Γαλλία: Η "συναίνεση" μπήκε επίσημα στον Ποινικό Κώδικα – Μια ιστορική νομοθετική νίκη μετά την υπόθεση Πελικό

Σε μια κίνηση που χαρακτηρίζεται τόσο συμβολική όσο και πρακτικά αναγκαία, η Γαλλία έκανε ένα αποφασιστικό βήμα για τον εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας της περί σεξουαλικών εγκλημάτων. Στις αρχές του 2024, η Γαλλική Εθνοσυνέλευση, και ακολούθως η Γερουσία, υιοθέτησαν οριστικά ένα νομοσχέδιο που ενσωματώνει ρητά την έννοια της "έλλειψης συναίνεσης" στον νομικό ορισμό του βιασμού στον Ποινικό Κώδικα.

Αν και το κλίμα είχε διαμορφωθεί από το κίνημα #BalanceTonPorc, η υπόθεση που λειτούργησε ως άμεσος καταλύτης για την αλλαγή ήταν η υπόθεση της Ζιζέλ Πελικό (Gisèle Pelicot). Η υπόθεση, που συγκλόνισε τη Γαλλία στα τέλη του 2023, αποκάλυψε ότι ο πρώην σύζυγός της, Ντομινίκ Πελικό, ομολόγησε ότι τη νάρκωνε συστηματικά και προσκαλούσε δεκάδες άνδρες που έβρισκε διαδικτυακά για να τη βιάσουν εν αγνοία της, όσο βρισκόταν σε αναίσθητη κατάσταση.

WOMAN POWER

Σανάε Τακαΐτσι: Η Ιαπωνία έδειξε τον δρόμο με την πρώτη γυναίκα ηγέτιδα - Ποιες χώρες αποτελούν την «εξαίρεση στον κανόνα» σήμερα;

Το στοιχείο που ανέδειξε την ανεπάρκεια του νόμου ήταν η υπεράσπιση πολλών εκ των κατηγορουμένων. Τουλάχιστον 35 από αυτούς ισχυρίστηκαν στο δικαστήριο ότι η κ. Πελικό απλώς "προσποιούνταν την κοιμισμένη" και ότι πίστευαν πως συμμετείχαν σε ένα συναινετικό "ερωτικό παιχνίδι". Παρότι όλοι κρίθηκαν ένοχοι, η υπερασπιστική τους γραμμή εξέθεσε δραματικά την "γκρίζα ζώνη" του νόμου. Έγινε απολύτως σαφές ότι η εστίαση στη "βία" ή τον "αιφνιδιασμό" δεν επαρκούσε για περιπτώσεις όπου το θύμα ήταν ανίκανο να συναινέσει.

Τι αλλάζει συγκεκριμένα στον Ποινικό Κώδικα;

Η αλλαγή, αν και μοιάζει μικρή σε διατύπωση, είναι τεράστια σε νομική σημασία.Μέχρι πρότινος, το Άρθρο 222-23 του Γαλλικού Ποινικού Κώδικα όριζε τον βιασμό ως «κάθε πράξη σεξουαλικής διείσδυσης οποιασδήποτε φύσης, που διαπράττεται σε βάρος άλλου προσώπου με βία, εξαναγκασμό, απειλή ή αιφνιδιασμό».

Οι επικριτές αυτού του ορισμού τόνιζαν ότι η εστίαση στη "βία" ή τον "αιφνιδιασμό" μετέθετε το βάρος στο θύμα: Έπρεπε να αποδείξει ότι αντιστάθηκε, ότι πάλεψε, ή ότι εξαπατήθηκε. Σε περιπτώσεις όπου το θύμα "πάγωσε" (μια συνήθης ψυχολογική αντίδραση στο τραύμα) ή βρισκόταν υπό την επήρεια ουσιών, η απόδειξη του εξαναγκασμού ήταν εξαιρετικά δύσκολη.

Ο νέος, σαφής ορισμός

Η νέα νομοθεσία, που προωθήθηκε έντονα από τον Υπουργό Δικαιοσύνης Éric Dupond-Moretti, προσθέτει την αποφασιστική φράση. Ο βιασμός ορίζεται πλέον ως πράξη που διαπράττεται «με βία, εξαναγκασμό, απειλή ή αιφνιδιασμό, ή ελλείψει συναίνεσης» (ou en l'absence de consentement).

Αυτή η προσθήκη αλλάζει την εστίαση του δικαστηρίου. Αντί να ρωτά "Αντιστάθηκε το θύμα;", το δικαστήριο καλείται τώρα να ρωτήσει "Είχε δώσει το θύμα την ελεύθερη και σαφή συναίνεσή του;".

Ο κοινωνικός αντίκτυπος πίσω από τη νομοθεσία

Η ψήφιση αυτού του νόμου δεν είναι απλώς μια τεχνική νομική διόρθωση· είναι το αποκορύφωμα μιας πολιτισμικής μάχης που διεξάγεται εδώ και χρόνια στους δρόμους, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στις δικαστικές αίθουσες της Γαλλίας.

Το κίνημα #BalanceTonPorc αποκάλυψε το εύρος της σεξουαλικής βίας στη Γαλλία και ανέδειξε πολυάριθμες υποθέσεις όπου η λεγόμενη "γκρίζα ζώνη" (zone grise) της συναίνεσης επέτρεπε στους θύτες να αποφεύγουν τη δικαιοσύνη. Φεμινιστικές συλλογικότητες, όπως η "Nous Toutes", πίεζαν ασταμάτητα, υποστηρίζοντας ότι ο νόμος έπρεπε να αντικατοπτρίζει τη σύγχρονη κατανόηση της συναίνεσης: "Το όχι σημαίνει όχι" και η απουσία ενός "ναι" σημαίνει "όχι".

Η σημασία για τα θύματα

Γαλλικά μέσα, όπως η Le Monde, φιλοξένησαν αναλύσεις νομικών που εξηγούν ότι η αλλαγή αυτή δίνει επιτέλους στα θύματα ένα σαφές νομικό εργαλείο. Ενισχύει τη θέση τους, ειδικά σε περιπτώσεις όπου δεν υπάρχουν εμφανή σωματικά σημάδια βίας, αλλά υπήρχε σαφής έλλειψη συναίνεσης. Παράλληλα, η συζήτηση για τον νόμο αυτόν συνδυάστηκε και με την καθιέρωση ενός κατώτατου ορίου ηλικίας συναίνεσης (15 ετών), κάτω από το οποίο η συναίνεση θεωρείται ανύπαρκτη (με εξαιρέσεις για κοντινές ηλικίες).

Ενώ υπήρξαν ορισμένοι συντηρητικοί νομικοί κύκλοι που υποστήριξαν ότι η έννοια του "εξαναγκασμού" ήδη κάλυπτε την έλλειψη συναίνεσης, η κυβέρνηση και η συντριπτική πλειοψηφία του κοινοβουλίου αναγνώρισαν την ανάγκη για απόλυτη σαφήνεια.

Η ενσωμάτωση της "συναίνεσης" στον γαλλικό ποινικό κώδικα δεν είναι μόνο μια νίκη για τα θύματα· είναι μια δήλωση ότι η γαλλική κοινωνία αναγνωρίζει πλέον νομικά ότι η σεξουαλική επαφή απαιτεί ενεργή, συνειδητή και ελεύθερη συγκατάθεση.