Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου: Ταξιδέψτε σε κόσμους μαγικούς παρέα με τα παιδιά σας

Η Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου γιορτάζεται στις 2 Απριλίου και καθιερώθηκε από το Διεθνές Συμβούλιο Βιβλίων για την Νεότητα (IBBY), το 1966, την ημέρα των γενεθλίων του μεγάλου Δανού παραμυθά, Χανς Κρίστιαν Άντερσεν.

Το διάστημα που διανύουμε, μας κάνει περισσότερο από κάθε άλλη φορά, να θέλουμε να "χαθούμε" μέσα σε μαγικές εικόνες και φανταστικές σελίδες παραμυθιών και βιβλίων παρέα με τα παιδιά μας. Η ημέρα είναι κατάλληλη για να ταξιδέψουμε σε κόσμους που κυριαρχούν νεράιδες, ξωτικά και ζώα με μαγική λαλιά. Μια πλασμένη ιστορία ξεκινά πάντοτε με την πρόταση, "Μία φορά και έναν καιρό". Όμως, ακόμη κι αν αυτή η εισαγωγή προϋποθέτει ταξίδι σε έναν κόσμο εξωπραγματικό, τα παραμύθια στην πραγματικότητα, αφηγούνται την παιδική ηλικία ενός παιδιού ή και την ζωή ενός ενηλίκου.

Ρωτώντας ένα παιδί σήμερα, εάν θα προτιμούσε να διαβάσει ένα βιβλίο ή να παίξει ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι, θα απαντούσε χωρίς δεύτερη σκέψη, το δεύτερο. Τι απέγιναν ο Αλαντίν, το τζίνι και τα μαγικά χαλιά, η Κοκκινοσκουφίτσα με την αφέλειά της, και όλα εκείνα τα πλάσματα που ζωντανεύουν τις σελίδες; Ο συνδυασμός ήχου και εικόνας κερδίζει με διαφορά, τον κόσμο του παραμυθιού, χωρίς να αφήνει πολλά περιθώρια για ανάπτυξη της φαντασίας.

Τα "παραμύθια της θείας Λένας", τα αριστουργήματα του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, είναι μόνο δύο δείγματα από συλλογές παραμυθιών που γέμιζαν τις νύχτες με χρώματα και εικόνες παλιά. Ταξίδευαν σε τόπους μαγικούς και μυστικούς, με χαρακτήρες που έδιναν την ευκαιρία σε ένα παιδί να διαχειριστεί ασυνείδητα κομμάτια του ψυχισμού του. Συμβολικές μορφές, αρχέτυπες εικόνες είναι ικανές να συμβολίσουν την περίοδο που περνά κάθε παιδί μέχρι να φτάσει στην ενηλικίωση. Πολλά παιδιά δεν γνωρίζουν ότι η αφήγηση ενός παραμυθιού και η ανάγνωση ενός μικρού βιβλίου είναι ιδιαίτερα ευεργετικές ασχολίες.

Και μιας και η ημέρα είναι αφιερωμένη και στον Δανό παραμυθά, αξίζει να θυμηθούμε όλα εκείνα τα παραμύθια που έγραψε και θα είναι για πάντα αγαπημένα. "Η μικρή γοργόνα", "Η τοσοδούλα", "Το κοριτσάκι με τα σπίρτα", "Το ασχημόπαπο", "Το μολυβένιο στρατιωτάκι", "Τα καινούρια ρούχα του αυτοκράτορα". Τα παραμύθια του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν δεν έχουν τελειωμό όπως και η φαντασία που ξεπηδά από σελίδες που ζωντανεύουν ζαχαρένιους κόσμους ή γεμάτα φόβο παιδικά όνειρα. Εικόνες από μια ζωή που ο δημιουργός τους ωστόσο, δεν έζησε ποτέ στην πραγματικότητα.

"Οτιδήποτε βλέπεις, μπορεί να γίνει ένα παραμύθι και μπορείς να βγάλεις μια ιστορία από οτιδήποτε αγγίξεις", είχε γράψει κάποτε ο Άντερσεν

Ένα παραμύθι δυνατό με συμβολισμούς και μηνύματα, αλλά μέσα από μερικές σελίδες είναι πιθανό να διαφανεί και ο ψυχισμός του παιδιού. Σύμφωνα με μελετητές, οι αλλαγές που θέλει να κάνει ένα παιδί σε κάποιο παραμύθι ή η έντονη προσκόλλησή του σε μία ιστορία μαρτυρούν στοιχεία για τον ψυχικό του κόσμο. Στο παραμύθι με τα τρία γουρουνάκια, υποστηρίζεται πως εάν ένα παιδί σχολιάζει ότι αυτά δεν καταφέρνουν να προστατευτούν από τον κακό λύκο ή ότι εκείνος είναι ισχυρότερος από κάθε άλλη μορφή, τότε μάλλον προδίδονται εσωτερικές ανασφάλειες ως προς την συνύπαρξή του με άλλα παιδάκια ή αδέλφια, αλλά και μία εύθραυστη προσωπικότητα.

Η κακιά μάγισσα παραπέμπει πιθανότατα, σε μία απειλητική μητέρα, ο δράκος σε έναν αυταρχικό πατέρα, ο γέρος σοφός μπορεί να δηλώνει το πρότυπο ενός καλού παππού. Το "τέρας" που πρωταγωνιστεί σε ένα παραμύθι μπορεί να συμβολίζει έναν χαρακτήρα από την πραγματική ζωή που είναι απειλητικός προς το παιδί. Μέσα από το παραμύθι και τη φαντασία, το παιδί αποκτά την δυνατότητα να "παλέψει" μαζί του και να το νικήσει, κάτι που δεν θα μπορούσε ίσως να κάνει στην καθημερινότητά του. Το παιδί ενδέχεται να ταυτίσει τη ζωή του με το τέλος μιας ιστορίας και να θελήσει να αλλάξει την πλοκή.

"Το να ζεις μόνο δεν είναι αρκετό, είπε η πεταλούδα. Πρέπει να έχεις λιακάδα, ελευθερία και ένα μικρό λουλούδι", Χανς Κρίστιαν Άντερσεν

Τα παιδιά έχουν την δυνατότητα να ταυτιστούν με την ιστορία ενός παιδικού βιβλίου. Με τον πιο αδικημένο ήρωα, τον ομορφότερο, τον πλουσιότερο ή τον φτωχότερο και να φανταστούν ό, τι θέλουν, χωρίς να απειλούνται από το εξωτερικό περιβάλλον. Ένα παιδί μπορεί να παρηγορηθεί σύμφωνα με παιδαγωγούς, από τα τεχνάσματα του "Κοντορεβιθούλη", τη μεταμόρφωση του "Ασχημόπαπου", την περιπέτεια των "Χάνσελ και Γκρέτελ", την επιμονή της "Σταχτοπούτας".

Τα βιβλία και τα παραμύθια που έχουν κεντρικό θέμα μια μεγάλη περίοδο παθητικότητας, όπως ο παρατεταμένος ύπνος στον οποίο βυθίζεται η Ωραία Κοιμωμένη, βοηθούν το παιδί να καταλάβει ότι ως έφηβος ίσως περάσει μια ανενεργό φάση. Μαθαίνει όμως, ότι τα πράγματα εξακολουθούν να εξελίσσονται. Κάθε σελίδα μπορεί να κρύβει και ένα νόημα ζωής, μία αλήθεια κρυμμένη στο υποσυνείδητο.

Ο ψυχαναλυτής, Donald Winnicott υποστήριζε ότι μέσω του παραμυθιού δημιουργείται ένα μεταβατικό τοπίο που δεν είναι ολοκληρωτικό προϊόν της φαντασίας του παιδιού αλλά ούτε και αποκλειστικά, προϊόν της πραγματικότητας. Είναι ένα τοπίο στο οποίο μπορεί να λάβει χώρα ένας συναισθηματικός πειραματισμός χωρίς την απειλή πραγματικών συγκυριών. Ας καλλιεργούμε καθημερινά τη δυνατότητα στα παιδιά να πειραματίζονται με αυτούς τους εξωπραγματικούς κόσμους για να μην περνούν απότομα στο στάδιο της ενηλικίωσης.