Οι λόγοι για τους οποίους κάποιος παχαίνει είναι τόσο γονιδιακοί όσο και περιβαλλοντικοί.
Τα παιδιά έρχονται στον κόσμο με γενετική προδιάθεση για ένα συγκεκριμένο σωματότυπο, αλλά και οι οικογενειακές συνήθειες καθορίζουν το πως θα μεγαλώσουν και θα αναπτυχθούν. Τα παιδιά μπορεί να κληρονομήσουν κάποιες τάσεις που επηρεάζουν το πόσο και το τι τρώνε. Για παράδειγμα κάποιοι μπορεί να είναι «προγραμματισμένοι» να προτιμούν τα παχυντικά φαγητά, να τρώνε όταν δεν πεινάνε ή να είναι λιγότερο ενεργητικοί.Τα παιδιά που έχουν υπέρβαρους γονείς είναι πιο πιθανόν να γίνουν και εκείνα υπέρβαροι ενήλικες. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι το ρίσκο του να γίνει ένα παιδί παχύς ενήλικας είναι τρεις φορές μεγαλύτερος εάν ο ένας γονιός είναι παχύς και δέκα φορές μεγαλύτερος εάν και οι δυο γονείς είναι παχείς. Δεν είναι ξεκάθαρο σε τι βαθμό αυτό το ρίσκο είναι αποτέλεσμα των γονίδιων ή ανθυγιεινών συνηθειών – διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Όποια κι αν είναι η περίσταση, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι είναι πιο δύσκολο για κάποιους εφήβους να ελέγξουν το βάρος τους από ότι είναι για κάποιους άλλους. Παρόλο που οι έφηβοι δεν έχουν τον έλεγχο των γονιδίων που κληρονομούν, έχουν κάποιον έλεγχο των σωματικών δραστηριοτήτων και των διατροφικών επιλογών, οι οποίοι είναι οι σημαντικοί παράγοντες που καθορίζουν το αν κάποιος θα πάρει ή θα χάσει κιλά.Σε μια έρευνα (Fletcher, 2006) που έγινε ρωτήθηκαν έφηβοι για το ποιοι είναι οι λόγοι για τους οποίους πιστεύουν ότι παίρνουν βάρος. Τουλάχιστον το 75% ανέφερε τους πρώτους τρεις λόγους. Όλοι οι άλλοι λόγοι αναφέρθηκαν τουλάχιστον από το 25% των εφήβων. Κανένας από τους εφήβους δεν ανέφερε μόνο έναν λόγο. Κάποιοι τους ανέφεραν όλους.
1. Τα πολλά σνακ 2. Μεγάλες μερίδες 3. Ελλιπής σωματική άσκηση 4. Πολλά γλυκά 5. Συναισθηματικοί λόγοι (τρώγανε όταν ένιωθαν μοναξιά, όταν βαριόντουσαν ή όταν ήταν στεναχωρημένοι) 6. Περνούσαν πολλή ώρα μπροστά στην τηλεόραση, τον υπολογιστή ή/και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. 7. Έτρωγαν συχνά σε fast food 8. κληρονομικό 9. Έπιναν πολλά αναψυκτικά 10. Στο σπίτι υπήρχαν πολλά παχυντικά φαγητά.
Όταν οι ίδιοι έφηβοι ρωτήθηκαν γιατί αποφάσισαν να χάσουν τα περιττά κιλά οι περισσότεροι ανέφεραν τους εξής 6 λόγους:
• «Το έκανα για την υγεία μου» • «Ήθελα να δείχνω πιο ωραίος/α» • «Ήθελα να νιώθω καλύτερα για τον εαυτό μου» • «Ήθελα να βελτιώσω τις διαπροσωπικές μου σχέσεις» • «Είχα κουραστεί να με πειράζουν και να με κοροϊδεύουν» • «Το βάρος με εμπόδιζε από το να κάνω πράγματα που ήθελα»
Όλοι ξέρουμε ότι είναι δύσκολο για τους υπέρβαρους εφήβους να αδυνατίσουν και να παραμείνουν στα κιλά που θέλουν, όταν δεν έχουν την ανάλογη στήριξη από τους ανθρώπους που είναι κοντά τους. Είναι εξαιρετικά δύσκολο, όταν οι άλλοι τους τσιγκλάνε, τους δελεάζουν ή δεν προσπαθούν να αλλάξουν τις διατροφικές συνήθειες που τους οδήγησαν στο να παχύνουν. Παρόλο που οι περισσότεροι γονείς συμμερίζονται το πρόβλημα του παιδιού τους και θέλουν να κάνουν το σωστό για να το στηρίξουν στην προσπάθειά του να αδυνατίσει, μερικές φορές ακόμα και οι πιο καλές διαθέσεις μπορεί να φέρουν το αντίθετο αποτέλεσμα.
Όταν ζητήθηκε από τους εφήβους να περιγράψουν την στήριξη που είχαν από την οικογένειά τους, καθώς προσπαθούσαν να χάσουν βάρος, οι απαντήσεις τους στρέφονταν γύρω από τα εξής θέματα:
• «Με ενθάρρυναν και με επιβράβευαν» • «Μου παρείχαν υλική στήριξη – π.χ. αγόραζαν τα απαραίτητα φαγητά ή μου πληρώνανε το γυμναστήριο» • «Μαγείρευαν και έτρωγαν πιο υγιεινά φαγητά» • «Με συνόδευαν στο διαιτολόγο»
Στην ερώτηση τι βοηθάει και τι όχι τους εφήβους που προσπαθούν να χάσουν κιλά, κάποιοι έφηβοι ήθελαν να δώσουν τις εξής συμβουλές σε γονείς: «Οι έφηβοι είναι επαναστατικοί, το τελευταίο πρόσωπο το οποίο θέλουν να ακούσουν είναι έναν αυταρχικό γονιό που τους λέει ‘για αυτό το λόγο πρέπει να χάσεις τα κιλά’. Αν μιλάτε στους εφήβους με φιλικό τόνο, θα βγουν στην επιφάνεια πολύ περισσότερα πράγματα για το πρόβλημα» «Μην πείτε σε έναν έφηβο ότι είναι χοντρός ή τεμπέλης. Το πιο πιθανόν είναι να το ακούνε συχνά από τους συνομηλίκους τους και σχόλια σαν και αυτά τους ρίχνουν την αυτοεκτίμηση. Δεν μπορείς να αποκτήσεις κίνητρο για να καταφέρεις κάτι, αν δεν αισθάνεσαι καλά με τον εαυτό σου» «Μην κάνετε τα υπέρβαρα παιδιά να ξεχωρίζουν στο τραπέζι με το να τους έχετε διαφορετικό φαγητό από όλους τους άλλους. Εκμεταλλευτείτε την ευκαιρία για να φάει όλη η οικογένεια πιο υγιεινά. Ακόμα, σε μικρότερες ηλικίες μην ανακοινώνετε σε όλο τον κόσμο ότι το παιδί σας προσπαθεί να χάσει κάποια κιλά. Αφήστε τους άλλους να το καταλάβουν πάνω του/της ή να το ακούσουν από το ίδιο το παιδί. Δεν είναι κάτι που χρειάζεται να ανακοινωθεί σε όλο τον κόσμο. Μπορεί να είναι μια πολύ δύσκολη περίοδος για το παιδί, ειδικά, αν δεν μπορεί να χάσει βάρος εύκολα.» «Να στηρίζετε τις επιλογές τους. Και αν κάποια φορά τα θαλασσώσουν μην θυμώσετε. Βοηθήστε τους να μάθουν πως να τα καταφέρουν την επόμενη φορά. Σιγουρευτείτε ότι μιλάτε με τους εφήβους για αυτό που περνούν, διότι είναι δύσκολο, και οι έφηβοι τις περισσότερες φορές μπορούν να μιλήσουν πιο εύκολα στους γονείς για το βάρος τους παρά στα άλλα παιδιά». Η εφηβεία είναι από μόνη της μια δύσκολη περίοδος για όλα τα παιδιά. Αν λοιπόν είστε γονιός ενός υπέρβαρου παιδιού, προσπαθήστε να είστε κοντά του/της, να τον/την στηρίζετε και να τον/την αφήσετε να σας πει εκείνος/η τί χρειάζεται για να τον/την βοηθήσετε να αδυνατίσει. Είναι επίσης σημαντικό να συμβουλευτείτε έναν διαιτολόγο πριν ξεκινήσει το παιδί δίαιτα καθώς βρίσκονται ακόμα στην ανάπτυξη.
Μάγια Αλιβιζάτου, Ph.D. Παιδοψυχολόγος My Playce Αδριανείου 44, Ν. Ψυχικό 210-6727630 Εκάλης 37, Ν. Ερυθραία 210-8076110 www.myplayce.gr
