Γιατί όλο και περισσότερες γυναίκες διαγιγνώσκονται με ΔΕΠΥ;
Ελένη Μπεζιριάνογλου
8 Φεβρουαρίου 2024
Πόσες γυναίκες γνωρίζεις με Διαταραχή Ελλειματικής Προσοχής - Υπερικινητικότητας; Ή για πόσες έχει τύχει να ακούσεις; Για χρόνια επικρατούσε η αντίληψη ότι είναι μια διαταραχή που αφορά κατά κύριο λόγο τα αγόρια/άντρες. Τα νέα δεδομένα δείχνουν, όμως, ότι δεν είναι ακριβώς έτσι.
Η Διαταραχή Ελλειματικής Προσοχής - Υπερικινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι μία από τις πιο κοινές διαταραχές της παιδικής ηλικίας και μπορεί να διαρκέσει μέχρι την εφηβεία ή και την ενήλικη ζωή. Τα βασικά συμπτώματα περιλαμβάνουν δυσκολία στη συγκέντρωση και στην προσοχή, δυσκολία στον έλεγχο της συμπεριφοράς και υπερκινητικότητα.
Γιατί όλο και περισσότερες γυναίκες διαγνώσκονται με ΔΕΠΥ;
Το National Geographic περιγράφει την ιστορία μιας 22χρονης που διαγνώστηκε με ΔΕΠΥ και τότε άρχισαν πολλά πράγματα που της συνέβαιναν να βγάζουν νόημα.
Τι τελευταίες δεκαετίες, η διάγνωση γυναικών με Διαταραχή Ελλειματικής Προσοχής - Υπερικινητικότητας (ΔΕΠΥ) αυξάνεται διαρκώς. Ωστόσο, από το 2020 έως το 2022 υπήρξε μια μαζική αύξηση με τον αριθμό των ενήλικων γυναικών, ηλικίας 23-49, με ΔΕΠΥ να διπλασιάζεται. Η πανδημία, η άνοδος της τηλε-ιατρικής και η αύξηση της προβολής της ΔΕΠΥ στα social media φαίνεται να δημιουργούν ανησυχίες ότι τα ποσοστά δεν είναι πραγματικά και η διάγνωση γυναικών με ΔΕΠΥ είναι μάλλον... trend. Είναι πράγματι έτσι ή μήπως επιτέλους αντιλαμβανόμαστε το πραγματικό μέγεθος του θέματος;
Υπάρχουν τρεις τύποι ΔΕΠΥ: υπερκινητικοί, απρόσεκτοι και συνδυασμός των δύο. Τα κορίτσια και οι γυναίκες τείνουν να ανήκουν στον τύπο των απρόσεκτων που χαρακτηρίζεται από αποδιοργάνωση, «ξεχασιά» και δυσκολίες εκκίνησης ή ολοκλήρωσης μιας εργασίας.
«Είναι πιο πιθανό να αντιμετωπιστούν ως ονειροπόλες ή "χαμένες στα σύννεφα". Τα συμπτώματα είναι εξίσου υπαρκτά αλλά μπορεί να περάσουν απαρατήρητα», αναφέρει η Julia Schechter, συνδιευθύντρια στο Duke University’s Center για Γυναίκες και Κορίτσια με ΔΕΠΥ.
Ακόμα και τα κορίτσια που ανήκουν στην τύπο υπερκινητικών ή τον συνδυασμό, συχνά εκδηλώνουν τα συμπτώματα διαφορετικά από τα αγόρια -όπως, για παράδειγμα, με φλυαρία, νευρικό παιχνίδισμα των μαλλιών, διαρκές κούνημα των ποδιών και συναισθηματική αντιδραστικότητα.
ΔΕΠΥ - Η διαταραχή των αγοριών
Για πολλά χρόνια, η επιστημονική κοινότητα θεωρούσε τη ΔΕΠΥ «ανδρικό θέμα». Όταν η κλινική ψυχολόγος Kathleen Nadeau, συγγραφέας του βιβλίου "Understanding Girls with ADHD" (1999) προσπάθησε να καταγράψει τα χαρακτηριστικά της ΔΕΠΥ στα κορίτσια η επιστημονική κοινότητα δεν την έλαβε σοβαρά υπόψη. «Γελούσαν μαζί μας στα συνέδρια. Έλεγαν "έχουμε αυτά τα αγόρια που βρίσκονται στο γραφείο του διευθυντή 3 φορές την εβδομάδα και αποβάλλονται και μας λέτε ότι αυτά τα ήσυχα κορίτσια που παίρνουν κορυφαίους βαθμούς μπορεί να έχουν ΔΕΠΥ;"»
Στην πραγματικότητα, πολλά κορίτσια μπορεί να φέρνουν άριστους βαθμούς για τους οποίους, όμως, έχει χρειαστεί να ξενυχτήσουν το προηγούμενο βράδυ αφού πέρασαν εβδομάδες χωρίς να μπορούν να συγκεντρωθούν. Παράλληλα, τα κορίτσια αφιερώνουν πολύ χρόνο στο να κρύβουν τα προβλήματα που μπορεί να έχουν λόγω της ΔΕΠΥ εξαιτίας των κοινωνικών προσδοκιών.
Τα κορίτσια και οι γυναίκες με ΔΕΠΥ είναι πιο πιθανό να δουν τα συμπτώματά τους να παρερμηνεύονται ως συναισθηματικές ή μαθησιακές δυσκολίες και πιο σπάνια θα παραπεμφθούν για διάγνωση. Σε αυτό, σημαντικό ρόλο παίζουν και τα φυλετικά στερεότυπα, αφού έρευνες έδειξαν ότι όταν έδειξαν σε δάσκαλους καρτέλες παιδιών με συμπτώματα ΔΕΠΥ, ήταν πιο πιθανό να προτείνουν θεραπεία ή επιπλέον βοήθεια όταν τα ονόματα μαρτυρούσαν αγόρι.
Γυναίκες με ΔΕΠΥ στην καθημερινότητα
Καθώς οι γυναίκες ενηλικιώνονται, έρχονται αντιμέτωπες με αυξημένες ανάγκες εκτελεστικών λειτουργιών και τα συμπτώματα γίνονται ακόμα πιο δύσκολο να αναγνωριστούν ως ΔΕΠΥ. Η υπερδραστηριότητα μπορεί να εκδηλωθεί ως εσωτερική ανησυχία, η απροσεξία ως αδυναμία να ολοκληρώσουν δουλειές και να τηρήσουν προθεσμίες και ο αυθορμητισμός ως δυσκολία να διαχειριστούν ένα budget. Παρά τις δυσκολίες, ωστόσο, πολλές γυναίκες με ΔΕΠΥ μπορεί εξωτειρκά να φαίνονται ως τελειομανείς.
Έρευνα έχει δείξει ότι οι γυναίκες με ΔΕΠΥ είναι πιο πιθανό να υποφέρουν από άγχος και κατάθλιψη, κατάχρηση ουσιών και διατροφικές διαταραχές. Είναι, επίσης, 5 φορές πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν βία από το σύντροφό τους και 7 φορές πιο πιθανό να επιχειρήσουν αυτοκτονία, ενώ έχουν σημειωθεί και υψηλότερα ποσοστά απρογραμμάτιστης ή ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης. Άλλη μελέτη στη Δανία έδειξε ότι ο κίνδυνος πρόωρου θανάτου σε γυναίκες με ΔΕΠΥ ήταν υπερδιπλάσιος από αυτόν των ανδρών με ΔΕΠΥ, πιθανώς λόγω του ότι οι γυναίκες είχαν λιγότερες πιθανότητες να διαγνωστούν και να λάβουν θεραπεία.
Η παραπληροφόρηση των Social Media
Το University of British Columbia, σε έρευνα που πραγματοποίησε το 2022, βρήκε ότι τα μισά από τα 100 πιο δημοφιλή βίντεο στο TikTok σχετικά με τη ΔΕΠΥ ήταν παραπλανητικά.
«Δεν είναι μια διαταραχή που χάνεις καμιά φορά τα κλειδιά σου. Όταν υποβιβάζουμε τη ΔΕΠΥ σε ένα social post, το πραγματικό λειτουργικό πρόβλημα υποβαθμίζεται. Αν δυσκολεύεσαι να δουλέψεις από το σπίτι ή σε αποσυντονίζει το κινητό σου ή δεν μπορείς να κάνεις την εργασία σου με αναμμένη την τηλεόραση, δε σημαίνει ότι έχεις ΔΕΠΥ», αναφέρει η Schechter και συνεχίζει: «αναζητούμε το μοτίβο συμπτωμάτων και προκλήσεων που υπάρχουν για καιρό».
Η ΔΕΠΥ είναι μια νευροαναπτυξιακή πάθηση που υπάρχει από τη γέννηση και είναι κατά 80% γενετική. Μπορεί οι εξωτερικοί παράγοντες να επιδεινώσουν τα συμπτώματα, αλλά δεν μπορούν να τα προκαλέσουν. «Λέγοντας "όλοι έχουμε λίγο ΔΕΠΥ" είναι σα να λες ότι όλοι είμαστε λίγο διαβητικοί», καταλήγει.
Η ΔΕΠΥ στις γυναίκες και η σχέση με τον έμμηνο κύκλο και την εμμηνόπαυση
Η Χριστίνα Γεωργιάδου, Ιδρυτικό Μέλος - Γεν. Γραμματέας του ADHD Hellas και Γραμματέας του ADHD Europe παρουσίασε πρόσφατα τη σχέση των ορμονών και την επιβάρυνση που δέχονται τα κορίτσια και γυναίκες με τη ΔΕΠΥ κατά τον έμμηνο κύκλο και την εμμηνόπαυση.
Στην ημερίδα «Καλύτερη Ζωή με ΔΕΠΥ | Ending ADHD Stigma» ανέφερε ότι πολλές γυναίκες με ΔΕΠΥ σημειώνουν πως η προσοχή τους είναι καλύτερη πριν την ωορρηξία και μπορεί να επιδεινωθεί μετά.
«Η διερεύνηση του ρόλου των οιστρογόνων, της προγεστερόνης και άλλων ορμονών του φύλου έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει νέες και βελτιωμένες διαγνωστικές και θεραπευτικές στρατηγικές που θα μπορούσαν να αλλάξουν την πορεία γνωστικών – συμπεριφορικών διαταραχών όπως η ΔΕΠΥ», δήλωσε σχετικά.
Όπως φαίνεται από μελέτες γυναικών με ΔΕΠΥ, η ΔΕΠΥ χειροτερεύει το διάστημα πριν την περίοδο. Οι συναισθηματικές αλλαγές και τα γνωστικά προβλήματα που συμβαίνουν έχουν μεγάλο αντίκτυπο στα συμπτώματά της. Οι γυναίκες με ΔΕΠΥ κατά τη διάρκεια του εμμηνορυσιακού κύκλου έχουν μεγαλύτερη δυσκολία να σχεδιάσουν, να οργανώσουν και να επικεντρώσουν την προσοχή τους. Μάλιστα, αν είναι υπό φαρμακευτική αγωγή, μπορεί να θεωρούν ότι το φάρμακο δεν δουλεύει.
Ακόμη, η κα Γεωργιάδου τόνισε ότι «γυναίκες με ΔΕΠΥ που βρίσκονται στη φάση της περιεμμηνόπαυσης/εμμηνόπαυσης αναφέρουν ότι οι ορμονικές διακυμάνσεις έχουν μεγάλο αντίκτυπο στα συμπτώματα της ΔΕΠΥ τους. Μάλιστα, παρατηρούν ότι συμπτώματα που είχαν διαχειριστεί καλά στο παρελθόν γίνονται πιο δύσκολο να ελεγχθούν χρησιμοποιώντας τις ίδιες θεραπείες ή παρεμβάσεις».
«Συμπερασματικά, αξίζει να πούμε ότι είναι ζωτικής σημασίας η έγκαιρη αναγνώριση και θεραπεία, καθώς και η κατανόηση των συμπτωμάτων. Ωστόσο, χρειάζεται περισσότερη έρευνα που να επικεντρώνεται στην έκφραση της ΔΕΠΥ σε κορίτσια και γυναίκες, όπως και ειδικά ερωτηματολόγια για την αναγνώριση και διάγνωση σε κορίτσια και γυναίκες με συμπτώματα ΔΕΠΥ», κατέληξε.
