Brain scars: Ο σεξισμός βλάπτει την υγεία των γυναικών - Τι δείχνουν νέες έρευνες
JTeam
12 Δεκεμβρίου 2025
Ο λεπτός σεξισμός που διαποτίζει την καθημερινότητα συχνά περνάει απαρατήρητος ή απλώς παραβλέπεται. Ωστόσο, σύμφωνα με πληροφορίες του BBC, νέα έρευνα δείχνει ότι ακόμα και οι φαινομενικά αθώες συμπεριφορές μπορούν να έχουν μόνιμες ψυχολογικές επιπτώσεις – συμπεριλαμβανομένης της «λέπτυνσης» τμημάτων του εγκεφάλου.
Αν σας έχει τύχει να σας παρενοχλήσουν αργά το βράδυ, ίσως είστε εξοικειωμένες με το στρες που μπορεί να προκαλέσει. Τα αμυντικά σας ανακλαστικά ενεργοποιούνται, αφήνοντάς σας να νιώθετε σωματικά ταραγμένες και ευάλωτες. Όταν όμως η ανεπιθύμητη προσοχή δεν είναι άμεσα απειλητική, συχνά την αγνοούμε. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχει μόνιμες ψυχολογικές επιπτώσεις. Η επιστήμη πλέον αποδεικνύει ότι ακόμα και οι καθημερινές πράξεις σεξισμού έχουν συνέπειες που διατρέχουν το σώμα και τη ζωή των ανθρώπων.
«Ουσιαστικά αφορά τους τρόπους με τους οποίους η ισχύς, το κύρος και οι πόροι είναι ανισόρροπα κατανεμημένοι μεταξύ ανδρών και γυναικών.» – Patricia Homan, Κοινωνιολόγος
Πού βρίσκεται η ισότητα: Από τη βία στον «καλοπροαίρετο» σεξισμό
Το κίνημα για τα δικαιώματα των γυναικών έχει σημειώσει πολλές επιτυχίες τον τελευταίο αιώνα. Σε πολλές χώρες, η ίση αμοιβή είναι πλέον νομική απαίτηση και οι διακρίσεις λόγω φύλου είναι παράνομες. Ωστόσο, παραμένει η ανησυχία ότι η ισότητα των φύλων έχει φτάσει σε τέλμα ή ακόμα και οπισθοχωρεί. Τα στατιστικά στοιχεία για το μισθολογικό χάσμα παραμένουν επίμονα, ενώ η βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών συνεχίζει να αυξάνεται.
Παγκοσμίως, σχεδόν μία στις τρεις γυναίκες έχει υποστεί σωματική ή σεξουαλική βία. Σε αυτά προστίθενται και οι λεπτές μορφές σεξισμού, όπως το να σε αντιμετωπίζουν με υπεροψία, ή ο «καλοπροαίρετος σεξισμός» των φαινομενικά θετικών κομπλιμέντων που υπονοούν ότι οι γυναίκες είναι φυσικά πιο ευγενικές ή συναισθηματικές, ενώ οι άνδρες πιο λογικοί ή κυριαρχικοί. Αυτές οι υποθέσεις ριζώνουν σε στερεότυπα που μπορούν να βλάψουν την ενδυνάμωση των γυναικών και να «ενισχύσουν την υποτελή τους θέση».
Αυτά τα φαινόμενα αποτελούν παραδείγματα του «δομικού σεξισμού» (structural sexism), τον οποίο η κοινωνιολόγος Patricia Homan ορίζει ως τη συστηματική ανισότητα των φύλων στην εξουσία και τους πόρους, ενσωματωμένη στους κοινωνικούς μας θεσμούς.
Μόνιμη «ουλή» στον εγκέφαλο από τη διαρκή έκθεση στο στρες
Οι επιπτώσεις του δομικού σεξισμού στην υγεία των γυναικών είναι σημαντικές και δεν είναι πάντα άμεσα ορατές.
Λέπτυνση του φλοιού: Μια μεγάλη μελέτη που ανέλυσε πάνω από 7.800 εγκεφαλικές σαρώσεις σε 29 χώρες διαπίστωσε ότι οι κοινωνικές ανισορροπίες των φύλων αλλάζουν φυσικά τον εγκέφαλο των γυναικών. Οι γυναίκες που ζουν σε χώρες με μεγαλύτερη ανισότητα των φύλων είχαν λεπτότερο φλοιό σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τον συναισθηματικό έλεγχο, την ανθεκτικότητα και διαταραχές που σχετίζονται με το στρες, όπως η κατάθλιψη.
Πλαστικότητα: Ο ψυχίατρος Nicolas Crossley σχολίασε ότι είναι σαν η ανισότητα που βιώνουν οι γυναίκες να «αφήνει μια ουλή στον εγκέφαλό τους». Αυτό συμβαίνει λόγω της πλαστικότητας του εγκεφάλου. Το χρόνιο στρες από τη διαρκή πλοήγηση σε μια κοινωνία που σε υποτιμά, αναστέλλει τη φυσική ικανότητα του εγκεφάλου να προσαρμόζεται.
Είναι αξιοσημείωτο ότι αυτές οι εγκεφαλικές διαφορές βρέθηκαν να μειώνονται σε χώρες με μεγαλύτερη ισότητα των φύλων. «Αν βελτιώσετε την ισότητα των φύλων, θα βελτιώσετε την υγεία των γυναικών και αυτό θα κοστίσει λιγότερο σε όλους», εξηγεί ο Crossley.
Ψυχική υγεία και ιατρική μεταχείριση
Οι επιπτώσεις των διακρίσεων λόγω φύλου στην ψυχική υγεία έχουν παρατηρηθεί και σε άλλες έρευνες:
Ψυχολογική δυσφορία: Μια βρετανική μελέτη διαπίστωσε ότι οι γυναίκες που βίωσαν διακρίσεις λόγω φύλου είχαν χειρότερη ψυχική υγεία τέσσερα χρόνια αργότερα. Ήταν τρεις φορές πιο πιθανό να αναφέρουν ψυχολογική δυσφορία.
Άνιση ιατρική περίθαλψη: Πέρα από τις ψυχικές επιπτώσεις, τεκμηριώνεται επιστημονικά ότι οι σωματικές ανησυχίες των γυναικών λαμβάνονται λιγότερο σοβαρά σε ιατρικά περιβάλλοντα. Μια πρόσφατη μελέτη του 2024 έδειξε ότι οι γυναίκες που παίρνουν εξιτήριο από τα επείγοντα έχουν σημαντικά λιγότερες πιθανότητες να λάβουν θεραπεία για τον πόνο, σε σύγκριση με τους άνδρες, ακόμα κι αν τα συμπτώματα είναι ίδια.
Ο φαύλος κύκλος: Πώς ο δομικός σεξισμός βλάπτει ακόμα και τους άνδρες
Ο δομικός σεξισμός περιορίζει την πρόσβαση των γυναικών σε βασικούς πόρους, όπως η δίκαιη αμοιβή, και αυξάνει την έκθεσή τους σε επιβλαβείς εμπειρίες. Ωστόσο, φαίνεται ότι υπάρχουν μειονεκτήματα και για τους άνδρες.
Ενώ οι άνδρες επωφελούνται από υψηλότερες αμοιβές, ο δομικός σεξισμός μπορεί να καλλιεργήσει επιβλαβείς νόρμες αρρενωπότητας που ενθαρρύνουν τη βία, την ανάληψη ρίσκου, την κατάχρηση ουσιών και την αποφυγή αναζήτησης ιατρικής φροντίδας.
Μάλιστα, μια μεγάλη μετα-ανάλυση διαπίστωσε ότι οι άνδρες που υιοθετούν χαρακτηριστικά όπως η κυριαρχία έναντι των γυναικών και η επιδίωξη του κύρους, είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν προβλήματα ψυχικής υγείας. Όπως αναφέρουν οι συγγραφείς της μελέτης: «Ο σεξισμός δεν είναι απλώς μια κοινωνική αδικία, αλλά έχει και επιβλαβείς συνέπειες για την ψυχική υγεία εκείνων που υιοθετούν τέτοιες στάσεις».
Προώθηση της αλλαγής: Από την οικογένεια στην πολιτική
Όσον αφορά τις λύσεις, υπάρχουν αλλαγές τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.
Οικογενειακό Επίπεδο: Οι γονείς μπορούν να συζητούν με τα παιδιά τους από νωρίς για την κατάλληλη συμπεριφορά και να αμφισβητούν τα σεξιστικά στερεότυπα στο σπίτι. Όταν οι άνδρες αναλαμβάνουν περισσότερη φροντίδα στο σπίτι, η ίδια η έννοια της αρρενωπότητας μπορεί να εξελιχθεί σε μια πιο φροντιστική μορφή.
Πολιτικό Επίπεδο: Μέτρα πολιτικής, όπως η καθολική άδεια μετ' αποδοχών για όλους τους εργαζόμενους (άνδρες και γυναίκες), μπορούν να αντιμετωπίσουν τις ανισορροπίες. Η ενδυνάμωση των γυναικών ωφελεί το σύνολο της κοινωνίας, καθώς οι γυναίκες σε θέσεις εξουσίας τείνουν να επενδύουν περισσότερο στην υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση και την κοινωνική ασφάλιση.
Τέλος, η ανοιχτή συζήτηση για τις συνέπειες του σεξισμού μπορεί να αυξήσει την ευαισθητοποίηση. Ωστόσο, πρέπει να αναγνωρίσουμε τη δομική διάχυση του ζητήματος και ότι η ατομική δράση από μόνη της δεν αρκεί.