Το σοκαριστικό περιστατικό στην Κω αποκαλύπτει για ακόμη μια φορά ότι η σύγχρονη κοινωνία προτιμά να παρακολουθεί και να καταγράφει αντί να παρεμβαίνει
Το βίντεο που κυκλοφόρησε από την Κω δεν αφήνει κανέναν αδιάφορο. Δύο μαθήτριες, έξω από το σχολείο, πιάνονται στα χέρια μπροστά σε δεκάδες συμμαθητές τους. Οι εικόνες είναι σκληρές: κοριτσίστικα χέρια γίνονται γροθιές, κλωτσιές που ανταλλάσσονται με μανία, φωνές που μαρτυρούν ακατέργαστη οργή. Κι όμως, ακόμα πιο ανησυχητική είναι η αντίδραση των γύρω.
Βλέποντας το βίντεο νιώθω την ανάγκη να ορμήσω να τις χωρίσω, εγώ που βλέπω το περιστατικό μέσα από μια οθόνη και η ένταση φτάνει σε εμένα μέσα από βιντεοσκοπημένες εικόνες και ήχο. Πώς είναι δυνατόν τα παιδιά που το βλέπουν να εκτυλίσσεται μπροστά τους να μένουν αμέτοχα ή ακόμα χειρότερα, να διασκεδάζουν;
Κάποιοι γελούν, άλλοι καταγράφουν το σκηνικό με τα κινητά τους, κι ελάχιστοι στο τέλος παρεμβαίνουν για να τις χωρίσουν. Λίγες ημέρες πριν, σε ένα άλλο σχολείο στην Πάτρα, 4 ανήλικες εξανάγκασαν μια 13χρονη να γονατίσει, να ζητήσει συγγνώμη και να φιλήσει τα παπούτσια τους, τη στιγμή που άλλες βιντεοσκοπούσαν το περιστατικό. Λέξη κλειδί σε αυτά τα δύο περιστατικά και σε ακόμη τόσα; Η λέξη "βίντεο".
Η βία μεταξύ ανηλίκων δεν είναι νέο φαινόμενο. Όμως το πώς εκφράζεται σήμερα, η ένταση και η ευκολία με την οποία δημοσιοποιείται, δημιουργούν εύλογες ανησυχίες σε γονείς και μη. Σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη από το Ελληνικό Safer Internet Centre, σχεδόν οι μισοί έφηβοι στη χώρα μας έχουν υπάρξει μάρτυρες περιστατικών βίας στο διαδίκτυο, ενώ το 13% δηλώνουν ότι έχουν υπάρξει οι ίδιοι θύματα. Η επαναλαμβανόμενη έκθεση σε τέτοιες εικόνες και βίντεο μπορεί να μειώσει το αίσθημα αποτροπιασμού και να κανονικοποιήσει την επιθετικότητα.
Την ίδια στιγμή, τα επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι η βία μεταξύ ανηλίκων αυξάνεται και εκτός διαδικτύου. Η νεανική εγκληματικότητα στην Ελλάδακατέγραψε άνοδο σχεδόν 48% το 2024 σε σχέση με το προηγούμενο έτος, με ανάλογη αύξηση και στις συλλήψεις ανηλίκων. Μια πρόσφατηπανελλαδική δημοσκόπηση μάλιστα κατέδειξε ότι το 49,5% των πολιτών αντιλαμβάνονται αυτή την αύξηση ως πραγματική επιδείνωση του φαινομένου, ενώ το 37,5% πιστεύει ότι απλώς γινόμαστε πιο μάρτυρες τέτοιων περιστατικών λόγω της διάδοσής τους μέσω των media.
Το ερώτημα που προκύπτει δεν είναι μόνο γιατί δύο παιδιά συγκρούστηκαν με τέτοια ένταση. Είναι γιατί η βία τους έγινε, σχεδόν αυτονόητα, θέαμα. Γιατί οι υπόλοιποι μαθητές αντί να προσπαθήσουν να προλάβουν την κατάσταση, ύψωσαν τα κινητά τους για να καταγράψουν ένα στιγμιότυπο “άρτου και θεάματος”. Αυτή η μετατροπή της βίας σε περιεχόμενο, σε υλικό προς κατανάλωση, ίσως λέει περισσότερα για όλους μας από ό,τι για τις δύο μαθήτριες που χτυπήθηκαν.
Είναι ζήτημα οικογένειας; Εκπαίδευσης; Παιδείας; Μιας κοινωνίας που βομβαρδίζει τα παιδιά με εικόνες επιθετικότητας, είτε από την τηλεόραση είτε από το διαδίκτυο; Ίσως όλα μαζί. Είναι δύσκολο να εντοπίσει κανείς έναν μοναδικό «υπαίτιο». Η βία υπήρχε πάντα, θα πουν πολλοί· απλώς σήμερα κυκλοφορεί με την ταχύτητα του διαδικτύου, γίνεται viral και φτάνει σε κάθε οθόνη. Ωστόσο, η αίσθηση είναι πως η σκληρότητα έχει πράγματι οξυνθεί, και κυρίως ότι η κοινωνική μας ανοχή απέναντι σε αυτήν έχει διευρυνθεί.
Αξίζει να θυμηθούμε ότι η εφηβεία είναι μια ηλικία αναζήτησης ταυτότητας και αποδοχής. Οι συνομήλικοι παίζουν τεράστιο ρόλο: Η πίεση της ομάδας μπορεί να ενθαρρύνει μια σύγκρουση, αλλά μπορεί και να τη σταματήσει. Όταν όμως η πλειοψηφία στέκεται θεατής, τότε η βία όχι μόνο δεν αναχαιτίζεται αλλά ενισχύεται, καθώς αποκτά κοινό. Και αυτό το κοινό λειτουργεί ως άτυπη επιβράβευση.
Οπότε ίσως το μεγαλύτερο ερώτημα να μην είναι μόνο «γιατί δέρνονται τα παιδιά μας», αλλά «γιατί οι υπόλοιποι κοιτούν και γελούν». Τι σημαίνει αυτό για την ενσυναίσθηση, για την εκπαίδευση στη συμπόνια, για τον τρόπο που τα μεγαλώνουμε; Έχουμε άραγε αποτύχει να τους δείξουμε ότι η βία δεν είναι παιχνίδι, ούτε θέαμα, αλλά τραύμα που αφήνει σημάδια;
Δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις. Είναι όμως σαφές πως αν θέλουμε να μιλάμε για μια κοινωνία λιγότερο βίαιη, πρέπει να δούμε το ζήτημα σφαιρικά: μέσα στην οικογένεια, στο σχολείο, στις πολιτικές πρόληψης, αλλά και στον τρόπο που όλοι μας καταναλώνουμε και διακινούμε εικόνες βίας. Γιατί όσο η βία αντιμετωπίζεται σαν περιεχόμενο, τόσο κινδυνεύουμε να τη συνηθίσουμε.
Το περιστατικό της Κω, όπως και τόσα άλλα που έρχονται στο φως, ας μη μείνει μια ακόμα «είδηση της ημέρας». Ας γίνει αφορμή να αναρωτηθούμε: τι κοινωνία θέλουμε να χτίσουμε για τα παιδιά μας; Μια κοινωνία που γελάει με τον πόνο ή μια κοινωνία που σπεύδει να τον προλάβει;
