Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης: 5 αποφθέγματα του «ήσυχου» συγγραφέα με το ηχηρό έργο
Εύα Κονδύλη
4 Μαρτίου 2021
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες λογοτέχνες. Υπήρξε δημοσιογράφος και μεταφραστής και έγραψε ποιήματα, μυθιστορήματα και διηγήματα. Έμεινε γνωστός ως «ο άγιος των ελληνικών γραμμάτων» αφού αφιέρωσε την ζωή του στην ασκητική αλλά και στην εκκλησία. Ο Καβάφης τον χαρακτήρισε ως «την κορυφή των κορυφών».
Η ασκητική ζωή
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης γεννήθηκε στη Σκιάθο στις 4 Μαρτίου 1851 από πατέρα δάσκαλο και ιερέα, και έτσι μεγάλωσε και επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από το κλίμα γεμάτο ευλάβεια και θρησκευτικότητα.
Στην Αθήνα γράφεται στην Φιλοσοφική σχολή, την οποία ποτέ δεν ολοκληρώνει. Έμαθε μόνος του Γαλλικά και Αγγλικά και ξεκίνησε να εργάζεται ως μεταφραστής και δημοσιογράφος.
Παράλληλα, έκανε και ιδιαίτερα μαθήματα σε μαθητές Δημοτικού και Γυμνασίου. Τα χρήματα που κέρδιζε ήταν ελάχιστα και η κάκιστη διαχείριση που έκανε είχε ως αποτέλεσμα ο Παπαδιαμάντης να ζει φτωχικά, χωρίς στοιχειώδεις ανέσεις, σε μικρά ενοικιαζόμενα δωμάτια.
«Αυτός ο κόσμος είναι μάταιος. Ανόητος είναι όστις περιμένει ευτυχίαν εδώ»
Είναι ο άνθρωπος με την ασκητική φιγούρα, την απεριποίητη εικόνα, τα φτωχά ρούχα και παπούτσια. Λιγομίλητος, απομονωμένος, σχεδόν αγοραφοβικός, εξαρτημένου από το ποτό και το τσιγάρο, ο οποίος βυθιζόταν στη μοναξιά του και είχε ελάχιστους φίλους.
Ο μόνιμα εργένης με την θρησκευτική συνέπεια, γι’ αυτό και ονομάστηκε «κοσμοκαλόγερος», ήταν λάτρης της απλοϊκής ζωής, της φύσης και της θρησκείας, ενώ σύχναζε στην Δεξαμενή Κολωνακίου, όπου έπινε τον καφέ του βαθιά σκεπτόμενος.
«Όσον ζω και αναπνέω και σωφρονώ, δεν θα παύσω να υμνώ μετά λατρείας τον Χριστόν μου, να περιγράφω μετ’ έρωτος την φύσιν και να ζωγραφώ μετά στοργής τα γνήσια ελληνικά ήθη».
Η ψυχογραφία βασικό συστατικό του έργου του
Είναι ο πρώτος Έλληνας πεζογράφος που έφερε τη διηγηματογραφία στην Ελλάδα, αλλά και ο πρώτος επαγγελματίας συγγραφέας στην Ελλάδα, με την έννοια ότι έγραφε για να βιοποριστεί.
Από το ρομαντικό ιστορικό μυθιστόρημα (Η μετανάστις, Οι έμποροι των Εθνών), πέρασε στην ηθογραφία (Το χριστόψωμο, Η σταχομαζώχτρα) και από κει εγκαινίασε το διήγημα στην Ελλάδα, καταγράφοντας ρεαλιστικά την καθημερινότητα, (Φόνισσα) που πολλές φορές ήταν εμπλουτισμένη με αυτοβιογραφικά στοιχεία (Όνειρο στο κύμα).
Πολλοί θεωρούν δύσκολη την γραφή του, καθώς χρησιμοποιεί καθαρεύουσα, που όμως ποτέ δεν γίνεται δυσνόητη, αφού ο Παπαδιαμάντης φρόντιζε πάντα να γράφει για όλους τους ανθρώπους, που ήταν άλλωστε και το επίκεντρο της συγγραφής του. Η Φόνισσα είναι ένα πρώιμο δείγμα της ιδεολογίας του φεμινισμού για την Ελλάδα.
«Αχ! κάθε αμαρτία έχει και τη γλύκα της»
Έκανε συχνά αναφορά στο φυσικό περιβάλλον της Σκιάθου και στις παιδικές του αναμνήσεις, που τις κάνει διηγήματα, εμπλουτισμένα με τα θρησκευτικά βιώματά του και με τα βάσανα των κατοίκων της υπαίθρου, ο φθόνος οι δεισιδαιμονίες, τα έθιμα, ο φόβος για τις τιμωρίες του Θεού, είναι βασικά θέματα στα διηγήματά του.
«Ζωή είναι αυτό, πόλεμος είναι»
Οι ήρωές του είναι ψαράδες, αγρότες, άνθρωποι της εκκλησίας, μετανάστες, εργένηδες, χήρες, όμορφες ορφανές, όλοι απλοί καθημερινοί άνθρωποι με τους δικούς τους πόνους και μυστικά, τους οποίους ψυχογραφούσε με τόσο εύστοχο τρόπο, που πολλοί τον παρομοίασαν με τον Ντοστογιέφσκι.
Αργότερα, ασχολήθηκε και με την τραγική πραγματικότητα και άσκησε κριτική στην κατάντια της ελληνικής κοινωνίας. Σχολίασε αρνητικά τη χρεωκοπία της Ελλάδας, τα δάνεια, την οικονομική πολιτική του Τρικούπη και την αδυναμία του Έλληνα να απαιτήσει και να κερδίσει ουσιαστική εθνική ανεξαρτησία.
Η Ελλάδα «απλώς και μόνον μετήλλαξεν τυράννους» έγραφε και καυτηρίαζε την κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα.
«Θα έλεγε τις ότι η χώρα αύτη ηλευθερώθη επίτηδες, διά να αποδειχθή, ότι δεν ήτο ικανή προς αυτοδιοίκησιν»
Η χρόνια κατάχρηση αλκοόλ, οι συχνές αγρυπνίες και λιτοδίαιτη ζωή, επιδείνωσαν την υγεία του Παπαδιαμάντη. Με ένα αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα, ο Παπαδιαμάντης πέθανε ξημερώματα της 3ης Ιανουαρίου του 1911 από πνευμονία σε ηλικία 60 χρονών.
Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Wikipedia
Δείτε ακόμη:
Γίνε κι εσύ μέλος μόνο με 6€/ έτος στο συνδρομητικό Jenny.gr Exclusive Benefits
