Η ανάγκη για σωστή διατροφή και υγιές σώμα είναι ύψιστης σημασίας, καθώς τα ευεργετήματά τους έχουν αναγνωριστεί από την ιατρική και επιβεβαιώνονται από τις ιατρικές εξελίξεις όλο και περισσότερο.
Όμως, υπάρχουν άνθρωποι που μετατρέπουν την ανάγκη αυτή σε εμμονή και ασχολούνται περισσότερο απ’ ό,τι χρειάζεται με το να βρουν τις απολύτως «υγιεινές», «καθαρές», «παλαιού τύπου» τροφές, να τις μαγειρέψουν με τον κατάλληλο τρόπο, να τις καταναλώσουν με τα κατάλληλα συνοδευτικά, νερά, χυμούς, αφεψήματα, σε κατάλληλη ώρα κλπ. Εν ολίγοις, ο περισσότερος χρόνος τους κι η σκέψη τους, περιστρέφονται γύρω από τη διατροφή τους και τη σωματική τους ευεξία. Πολλές φορές, όλο αυτό το παρουσιάζουν και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εισπράττοντας «πολύτιμα» για την αυτοεκτίμησή τους likes ή επαινετικά σχόλια. Φωτογραφίες του φαγητού, αναζήτηση σημείων πώλησης των «καθαρών» τροφών, selfies την ώρα της άσκησης στο γυμναστήριο. Απελπισμένο κυνήγι για μια αυτοεκτίμηση που χτίζεται μέσα από την υπερβολική ενασχόληση με την τροφή και το σώμα. Η ζωή χτίζεται γύρω από αυτόν τον έλεγχο, και σταδιακά οι κοινωνικές σχέσεις υποχωρούν, οι έξοδοι γίνονται όλο και πιο συγκεκριμένου τύπου, οι περιορισμοί και οι καταναγκασμοί γίνονται ατελείωτοι, γιατί πρέπει να τραφούν με συγκεκριμένες τροφές που πωλούνται ή σερβίρονται σε συγκεκριμένα μέρη, φυσικά σε συγκεκριμένες ώρες της ημέρας. Όταν δε παρεκκλίνουν από το διατροφικό τους πρόγραμμα, νιώθουν μεγάλο άγχος κι ενοχές.
Και φυσικά, η υγιεινή διατροφή ή η επιδίωξη να καταναλώνουμε όσο το δυνατόν καλύτερης ποιότητας προϊόντα, ο υγιεινός τρόπος παρασκευής των τροφών, η απόλαυση των αυθεντικών γεύσεων κι η άσκηση, είναι κάτι ευεργετικό για τον εαυτό μας. Το πρόβλημα αρχίζει όταν αυτή η υγιεινή επιλογή, φτάνει στην υπερβολή και τελικά, δεν είναι παρά ένας ακόμη τρόπος καταναγκαστικού ελέγχου του εαυτού, με πρόσχημα την υγεία και την ευεξία αυτή τη φορά. Λόγω αυτού του προσωπείου, είναι και δύσκολο να ταυτοποιηθεί αυτή η συμπεριφορά ως παθολογική. Παρ’ όλα αυτά, κάτω από αυτή την επιφανειακά φροντιστική για τον εαυτό στάση, κρύβεται καλά, γι ακόμα μια φορά, το χαμηλό επίπεδο αυτοεκτίμησης κι αποδοχής του εαυτού, η μεγάλη ανασφάλεια, ο φόβος εγκατάλειψης που νιώθει το άτομο και η αρνητική εικόνα για τον εαυτό. Με το να ξοδεύει κανείς ατελείωτο χρόνο κι ενέργεια προσπαθώντας να ελέγξει τη διατροφή του και την ποιότητά της, αποφεύγει να αντιμετωπίσει την αγωνία, την ανασφάλεια και το εσωτερικό συναισθηματικό έλλειμμα που βιώνει. Η απώλεια του συναισθηματικού ελέγχου και ο φόβος, καλύπτονται κι εκτονώνονται στο χωρίς τέλος κυνήγι της διατροφικής τελειότητας. Με πρόσχημα την υγεία, την ευεξία η ακόμα και την πνευματικότητα (πολλές φορές η συμπεριφορά αυτή επενδύεται με θρησκευτικό ή πνευματικό μανδύα).
Η καθήλωση στις διάφορες στερήσεις που οι ορθορεξικοί επιβάλλουν στον εαυτό τους, μπορεί στο τέλος να καταλήξει σε ανθυγιεινή διατροφική συμπεριφορά. Πιο προφανής όμως, είναι η έκπτωση της ποιότητας της κοινωνικής ζωής τους, καθώς όλη στους η ενέργεια περιστρέφεται γύρω από το σχεδιασμό της τροφής τους, οι συζητήσεις τους αφορούν το συγκεκριμένο θέμα, και φτάνουν να θεωρούν τους εαυτούς τους ξεχωριστούς κι ανώτερους από τους άλλους ανθρώπους που δεν ακολουθούν το συγκεκριμένο μοντέλο διατροφής. Καταλήγουν να νιώθουν μοναξιά, κι αυτό τους βάζει σε ακόμα μεγαλύτερη εμμονή με τον έλεγχο της τροφής τους, ενισχύοντας το φαύλο κύκλο της αυτοαπόρριψης κι απέλπιδος προσπάθειας για ανάκτηση του ελέγχου μέσα από τη διατροφή.
Πως ξεχωρίζουμε την ορθορεξία από τον υγιεινό τρόπο διατροφής;
Το ορθορεξικό άτομο, καταναλώνει υπερβολική ενέργεια γύρω από την οργάνωση της τροφής του, νιώθει ενοχές αν κάνει κάποια παρασπονδία, συζητάει υπερβολικά για θέματα διατροφής και fitness, απορεί πως οι άλλοι άνθρωποι τρέφονται με πιο χαλαρό τρόπο, νιώθουν ασφαλή και «υπό έλεγχο» μόνο όταν ακολουθούν το «σωστό» πρόγραμμα άσκησης και διατροφής, έχουν προβληματικές σχέσεις με τους ανθρώπους γύρω τους και γίνονται απόλυτα επιλεκτικοί, ως προς και το να δοκιμάσουν ακόμα, ένα γεύμα που κάποιος άλλος ετοίμασε με φροντίδα γι αυτούς, αν δεν είναι της απολύτου έγκρισής τους. Βρίσκουν παντού ψεγάδια κι ανθυγιεινά ίχνη σε όλο και περισσότερες τροφές, κι ανησυχούν συνεχώς για το αν τρέφονται και ασκούνται με το σωστό τρόπο.
Η ορθορεξία είναι μια άδηλη αλλά επικίνδυνη κατάσταση, κάτω από την οποία μπορεί να υπάρχουν σοβαρές ψυχικές δυσλειτουργίες, κυρίως καταθλιπτικού τύπου.
Είναι σημαντικό να μπορεί να ξεχωρίσει κανείς την υγιεινή διατροφή από την εμμονή. Η ορθορεξία αντιμετωπίζεται με το ν’ απευθυνθεί κάποιος στο κατάλληλο θεραπευτικό πλαίσιο, ώστε ν’ απελευθερωθεί από τα επικίνδυνα δεσμά της διατροφικής διαταραχής.
Θεανώ Πολυζωγοπούλου Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια Θεραπεύτρια Οικογένειας
Ακολουθήστε το jenny.gr στο google news και μάθετε τα πάντα γύρω από τη διατροφή, τη γυμναστική, το σεξ και την ψυχική υγεία.
