Η ιστορία μιας μητέρας, απεξαρτημένης από τις ουσίες 339 ημέρες: «Η χρήση είναι σκλαβιά, πρώτη φορά είμαι ελεύθερη να νιώσω»

Η σημερινή Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών είναι μια καλή αφορμή για να ακουστούν φωνές, που έχουν ζήσει από κοντά τη δύσκολη διαδρομή της εξάρτησης και την πορεία μέχρι την απότιναξη της ουσίας και του εθισμού.

Την προηγούμενη εβδομάδα, είχα την τύχη να βρεθώ ως θεατής μπροστά σε μια μικρή σκηνή με κεντρικές ηρωίδες τέσσερις απεξαρτημένες μητέρες. Καθεμία από αυτές, είχε να αφηγηθεί μέσω της δραματοθεραπείας που είχε προηγηθεί, μια μυστική ιστορία ζωής, που βρίσκει πολλές ταυτίσεις με μικρές, καθημερινές ιστορίες που μένουν στην αφάνεια εξαιτίας της σιωπής. Γυναίκες σαν όλες τις άλλες, που κάποτε έπρεπε να αντιμετωπίσουν μια σκληρή παιδική ηλικία, βρήκαν τη δύναμη και το θάρρος με τη βοήθεια της Μονάδας απεξάρτησης 18 ΑΝΩ, και συνάντησαν μετά από καιρό, τον ίδιο τους τον εαυτό μέσα από μικρούς μονολόγους. 

H ιστορία της Α. 

Στο τέλος του θεατρικού, μίλησα με μία από τις μαμάδες που πρωταγωνίστησαν στο θεατρικό, η οποία είχε κλείσει μόλις 339 ημέρες "καθαρή". Το να εκθέτεις την ψυχή σου και την ιστορία σου μπροστά σε ακροατές σίγουρα δεν είναι μια εύκολη διαδικασία. Απαιτεί θάρρος και γενναιότητα, και η Α. φαίνεται πως διαθέτει και τα δύο, συν κάτι ακόμη, που δεν είναι άλλο από τη δύναμη που αντλεί από την αγάπη για τον γιο της. Όταν πρωτομίλησα μαζί της, αναρωτιόμουν τι να σημαίνει άραγε για εκείνη, ο τίτλος του θεατρικού: "Πρώτη φορά ελεύθερη";

"Πρώτη φορά είμαι ελεύθερη να νιώσω, να πάω οπουδήποτε θέλω. Η χρήση είναι σκλαβιά και δεν σε αφήνει. Τώρα μπορώ να επιλέξω, μπορώ να κάνω τη ζωή μου όπως θέλω εγώ, να πάω μια βόλτα, να νιώσω... να νιώσω τη φιλία... να νιώσω! Αυτό δεν υπάρχει στη χρήση". Η απάντησή της δεν άφησε ερωτηματικά. Κουβαλώντας από μικρή την δική της ιστορία πόνου και απόρριψης, ο δρόμος για τη λύση που θα την "ανακούφιζε", έμοιαζε να είναι η στενή σχέση και εξάρτηση από τις ουσίες. Όμως, σημασία έχει πάντα η σελίδα και το κεφάλαιο, στο οποίο βρίσκεται κανείς σήμερα, στην τωρινή φάση της ζωής του.

Και στη σημερινή φάση, η Α., πλήρως συνειδητοποιημένη για τις συνήθειες και τις εμπειρίες του παρελθόντος, απολαμβάνει στο έπακρο την "ελευθερία" που βιώνει και φυσικά, τη σχέση με τον γιο της. Η ίδια η ζωή τής δίνει μία νέα επιλογή, που ουσιαστικά η ίδια διασφάλισε για τον εαυτό της. "Το παιδί μου είναι 10 χρονών. Δυστυχώς, πέρασε κι αυτός δύσκολα μαζί μου γιατί πριν μπω εδώ, με έβλεπε κάποιες φορές που δεν ήμουν καλά. Το θέμα είναι ότι τα παιδιά τα καταλαβαίνουν όλα. Δεν χρειάζεται καν να του πω κάτι για να του εξηγήσω κλπ. Το παιδί καταλαβαίνει από μόνο του. Είναι χαρούμενος σήμερα που θα βρεθούμε. Είμαστε μαζί, τώρα είναι με τους γονείς μου. Ευτυχώς, που έχω τη βοήθεια τους. Η χαρά της ελευθερίας είναι πιο δυνατή και από τις τύψεις γιατί εμείς οι μανάδες έχουμε πολλές τύψεις. Και με τα παιδιά μας να ήμασταν λειτουργικές, υπάρχουν τόσες τύψεις που δεν σε αφήνουν να σταματήσεις τη χρήση, και μετά από καιρό καθαρότητας συμβαίνει αυτό. Γιατί είναι ένα πλασματάκι που έχεις φέρει στον κόσμο, είναι 100% η ευθύνη δική σου και δεν σου φταίει σε τίποτα. Αυτό που νιώθουμε αυτή τη στιγμή, νικάει όλα τ' άλλα. 

Σειρά έχουν τα συναισθήματα, που έχουν διαδεχτεί τα παλιά. "Ανάμεσα σε όσα σκέφτομαι, είναι η χαρά, η αισιοδοξία, η ανακούφιση. Πρώτη φορά αισθάνομαι έτσι στη ζωή μου. Μπορώ να δω το μέλλον, πριν δεν μπορούσα. Μπορούσα να δω μέχρι αύριο, το πολύ. Τώρα μπορώ να κάνω όνειρα, τα στάδια της απεξάρτησης ήταν βέβαια, δύσκολα. Εδώ βλέπεις τον εαυτό σου, και καταλαβαίνεις ποιον λύκο έχεις τελικά ταΐσει στη ζωή σου, τον καλό ή τον κακό. Κι εμείς μάλλον, είχαμε μάθει να ταΐζουμε τον κακό ή μας είχαν μάθει. Όλο αυτό φυσικά, γύρισε σε εμάς αλλά με την κουβέντα, την κατανόηση και το ομαδικό πνεύμα, μπορούμε να τ' αλλάξουμε όλα, η μία με τη βοήθεια της άλλης". 

Η αλήθεια είναι και, πως κατά τη διάρκεια του θεατρικού, η μία πρωταγωνίστρια ήταν ο καθρέφτης της άλλης. Μια εξαιρετική αλληλουχία γεγονότων με κοινή αφετηρία και προορισμό. Πώς λειτούργησε αλήθεια, η δραματοθεραπεία και η συμβολή της Μονάδας Απεξάρτησης 18 ΆΝΩ σε όλο αυτό το ταξίδι της μεταμόρφωσης; "Στη δραματοθεραπεία δουλέψαμε πολλά πράγματα από το παρελθόν μας, από τα παιδικά μας χρόνια. Εγώ προσωπικά, ξεκίνησα να ελευθερώνομαι μέσα σε αυτή την ομάδα γιατί άρχισα να βλέπω ότι όλο αυτό το βάρος και οι τύψεις, δεν μου ανήκουν ολοκληρωτικά. Από εδώ και πέρα, ναι, έχω την ευθύνη μου. Με βοήθησε πάρα πολύ όλο αυτό. Τώρα είμαι 339 ημέρες καθαρή. Είμαστε καθαρές όλες περίπου έναν χρόνο".

Όπως προσθέτει από μόνη της, "Είχα ανάγκη να ακουμπήσω κάπου την ψυχή μου χωρίς υποκατάστατα και χωρίς αγωγές. Εδώ ήταν ακριβώς αυτό που είχα ανάγκη. Συνάντησα την αγάπη, το νοιάξιμο, το αληθινό ενδιαφέρον, τα πάντα επί της ουσίας. Στην αρχή όταν ήρθα, ήμουν πολύ επικριτική επειδή είχα μάθει μια ζωή να με κρίνουν. Είχα μάθει να το κάνω στον εαυτό μου, το έκανα και στους άλλους. Εδώ, δεν υπήρξε ούτε ένας άνθρωπος να με επικρίνει. Η μία άρχισε να βλέπει τον εαυτό της στην άλλη.

Μέσα από τα μάτια του ειδικού

Η κ. Σφηκάκη Μαρία, ψυχολόγος και επιστημονικά υπεύθυνη του τμήματος εξαρτημένων μητέρων και παιδιών του 18 ΆΝΩ, σημειώνει για τις απεξαρτημένες μητέρες, πως "είναι υπέρβαση αυτό που κάνουν, είναι δύσκολο να αλλάξουν. Είναι γενναίο, απαιτητικό, δύσκολο να πεις ότι στα 25 αλλάζω για να ζήσω ισότιμα με τους άλλους στην κοινωνία". Και η πιο δύσκολη φάση είναι ίσως, η κλειστή, αυτή δηλαδή, κατά την οποία, οι γυναίκες αυτές προσπαθούν να βρουν τα αίτια, το "γιατί", αναμοχλεύοντας τη σχέση με την οικογένεια. Είναι, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά και η κ. Σφηκάκη, "Μια στροφή κατανόησης προς τα μέσα και μετά μία πράξη προς τα έξω, με τη δική μας παράλληλα, συνεχή στήριξη". 

"Η τέχνη και οι μορφές της, είναι βασικό συστατικό της απεξάρτησης"

Η τέχνη και οι μορφές της, όπως με ενημερώνει, είναι "βασικό συστατικό της απεξάρτησης, όχι μόνο η ψυχοθεραπεία". Δραματοθεραπεία, εργοθεραπεία, μουσικοθεραπεία... Αυτές είναι μόνο μερικές από τις μορφές τέχνης που υιοθετούνται κατά τη διαδικασία που ανοίγει τον δρόμο για την κοινωνική επανένταξη. Μάλιστα, κάθε μορφή τέχνης "βοηθάει και μεσολαβεί στο να μάθουν αυτές οι γυναίκες να εκφράζονται, καθώς πολλές δεν αναγνωρίζουν τα συναισθήματά τους, συνεπώς δεν μπορούν να εκφραστούν. Μέσα από αυτές τις διαδικασίες, σταδιακά εκπαιδεύονται σε αυτό".  

Η ψυχίατρος και διευθύντρια της Μονάδας Απεξάρτησης 18 ΑΝΩ, κ. Χρηστίδη Στέλλα εξηγεί πως η εσωτερική διαμονή των μητέρων διαρκεί εννιά μήνες όσο και η κύηση ως ένας δυνατός συμβολισμός. "Η δομή φιλοξενεί τμήματα ανδρών, γυναικών, εφήβων, μεταναστών, παρέχει βοήθεια σε φυλακισμένους, έχει τμήμα διατροφικών διαταραχών, προβληματικής χρήσης του διαδικτύου και τζόγου. Το 18 ΑΝΩ έχει και σχολείο, φέτος έδωσαν οκτώ παιδιά πανελλήνιες, πέρσι 3 και πέρασαν σε πανεπιστήμιο". 

"Η εσωτερική διαμονή των μητέρων διαρκεί εννιά μήνες όσο και η κύηση ως ένας δυνατός συμβολισμός"

Ο λόγος που οι γυναίκες διαχωρίζονται από τους άνδρες στα τμήματα είναι γιατί, σύμφωνα με την κ. Χρηστίδη, "Η γυναίκα σε έναν κλειστό χώρο με άνδρες δυσκολεύεται να μιλήσει ανοιχτά για θέματα βίας και κακοποίησης. Για παράδειγμα, είναι δύσκολο να ανοιχτούν δύο γυναίκες μαζί με είκοσι άνδρες. Τις βάζουμε ξεχωριστά, καθώς έτσι τους δίνεται η δυνατότητα να δουλέψουν καλύτερα το θέμα της βίας, της σεξουαλικής κακοποίησης, της μητρότητας, της εξάρτησης".

Όπως προσθέτει, "Όταν υπάρχει ψυχικό τραύμα από την παιδική ηλικία, η ουσία πολλές φορές έρχεται να ανακουφίσει. Η θεραπεία πρέπει ν' αλλάξει τη ζωή μας ώστε να μην έχει χώρο η ουσία. Οι γυναίκες αυτές πρέπει να φτάσουν στο σημείο που θα καταλάβουν ότι δεν έχουν πια ανάγκη την ουσία γιατί τους δίνουμε τον εαυτό τους. Η γυναίκα είναι πολύ πιο στιγματισμένη από την οικογένεια και ο ρόλος της δεν είναι ακόμη αυτός που της αναλογεί σήμερα, στην κοινωνία. Εδώ θέλουμε να τις κάνουμε να διεκδικούν πράγματα για τον εαυτό τους, αλλά φυσικά κάτι τέτοιο απαιτεί χρόνο". 

Αυτός ο στόχος μαζί με την διάλυση των στερεοτύπων κατά την κοινωνική επανένταξη, είναι οι κυριότερες αποστολές του 18 ΑΝΩ. Μαζί με την προσωπική ιστορία της Α. που άκουσα, καταλήγω στο γεγονός πως η επιτυχία της Μονάδας 18 ΑΝΩ, που λειτουργεί στην Ελλάδα, στα πλαίσια του ΕΣΥ, ορίζεται από το ανθρώπινο κομμάτι, το οποίο αποκαλύπτεται έντονα από τα μέλη απέναντι σε κάθε πρόσωπο, που φτάνει στο κατώφλι της Μονάδας. Είναι η "αποδοχή, το νοιάξιμο, το αληθινό ενδιαφέρον, τα πάντα επί της ουσίας",όπως τόνισε και η Α., είναι όλα αυτά τα μεμονωμένα στοιχεία, που όταν αλληλοσυμπληρώνονται, οδηγούν στον δρόμο προς την "προσωπική ελευθερία".