Τον συναντάς παντού, σε social media και dating apps, σε νεοϋορκέζικες ταράτσες και γαλλικά πάρκα, στο γυμναστήριο και στο μετρό. Είναι ο νέος viral σταρ του TikTok, που ακούει Λάνα Ντελ Ρέι, διαβάζει γυναίκες συγγραφείς και ποιήτριες -με αδυναμία στη Σίλβια Πλαθ, φωτογραφίζεται με μωρά -φίλων- και σκυλιά, πίνει μάτσα λάτε και κυκλοφορεί με πάνινη tote bag, που γράφει επάνω κάποιο φεμινιστικό σύνθημα. Είναι ο “performative male”, το νέο μοντέλο άντρα, που απεγνωσμένα ζητά την προσοχή μας.
Τι είναι ο performative male
Ο “performative male” (άνδρας - παράσταση), όπως είναι ο όρος, που εσχάτως προκαλεί έντονες συζητήσεις στα social media -κι αναλύεται πια ως κοινωνικό φαινόμενο- είναι ένα πρότυπο άντρα που ανατρέπει την παραδοσιακή αρρενωπότητα, κι υιοθετεί ανοιχτά κι επιδεικτικά τάσεις και συνήθειες καταχωρημένες στη γυναίκα -στο μυαλό του, τουλάχιστον- με βασικό σκοπό, να την κατακτήσει.
Fake εικόνα – αυθεντικό προϊόν της εποχής
Ο “άνδρας παράσταση” είναι αυτός που τραβάει selfie τον εαυτό του στο διάδρομο γυμναστικής, ακούγοντας walkman και διαβάζοντας κάποιο φεμινιστικό βιβλίο, ενδιαφέρεται για την αστρολογία και την αυτοβελτίωση, χρησιμοποιεί συστηματικά αντηλιακή και στηρίζει τη woke κουλτούρα. Το ζήτημα είναι πως όλο αυτό αποτελεί συνήθως τη σκηνοθεσία μιας εικόνας, που κρίνεται κι αξιολογείται διαδικτυακά. Δεν είναι ο τύπος του άντρα, που προβάλλει τη θηλυκή πλευρά του, αλλά αυτός που σε ένα θεατρικό πλαίσιο υποδύεται ένα ρόλο που πιστεύει ότι θα προσελκύσει το ενδιαφέρον.
Ο “άνδρας – παράσταση” δεν έπεσε από τον ουρανό: Είναι άμεσος απόγονος του soft boy της δεκαετίας του 2010. Μόνο που ενώ ο soft boy εξέθετε συχνά ειλικρινή ευαισθησία, για τον διάδοχό του δεν μετρά το συναίσθημα, αλλά η -μέχρι υπερβολής- αναπαράστασή του. Ελέγχεται για έλλειψη αυθεντικότητας, αλλά είναι γνήσιο “προϊόν” μιας εποχής, στην οποία η ταυτότητα οικοδομείται μέσα από τα μάτια των άλλων, με σύνθημα το “δεν χρειάζεται να είσαι, αρκεί να φαίνεσαι”. Ουσιαστικά, ενσαρκώνει την άμεση ανάγκη για επικοινωνία και ταυτότητα σε έναν κόσμο, όπου η αναπαραγωγή εικόνας ξεπερνά την ουσία.
Γεγονός είναι πως το φαινόμενο έχει πλέον εξαπλωθεί. Όπως αναφέρει ο Guardian, από το Σιάτλ μέχρι το Σικάγο, από το Σίδνεϊ ως την Τζακάρτα, μέχρι και σε πάρκα στο Παρίσι οργανώνονται διαγωνισμοί “performative male”, στους οποίους άνδρες κρατούν ανάποδα αντίτυπα βιβλίων της Joan Didion και ζητούν από τα σχολεία να διδάσκουν herstory αντί για history...
@thesneakerlaundry We ran a Performative Male Contest in Sydney 😭🙏🏼 #performativemale #sydney #sneakerlaundry #matcha #aus ♬ Juna - Clairo
Κατηγορίες και στερεότυπα αρρενωπότητας
Βεβαίως, ο συγκεκριμένος τύπος άντρα δεν είναι μόνο προνόμιο της Gen Z, ανέκαθεν υπήρχε, πλέον όμως απέκτησε και όνομα και συγκεκριμένα χαρακτηριστικά -όπως η tote bag- ενώ δέχεται έντονη κριτική και σάτιρα στα social με memes και βίντεο που γίνονται viral.
Για τους υποστηρικτές του, ο “άνδρας–παράσταση” διευρύνει την έννοια της αρρενωπότητας -έστω μέσα σε ένα θεατρικό πλαίσιο, σε μια εποχή, στην οποία οι παραδοσιακοί έμφυλοι ρόλοι καταρρέουν.
Ωστόσο, κατηγορείται ότι όχι απλώς δεν ανατρέπει, αλλά ενισχύει τα παραδοσιακά στερεότυπα περί φύλου, αποθαρρύνει την αυθεντική έκφραση και εν τέλει χρησιμοποιεί όσα έχουν την ταμπέλα των “γυναικείων ενδιαφερόντων” ως εργαλεία χειραγώγησης, με κεντρικό στόχο να γοητεύσει και να κατακτήσει.
Μην πυροβολείτε τον “άντρα - παράσταση”
Η παρουσίαση αυτών των αντρών, όμως, ως η προσωποποίηση της απάτης, όπως επισημαίνει το Vox, είναι απλώς το τελευταίο κεφάλαιο σε έναν “αέναο κύκλο εξύψωσης και κατόπιν αμφισβήτησης της αυθεντικότητας ανδρών, που υιοθετούν θηλυκά στοιχεία. Είναι τελικά τόσο κακό να είσαι performative, όταν το φύλο είναι από τη φύση του μια παράσταση;”.
Το κομμάτι “αυθεντικότητα” σηκώνει επίσης πολύ συζήτηση, ιδίως σε μια εποχή που στο ίδιο πεδίο -social media- εξαπλώθηκαν μοντέλα τοξικής αρρενωπότητας τύπου Andrew Tate. “Το λεγόμενο “αυθεντικό αρσενικό” απλώς δεν υπάρχει” τονίζει ο λέκτορας πολιτικής Alexander Stoffel στο The Conversation. “Και το να κρίνουμε κάθε επίδειξη αρρενωπότητας με τη λογική ότι όποιος κρατάει tote bag είναι απατεώνας, είναι άλλος ένας τρόπος να ενισχύσουμε τα παραδοσιακά στερεότυπα περί φύλων”.
Η αντίληψη ότι “είναι αδιανόητο ένας straight άνδρας να πάει σε ένα ακριβό μάθημα pilates Κυριακή πρωί -εκτός κι αν το κάνει για να βρει σεξ, είναι ανάλογη με εκείνην που ήθελε για χρόνια τις γυναίκες να μη μπορούν να φορέσουν ποδοσφαιρικές φανέλες, χωρίς να θεωρηθούν ψεύτικες” γράφει η Syeda Khaula Saad στη HuffPost. “Κι όταν χλευάζεις τον “άνδρα – παράσταση”, ουσιαστικά κοροϊδεύεις την υποτιθέμενη αφέλεια της σύγχρονης γυναίκας, που είναι απολύτως ικανή να κρίνει”.
Στο φινάλε, ας πιστώσουμε στο μοντέλο του “performative male” ότι τουλάχιστον προσπαθεί. Πηγαίνει κόντρα στο πρότυπο του μάτσο ή του παραδοσιακού αρσενικού, κι έστω κι αν το κάνει προσποιητά, είναι μια πρώτη πράξη αντίδρασης -έως αντίστασης. Κι όπως καταλήγει η αρθρογράφος της HuffPost “ανάμεσα σε έναν άνδρα που αναγκαστικά ξεφυλλίζει τα σπουδαιότερα φεμινιστικά έργα απλώς για να φανεί και σε έναν που δεν προσπαθεί καν, προτιμώ τον δήθεν”.
