Πώς τα μικροπλαστικά μπορούν να βλάψουν τη γαστρεντερική υγεία, τη γονιμότητα και την αναπνευστική λειτουργία

Από τις συσκευασίες τροφίμων μέχρι τα σκεύη κουζίνας και τα ανταλλακτικά αυτοκινήτων, το πλαστικό είναι παντού - και αυτό μπορεί να σημαίνει ότι βρίσκεται και στο σώμα μας, όπου θα μπορούσε να προκαλέσει σημαντική βλάβη σε ορισμένα συστήματα στο σώμα σας.

Οι ανησυχητικές ουσίες είναι γνωστές ως μικροπλαστικά - που ορίζονται ως πλαστικά σωματίδια μεγέθους κάτω των 5 mm - που εισέρχονται στο περιβάλλον μας με διάφορους τρόπους. Μερικά, γνωστά ως πρωτογενή μικροπλαστικά , κατασκευάζονται σκόπιμα σε μικρά μεγέθη (όπως γκλίτερ και καλλυντικές χάντρες). Αλλά η πλειοψηφία είναι αυτά που είναι γνωστά ως δευτερεύοντα μικροπλαστικά, τα οποία προέρχονται από τη διάσπαση των πλαστικών ειδών, όπως τα δοχεία τροφίμων και οι συσκευασίες.

ΥΓΕΙΑ + ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Είσαι άνω των 40; Να γιατί είναι σημαντικό να βελτιώσεις την υγεία του εντέρου σου

Ο αριθμός των μικροπλαστικών στο περιβάλλον μας έχει αυξηθεί εκθετικά τα τελευταία χρόνια και προβλέπεται ότι θα συνεχίσει να αυξάνεται περαιτέρω. Έρευνες έχουν δείξει ότι μπαίνουν στον αέρα που αναπνέουμε, στο νερό που πίνουμε, ακόμα και στους ιστούς του σώματός μας. Και υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία ότι αυτά τα σωματίδια θα μπορούσαν να προκαλέσουν σημαντικά προβλήματα υγείας - συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του παχέος εντέρου, της μειωμένης λειτουργίας των πνευμόνων και της στειρότητας.

Σε πρόσφατη ανασκόπηση, οι ερευνητές ανέλυσαν 31 μελέτες σχετικά με την έκθεση σε μικροπλαστικά. Οι ερευνητές βρήκαν στοιχεία αρνητικών επιπτώσεων στην υγεία σε τρεις τομείς:

• Γαστρεντερική υγεία
• Γονιμότητα
• Αναπνευστική λειτουργία

Αν και οι αποκλίσεις δεδομένων στις επιμέρους μελέτες εμπόδισαν τους ερευνητές να ποσοτικοποιήσουν τα ευρήματά τους, ήταν ακόμα σε θέση να δημιουργήσουν μια ποιοτική κλίμακα για τη μέτρηση του αντίκτυπου των μικροπλαστικών.

Επιδράσεις στο γαστρεντερικό σύστημα

Το πεπτικό σύστημα είναι η κύρια οδός για την έκθεση στα μικροπλαστικά, καθώς αυτές οι ουσίες μπορούν να βρίσκονται στα τρόφιμα και το νερό που καταναλώνουμε, αλλά και στις επιφάνειες των σκευών και των συσκευασιών των τροφίμων. Αν και δεν υπήρχαν μελέτες σε ανθρώπους που να εξέταζαν τις επιπτώσεις των μικροπλαστικών στην πεπτική οδό, αξιολογήθηκαν 10 μελέτες σε ζώα που περιελάμβαναν δεδομένα σχετικά με το λεπτό ή το παχύ έντερο. Σε μια από αυτές, άτομα με μικροπλαστικά που ανιχνεύθηκαν στο παχύ έντερο εμφάνισαν σημαντικές αλλοιώσεις σε αυτό το όργανο, συμπεριλαμβανομένων αλλαγών στο πλάτος των μυϊκών στιβάδων – που μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη λειτουργία του πεπτικού συστήματος.

Μια άλλη μελέτη έδειξε αξιοσημείωτη μείωση στο πάχος της στιβάδας του βλεννογόνου του λεπτού εντέρου μεταξύ ατόμων με μικροπλαστικά. Αυτό το στρώμα περιέχει βλεννώδεις μεμβράνες που προστατεύουν την πεπτική οδό και είναι πιθανό τα μικροπλαστικά να οδηγήσουν σε φλεγμονή που βλάπτει την ικανότητά του να απορροφά αποτελεσματικά τα θρεπτικά συστατικά.

unsplash

Επιπτώσεις στη γονιμότητα

Πέντε από τις μελέτες διερεύνησαν αλλαγές στο σπέρμα και βρήκαν σημαντικά προβλήματα με την ποιότητα του σπέρματος, συμπεριλαμβανομένου του αριθμού των ζωντανών σπερματοζωαρίων και της κίνησης του σπέρματος. Οι μελέτες έδειξαν επίσης αύξηση της δυσμορφίας του σπέρματος. Όλα αυτά μπορούν δυνητικά να επηρεάσουν τη γονιμότητα. Δύο από τις μελέτες εξέτασαν τις επιπτώσεις της έκθεσης σε μικροπλαστικά στα ωοθυλάκια των ωοθηκών και βρήκαν μια αξιοσημείωτη μείωση στον αριθμό των ωοθυλακίων για τις γυναίκες που εκτέθηκαν περισσότερο.

Αυτό που είναι λιγότερο σαφές είναι κατά πόσο τα μικροπλαστικά μπορεί να επηρεάσουν τις αναπαραγωγικές ορμόνες. Δύο μελέτες επικεντρώθηκαν σε αυτό το θέμα, αλλά η ποιότητα των αποδεικτικών στοιχείων ήταν μέτρια. Αυτό σημαίνει ότι τα μικροπλαστικά είναι ύποπτα ότι επηρεάζουν δυσμενώς τις αναπαραγωγικές ορμόνες, αλλά χρειάζεται περισσότερη δουλειά - και πάλι, σε ανθρώπους και όχι μόνο σε ζώα - για να δημιουργηθεί ένας ισχυρότερος δεσμός.

Αναπνευστική υγεία

Τα μικροπλαστικά δεν είναι μόνο στο τι τρώμε ή στα προϊόντα που χρησιμοποιούμε, είναι επίσης σε σωματίδια ατμοσφαιρικής ρύπανσης, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να αναπνέετε μικροπλαστικά. Αυτά τα μικροπλαστικά περιέχουν συνθετικές χημικές ουσίες όπως BPA, φθαλικές ενώσεις και PFAS , οι οποίες έχουν συνδεθεί με αυξημένη φλεγμονή στο σώμα, συμπεριλαμβανομένου του αναπνευστικού συστήματος. Για παράδειγμα, μια μελέτη στο Open Allergy Journal υποδηλώνει ότι μπορεί να υπάρχει συσχέτιση μεταξύ αυτών των χημικών ουσιών και της ανάπτυξης αλλεργιών και άσθματος , αν και χρειάζεται να γίνει περισσότερη έρευνα για να διαπιστωθεί ποιο επίπεδο έκθεσης είναι ιδιαίτερα προβληματικό.

Η τρέχουσα εργασία πρότεινε μια πιθανή σύνδεση με τον καρκίνο του πνεύμονα, αν και είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αυτή η έρευνα θεωρείται «ταχεία ανασκόπηση» και όχι πλήρης συστηματική ανασκόπηση. Αυτό σημαίνει ότι τα πιθανά ζητήματα υγείας χρειάζονται περαιτέρω κλινική έρευνα. Εξαιτίας αυτού, αναμένεται ότι θα γίνουν περισσότερες μελέτες για τον εντοπισμό της επίδρασης των μικροπλαστικών σε συγκεκριμένα συστήματα του σώματος.

Άλλη έρευνα για τα μικροπλαστικά

Οι ερευνητές ανησυχούν για τα μικροπλαστικά εδώ και αρκετό καιρό, ενώ προηγούμενες έρευνες έχουν επίσης προκαλέσει ανησυχία. Για παράδειγμα, μια μελέτη του 2024 στο New England Journal of Medicine διαπίστωσε ότι σχεδόν το 60% των συμμετεχόντων στη μελέτη που αξιολογήθηκαν μετά από χειρουργική επέμβαση για συσσώρευση πλάκας που σχετίζεται με καρδιακές παθήσεις είχαν μικροπλαστικά στις καρωτίδες τους.

Επίσης, μια μελέτη του 2025 που δημοσιεύθηκε στο Nature Medicine εξέτασε τα αποτελέσματα αυτοψίας για μικροπλαστικά στο ήπαρ, τους νεφρούς και τον εγκέφαλο 28 ατόμων. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η συγκέντρωση μικροπλαστικών ήταν πολύ υψηλότερη στον εγκεφαλικό ιστό σε σύγκριση με τα άλλα όργανα. Σημείωσαν επίσης ότι οι συγκεντρώσεις σε δείγματα ιστού εγκεφάλου και ήπατος ήταν υψηλότερες από ό,τι σε προηγούμενη, παρόμοια μελέτη που έγινε το 2016.

Μια άλλη ερευνητική ανασκόπηση, σε μια έκδοση του 2020 του International Journal of Environmental Research and Public Health , σημείωσε ότι ορισμένα πλαστικά προϊόντα κατασκευάζονται με πρόσθετα που μπορεί να είναι προβληματικά όταν αυτά τα πλαστικά διασπώνται. Για παράδειγμα, το πλαστικό μπορεί να χρωματιστεί με χρωστικές ουσίες που περιέχουν βαρέα μέταλλα όπως αντιμόνιο, αρσενικό και μόλυβδο.

Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι ορισμένες πιθανές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία από τα βαρέα μέταλλα και τα μικροπλαστικά περιλαμβάνουν αλλαγές στην οστική πυκνότητα, γαστρεντερικά προβλήματα, αναιμία, υπέρταση και αλλεργίες, καθώς και αυξημένο κίνδυνο για καρκίνους όπως του μαστού, του πνεύμονα, του δέρματος και της ουροδόχου κύστης.

Περιορισμός της έκθεσης στα μικροπλαστικά

Η χρήση του πλαστικού είναι πανταχού παρούσα στην κοινωνία μας και όπως προτείνεται σε αυτήν την έρευνα, πιστεύεται ότι η χρήση του θα αυξηθεί εκθετικά τις επόμενες δεκαετίες. Αν και η μείωση των μικροπλαστικών μπορεί να βαρύνει περισσότερο τους κατασκευαστές, ωστόσο υπάρχουν τρόποι να μειώσετε την έκθεσή σας σε αυτές τις ουσίες. Δείτε μερικούς από αυτούς.

• Αποφύγετε τα πλαστικά δοχεία και αντ' αυτού χρησιμοποιήστε γυαλί ή κεραμικό
• Περιορίστε τα λιπαρά κρέατα, καθώς αυτές οι χημικές ουσίες μπορεί να είναι υψηλότερες σε λιπαρά τρόφιμα όπως το κόκκινο κρέας
• Μειώστε τη χρήση αντικολλητικών τηγανιών, τα οποία μπορεί να απελευθερώσουν μικροπλαστικά εάν γρατσουνιστούν
• Αποθηκεύστε τα τρόφιμα σε γυάλινα δοχεία όταν είναι δυνατόν
• Χρησιμοποιήστε γυάλινα ή ατσάλινα μπουκάλια νερού αντί για πλαστικά

Τέλος περισσότερες συμβουλές για την πρόληψη της έκθεσης σε τοξικές χημικές ουσίες μπορείτε να βρείτε στην ομάδα UCSF.