UPDATE #NOW

Σκόνη από το φεγγάρι δημοπρατήθηκε για μισό εκατομμύριο. Θα έπρεπε, όμως;


JTeam

15 Απριλίου 2022

Σκόνη από το φεγγάρι δημοπρατήθηκε για μισό εκατομμύριο. Θα έπρεπε, όμως;
Pexels.com
Με αφορμή την πώληση δείγματος από την επιφάνεια της Σελήνης που είχε συλλέξει ο Neil Armstrong όταν πάτησε πρώτη φορά στο φεγγάρι, η επιστημονική κοινότητα αναρωτιέται: σε ποιον ανήκει η διαστημική σκόνη;

Το πρώτο δείγμα από την επιφάνεια της Σελήνης το συνέλεξε ο Neil Armstrong λίγα λεπτά αφότου πάτησε για πρώτη φορά στο φεγγάρι. «Είναι σχεδόν σαν σκόνη», είπε στο κέντρο ελέγχου στο Houston. Την προηγούμενη Τετάρτη, σχεδόν 50 χρόνια αργότερα, ένα μέρος της ίδιας σκόνης πουλήθηκε σε δημοπρασία σε ανώνυμο αγοραστή έναντι περίπου $500.000.

Η σεληνιακή σκόνη που κατέληξε στη δημοπρασία ήταν το μέρος του δείγματος που είχε κολλήσει στα τοιχώματα της θήκης που είχε χρησιμοποιήσει ο Armstrong. Η θήκη είχε μετά τοποθετηθεί μέσα σε προστατευτική τσάντα με φερμουάρ. Οι κόκκοι που πουλήθηκαν ήταν ότι είχε μείνει στο ύφασμα της τσάντας. Κάποια στιγμή η τσάντα βρέθηκε ως δάνειο από τη NASA στο διαστημικό μουσείο Cosmosphere στο Kansas και λίγα χρόνια αργότερα εξαφανίστηκε. Όταν το 2002 το μουσείο άλλαξε διεύθυνση, ο πρώην διευθυντής Max Ary βρέθηκε στο στόχαστρο έρευνας για χαμένα εκθέματα, τα οποία αποκαλύφθηκε πως πουλούσε ως αντικείμενα της προσωπικής του συλλογής. Ο Ary καταδικάστηκε σε τρία χρόνια φυλάκιση και του επιβλήθηκε πρόστιμο $132.000. Λόγω λάθους στην καταλογογράφηση του μουσείου, η τσάντα οδηγήθηκε σε ηλεκτρονική δημοπρασία που έγινε για να καλύψει μέρος του προστίμου. Έτσι βρέθηκε στα χέρια της Nancy Lee Carlson, μιας γυναίκας από το Illinois.

Η Carlson έστειλε την τσάντα στη NASA για να επιβεβαιώσει την αυθεντικότητά της, αλλά δεν περίμενε σε καμία περίπτωση ότι για μόλις $995 είχε αγοράσει την τσάντα του Neil Armstrong που περιείχε ακόμη κόκκους από την επιφάνεια του φεγγαριού. Όταν η NASA αρνήθηκε να την επιστρέψει, η Carson κινήθηκε νομικά και κέρδισε. Το 2017 πούλησε την τσάντα σε δημοπρασία έναντι $1,8 εκατομμυρίου.

Δύο χρόνια αργότερα, η Carlson έκανε και πάλι μήνυση στη NASA, αυτή τη φορά γιατί η τσάντα είχε φθαρεί όσο βρισκόταν στην κατοχή της υπηρεσίας και οι ερευνητές είχαν κρατήσει τα δείγματα της σκόνης που είχαν αποσπάσει για να εξακριβώσουν αν είναι αυθεντική. Η Carlson κέρδισε για δεύτερη φορά και της επιστράφηκαν πέντε από τα έξι δείγματα, τα οποία δημοπρατήθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα.

Η αγορά της σκόνης από την επιφάνεια του φεγγαριού αναβίωσε μια ερώτηση τόσο παλιά όσο και οι διαστημικές αποστολές: σε ποιον ανήκουν τα κομμάτια των διαστημικών σωμάτων που καταλήγουν στη Γη; Σύμφωνα με τη NASA, οι πέτρες, η σκόνη και οτιδήποτε άλλο είχε συλλεγεί από τις αποστολές Apollo είναι κρατική ιδιοκτησία, κομμάτι της αμερικάνικης ιστορίας και συνεπώς δεν μπορεί να βρίσκεται στην κατοχή ιδιώτη. Η επιστημονική κοινότητα έχει διχαστεί: οι ερευνητές πρέπει αυτή τη στιγμή να ξεπεράσουν χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες για να αποκτήσουν δείγματα που είναι απαραίτητα στη δουλειά τους, οπότε η αγοραπωλησία τους ίσως διευκολύνει την κατάσταση. Από την άλλη όμως, τι θα μείνει για την έρευνα αν τα περιορισμένα δείγματα στα οποία έχουμε πρόσβαση καταλήξουν σε ιδιωτικές συλλογές;

Από την πλευρά των δικηγόρων με εξειδίκευση στο διάστημα, η δημοπρασία του δείγματος δημιουργεί προηγούμενο για τη μελλοντική αγοραπωλησία εξωγήινων υλικών. «Είναι ένα ακόμη βήμα μπροστά στην εμπορευματοποίηση φυσικών πόρων από το διάστημα» δήλωσε ο Mark Sundahl, ειδικός στη διεθνή διαστημική νομοθεσία από το Cleveland-Marshall College of Law στο Ohio. Με ιδιωτικές εταιρείες να επεκτείνονται σταδιακά πέρα από την ατμόσφαιρα της Γης, στο μέλλον θα ακολουθήσουν πολλές ακόμα συζητήσεις για το πώς πρέπει να εξισορροπούνται τα δημόσια με τα ιδιωτικά συμφέροντα σε θέματα που αφορούν το διάστημα.