατρίδας μας και η προστασία της ξεχωριστής, αυθεντικής ταυτότητάς μας καθώς η χώρα μας κερδίζει ολοένα και περισσότερους επισκέπτες κάθε χρόνο αναγνωρίστηκαν από πολύ νωρίς ως προτεραιότητά μας στο Υπουργείο. Για πρώτη φορά δημιουργούμε σε εθνικό επίπεδο έναν φορέα υπεύθυνο για την συγκέντρωση όλων των στοιχείων που ενδιαφέρουν και τον κεντρικό συντονισμό πολιτικών και δράσεων με γνώμονα την βιωσιμότητα. Πρόκειται για το Εθνικό Παρατηρητήριο για την Βιώσιμη Τουριστική Ανάπτυξη. Παράλληλα, προσπαθήσαμε για την ενθάρρυνση της στροφής σε πιο βιώσιμες, ρεαλιστικές και τεκμηριωμένες πολιτικές, με την εισαγωγή του θεσμού των Προτύπων Τουριστικών Προορισμών Ολοκληρωμένης Διαχείρισης. Από την άλλη, είναι σημαντική η προσπάθεια που καταβάλλεται για την ενίσχυση ιδίως των μικρών νησιωτικών προορισμών της πατρίδας μας στο κομμάτι των υποδομών, την αναβάθμισή τους αλλά και την θέσπιση και διασφάλιση της τήρησης κανόνων που στόχο έχουν την προστασία του ξεχωριστού χρώματος, της πολιτιστικής κληρονομιάς και της φύσης, κάθε περιοχής. Σίγουρα ο δρόμος είναι μακρύς, ωστόσο είμαστε αποφασισμένοι να μην γίνει καμία έκπτωση ή υποχώρηση, σε ό,τι έχει να κάνει με τον σεβασμό που οφείλουμε στην ιστορία, το παρόν και το μέλλον κάθε γωνιάς της Ελλάδας.
Η Ελλάδα βασίζεται στον τουρισμό, μεταξύ άλλων, για την οικονομική της ανάπτυξη. Είναι επαρκής η τουριστική εκπαίδευση που παρέχει; Πώς μπορεί αυτή να εξελιχθεί, για να υποστηρίξει τις ανάγκες τόσο της χώρας, όσο και των επισκεπτών της;
Ο κλάδος του τουρισμού είναι αναμφίβολα ένας από τους πιο γρήγορα μετεξελισσόμενους και ανταγωνιστικούς κλάδους της παγκόσμιας αγοράς. Συνεπώς, όταν μιλάμε για εκπαίδευση στον τουρισμό, το στοιχείο της διαρκούς ανανέωσης και της άμεσης διασύνδεσης με την σύγχρονη πραγματικότητα του χώρου είναι ζωτικής σημασίας. Προς αυτήν την κατεύθυνση πετύχαμε αρκετά σημαντικά στον χώρο της τουριστικής εκπαίδευσης: ενδεικτικά θα αναφερθώ στην πρακτική άσκηση, ένα από τα πλέον πολύτιμα εφόδια που αποκτούν κατά την φοίτησή τους οι σπουδαστές μας, την οποία και εκσυγχρονίσαμε μετά από 11 χρόνια, ώστε να ενταχθούν νέες κατηγορίες επιχειρήσεων αλλά και η δυνατότητα άσκησης στο εξωτερικό, εντός Ε.Ε.
Ανάλογες ήταν οι ενέργειές μας για τον εκσυγχρονισμό των Κανονισμών Σπουδών στα ΙΕΚ μας, τις Σχολές Ξεναγών καθώς και τις Ανώτερες Σχολές Τουριστικής Εκπαίδευσης του Υπουργείου Τουρισμού. Θα σταθώ δε, και στην ένταξη δύο νέων πειραματικών ειδικοτήτων στο ΙΕΚ Μακεδονίας, αυτή του Στελέχους Επιχειρήσεων Φιλοξενίας και εκείνη του στελέχους ταξιδιωτικών και τουριστικών γραφείων, μία πρωτοβουλία για την οποία συνεργαστήκαμε με την ίδια την αγορά. Στην ίδια κατεύθυνση για πρώτη φορά από την λειτουργία του προγράμματος μετεκπαίδευσης στον τουριστικό κλάδο προτείναμε μια νέα ειδικότητα, spa θαλασσοθεραπείας.
Οι ανάγκες τις οποίες πρέπει να καλύπτουμε και η ταχύτητα με την οποία αυτές αλλάζουν, κατέστησαν σαφές από την αρχή ότι η τουριστική εκπαίδευση οφείλει να αναβαθμιστεί συνολικά αποκτώντας μεγαλύτερη εξωστρέφεια, σύγχρονο και διαρκώς επικαιροποιούμενο πρόγραμμα σπουδών και καλύτερη σύνδεση με την ίδια την αγορά και τις ανάγκες της. Γι’ αυτό ενεργοποιήσαμε και ένα πολύτιμο εργαλείο τεχνικής βοήθειας μέσω της Ε.Ε., ώστε να πραγματοποιηθεί μία ολοκληρωμένη και τεκμηριωμένη αποτύπωση της κατάστασης και των αναγκών που εντοπίζονται σε αυτόν τον κλάδο. Το έργο αυτό, το οποίο ολοκληρώνεται τον επόμενο μήνα, αποτελεί χρήσιμη παρακαταθήκη και έναν ασφαλή οδικό χάρτη για το μέλλον της ελληνικής τουριστικής εκπαίδευσης που να μπορεί να εγγυηθεί έναν ακόμη πιο ανταγωνιστικό ελληνικό τουρισμό. Οι άνθρωποί μας είναι ο πολυτιμότερος θησαυρός μας.
Από την εμπειρία σας, πέρα από τον ήλιο, τη θάλασσα, τη φιλοξενία και όλα εκείνα που διακρίνουν τη χώρα μας, ποια στοιχεία την κάνουν ανταγωνιστικό προορισμό, σε σχέση με εκείνες που μοιράζονται παρόμοια χαρακτηριστικά;
Το να περιοριστεί μία χώρα, όπως η Ελλάδα, στο μοντέλο ήλιος-θάλασσα είναι νομίζω άδικο. Διαθέτουμε μία από τις πιο πλούσιες ιστορικές και πολιτιστικές κληρονομιές παγκοσμίου βεληνεκούς, στην οποία οφείλουμε να επενδύσουμε ακόμη πιο δυναμικά και με δημιουργική διάθεση. Από την ανάδειξη των αρχαιοτήτων και μνημείων και της σύγχρονης τέχνης της χώρας μας με τρόπο σύγχρονο μέχρι την διοργάνωση αθλητικών διοργανώσεων, μαραθωνίων δρόμων και ολυμπιακών αγώνων, συνδεδεμένων παγκοσμίως με την χώρα μας. Από την άλλη αναφέρθηκα και παραπάνω στο κομμάτι της ελληνικής κι εγχώριας παραγωγής και της γαστρονομίας. Νομίζω πρόκειται για ένα από τα πλέον ανταγωνιστικά μας πλεονεκτήματα που μπορεί ουσιαστικά να εμπλουτίσει και να διακρίνει το τουριστικό μας προϊόν, τόσο από την άποψη της ποιότητας όσο και από εκείνη της ποικιλίας. Τέλος, νομίζω δεν μπορεί να αναφερθεί και το ξεχωριστό σε σπανιότητα και πλούτο ελληνικό φυσικό περιβάλλον, τόσο θαλάσσιο όσο και επίγειο. Η Ελλάδα είναι από τις λίγες χώρες του πλανήτη μέσα σε μόλις λίγες ώρες ο επισκέπτης μπορεί να επισκεφθεί μοναδικές παραλίες, να καταδυθεί σε ναυάγια και τον υπέροχο ελληνικό βυθό, να δει το βαθύτερο σημείο της Μεσογείου και εν συνεχεία να περπατήσει σε μοναδικά ορεινά οικοσυστήματα, να παρατηρήσει σπάνια πτηνά και λοιπό ενδημικό πληθυσμό ελληνικών λιμνών, να εξερευνήσει φαράγγια έως και να δοκιμάσει τις αντοχές του στο βουνό των μυθικών θεών. Το στοιχείο αυτό σίγουρα δεν το βρίσκει κανείς εύκολα σε μία χώρα την οποία επισκέπτεται για μερικές ημέρες, και σίγουρα μας δίνει σημαντικό προβάδισμα στην προτίμηση των τουριστών.
Τι χρειάζεται να γίνει, κατά την άποψή σας, προκειμένου να ενισχυθεί περαιτέρω ο εσωτερικός τουρισμός; Πώς θα ενθαρρύνουμε τους νέους να γνωρίσουν καλύτερα την Ελλάδα;
Το κομμάτι του εσωτερικού τουρισμού, το οποίο επηρεάστηκε σημαντικά και λόγω της πανδημίας, προσπαθήσαμε στοχευμένα να ενισχύσουμε μέσω του προγράμματος «Τουρισμός για Όλους» του Υπουργείου Τουρισμού.
Σε μία από τις πλέον δύσκολες ιστορικά περιόδους για τον κλάδο μας, δώσαμε ειδική βαρύτητα ώστε να στηριχθούν ειδικά οι λιγότερο δημοφιλείς προορισμοί μας καθόλη την διάρκεια του χρόνου, και οι συμπολίτες μας να ενθαρρυνθούν στην πράξη να ταξιδέψουν και να γνωρίσουν τις ομορφιές της πατρίδας μας. Αντίστοιχες πρωτοβουλίες έχουν ληφθεί και με πιο ειδικά προγράμματα για την στήριξη πληγέντων περιοχών, όπως η Β. Εύβοια και η Σάμος. Σαφώς ο στόχος παραμένει, με το στοίχημα της ενθάρρυνσης, ιδίως της νεολαίας να ταξιδέψει, να γνωρίσει τις διάφορες περιοχές της χώρας μας, να ξεχωρίζει και για λόγους κοινωνικούς αλλά και ουσιαστικής επαφής και αναγνώρισης κομματιών που συνθέτουν την ελληνική ταυτότητα, ιστορία και παράδοση. Η εμπέδωση μίας κουλτούρας αναζήτησης ευκαιριών για γνωριμία με νέους προορισμούς, ανακάλυψης διαφορετικών, άγνωστων όψεων της πόλης μας ή της ίδιας μας της γειτονιάς είναι αναγκαία, και σε αυτό το πλαίσιο αναδεικνύεται η σημασία της εκπαίδευσης και των ερεθισμάτων που δίνουμε στους νέους μας από μικρή ηλικία. Υπό το πρίσμα αυτό, εργαστήκαμε τόσο για την διευκόλυνση των εκπαιδευτικών εκδρομών και επισκέψεων για τα σχολεία όλων των βαθμίδων όσο και για την πρώτη επαφή και γνωριμία των νεαρών μαθητών μας με τον χώρο της ελληνικής φιλοξενίας στο πλαίσιο των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων. Με την βοήθεια του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος και την πολύτιμη υποστήριξη του Υπουργείο παιδείας. αναπτύξαμε το πρόγραμμα «Φιλοξενία μου», το πρώτο πανευρωπαϊκά πρόγραμμα που απευθύνεται σε μαθητές Β’ και Γ’ Δημοτικού και στόχο έχει την γνωριμία τους με βασικές έννοιες φιλοξενίας και τις ευκαιρίες επαγγελματικής σταδιοδρομίας και δημιουργικής ανάπτυξης της προσωπικότητας του ατόμου που ο χώρος κρύβει.
Ποιο είναι το όραμά σας για την εξέλιξη της τουριστικής αγοράς στην Ελλάδα, τα επόμενα χρόνια;
Για την απάντηση θα χρησιμοποιήσω τρεις λέξεις-κλειδιά: βιωσιμότητα – ισορροπία – ποιότητα. Σε αυτό το τρίπτυχο εντοπίζω το μέλλον το οποίο θα ήθελα όλοι μαζί να προετοιμάσουμε για την ελληνική φιλοξενία. Η βιωσιμότητα αποτελεί άλλωστε το κυρίαρχο ζητούμενο της εποχής μας για το σύνολο της ανθρώπινης δραστηριότητας. Για τον ελληνικό τουρισμό ειδικά έχει αυξημένο ειδικό βάρος τόσο για την αναγκαία συμφιλίωση με το περιβάλλον, φυσικό και ανθρωπογενές, που έχουμε υποχρέωση απέναντι στην χώρα μας όσο για την ίδια την θωράκιση και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του κλάδου. Κομμάτι ή ακριβέστερα βασική της προϋπόθεση είναι η ισορροπία, η δίκαιη τουριστική ανάπτυξη. Μία ανάπτυξη που να αφορά και να περιλαμβάνει κάθε γωνιά της πατρίδας μας, που να ενεργοποιεί με τον καλύτερο τρόπο κάθε παραγωγική μας δύναμη, ώστε να αναδεικνύονται όλα τα στοιχεία που συνθέτουν και διαφοροποιούν το ελληνικό τουριστικό προϊόν. Και φυσικά, ολοκληρώνοντας το σχέδιο για την μετεξέλιξη της ελληνικής φιλοξενίας και το πέρασμά της σε μία νέα, άκρως ανταγωνιστική, εποχή, δεν μπορούμε να μην λαμβάνουμε υπόψιν μας την ποιότητα: η ποιότητα στις παρεχόμενες υπηρεσίες, το επίπεδο της ασφάλειας που παρέχει συνολικά η Ελλάδα ως προορισμός σε έναν επισκέπτη, η αυθεντικότητα της εμπειρίας που αποκομίζει. Με τις απαιτήσεις του σύγχρονου ταξιδιώτη να αυξάνονται ιδίως στο κομμάτι αυτό, η ποιότητα και η διασφάλιση των υψηλών προδιαγραφών σε υπηρεσίες είναι μία σημαντική πρόκληση την οποία πρέπει να δούμε συγκροτημένα και με συνέπεια. Ήδη, και υπό τις πλέον αντίξοες συνθήκες, καταφέραμε να θέσουμε τον πήχη αρκετά ψηλά, αποκομίζοντας διεθνώς τα εύσημα για αυτό. Νομίζω η ελληνική φιλοξενία έχει -αποδεδειγμένα – και την μαγιά των ανθρώπων και την ευλογία της φυσικής, ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς για να πετύχει όλα τα παραπάνω. Βασική προϋπόθεση είναι η υιοθέτηση ενός συγκροτημένου σχεδίου και η συνεπής προσπάθεια όλων μας προς έναν κοινό σκοπό. Ως κυβέρνηση αυτή ήταν η προσέγγισή μας από την αρχή και στην ίδια κατεύθυνση είμαστε αποφασισμένοι, εάν φυσικά οι πολίτες μας εμπιστευθούν για αυτό, να συνεχίσουμε ακόμη πιο δυναμικά.
