El Greco: Οι άγνωστες πτυχές μιας «σύγχρονης» καλλιτεχνικής ιδιοφυΐας του 16ου αιώνα
Εύα Κονδύλη
7 Απριλίου 2021
Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος ή όπως ήταν γνωστός με το παρατσούκλι του «El Greco», πέθανε στις 7 Απριλίου του 1614, σε ηλικία 73 ετών και αποτελεί μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες της παγκόσμιας αναγεννησιακής τέχνης.
Γεννήθηκε το 1541 στο Χάνδακα της Κρήτης, στο σημερινό Ηράκλειο, που τότε ήταν υπό την κατοχή των Ενετών και ήταν γόνος εύπορης οικογένειας, ενώ είναι σίγουρο ότι η βυζαντινή ζωγραφική αποτέλεσε το πρώτο του καλλιτεχνικό ερέθισμα.
Ήταν ένας σύγχρονος καλλιτέχνης για την εποχή του, ο οποίος αναγνωρίστηκε πραγματικά τον 20ο αιώνα, για τις πρόωρες τεχνικές στον εξπρεσιονισμό και τον κυβισμό, ενώ μόνο τότε κατάφερε να πάρει την πολυπόθητη θέση στην ιστορία της τέχνης και στο «πάνθεον» των μεγάλων καλλιτεχνών.
Σημαντικό ρόλο σε αυτήν την αναγνώριση του έργου του El Greco έπαιξαν και οι καλλιτέχνες του 20ου αιώνα. Ο Πωλ Σεζάν, πρόδρομος του ρεύματος του κυβισμού υιοθέτησε στοιχεία του Θεοτοκόπουλου, όπως η επιμήκυνση των μορφών.
Ιδιαίτερη όμως επιρροή άσκησε επίσης και στα έργα του Pablo Picasso, ο οποίος συχνά αναφερόταν στον El Greco ως «πατέρα» του στη ζωγραφική. Ιδιαίτερα εμφανής είναι η επιρροή του Θεοτοκόπουλου στην «μπλε περίοδο» του Πικάσο.
Υπάρχουν όμως κι άλλες άγνωστες πτυχές του ζωγράφου που υπέγραφε τα έργα του με τη φράση «Δομήνικος Θεοτοκόπουλος ο Κρης εποίει».
Το ταξίδι στην Ιταλία
Το 1567 ταξίδεψε για πρώτη φορά στην Ιταλία με πρώτο σταθμό τη Βενετία. Εκεί παρέμεινε για 3 χρόνια και μαθήτευσε στα εργαστήρια των ζωγράφων Bassano, Ticiano και Tintoretto. Τρία χρόνια αργότερα έφυγε για τη Ρώμη, όπου μπόρεσε να διευρύνει τον κύκλο των γνωριμιών του και να τονώσει το ηθικό του.
Η γνώμη του για τον Michelangelo και ο διωγμός του
Βέβαια, εκείνη την περίοδο είχε δηλώσει ότι αν οι τοιχογραφίες που διακοσμούν την «Sistina Capella» καταστρέφονταν, εκείνος θα μπορούσε να δημιουργήσει κάτι καλύτερο. Αυτό όμως θεωρήθηκε βλασφημία και έτσι τον έδιωξαν από την Ρώμη. Σε κάτι σημειώσεις που βρέθηκαν αργότερα ο El Greco γράφει για τον Michelangelo ότι «μπορούσε να σχεδιάσει, αλλά δεν ήξερε τίποτα για το χρώμα».
Η εγκατάστασή του στην Ισπανία
Στο Τολέδο έφτασε στο αποκορύφωμα και παρέμεινε για τα τελευταία 35 χρόνια της ζωής του, αφού δημιούργησε εξαιρετικά έργα, τα οποία ως και σήμερα λησμονούνται και είναι άξια θαυμασμού. Διακόσμησε με πίνακες ναούς, το ανάκτορο του Εσκοριάλ και τη μητρόπολη του Τολέδο. Στην Ισπανία κατάφερε να βρει την πολυπόθητη αναγνώριση και τα κατάφερε. Εκεί του απέδωσαν και το παρατσούκλι, El Gerco, δηλαδή «Ο Έλληνας».
Οι πίνακες που βρίσκονται στην Ελλάδα
«Ο Άγιος Λουκάς ζωγραφίζει την Παναγία», Μουσείο Μπενάκη
«Η Προσκύνηση των Μάγων», Μουσείο Μπενάκη
«Στέψη της Θεοτόκου», Εθνική Πινακοθήκη
«Η Συναυλία των Αγγέλων», Εθνική Πινακοθήκη
«Βάπτιση του Χριστού», Ιστορικό Μουσείο Κρήτης
«Άποψη του Όρους και της Μονής Σινά», Ιστορικό Μουσείο Κρήτης
Αν και Έλληνας, ήταν Καθολικός
Αν και ο ζωγράφος ήταν Έλληνας, ήταν ένας αυτοαποκαλούμενος ευσεβής Καθολικός. Μερικοί μελετητές πιστεύουν ότι άλλαξε από την Ελληνική Ορθοδοξία για να γίνει μέλος της Καθολικής Κρητικής μειονότητας. Ακόμα κι αν ο El Greco δεν είχε ισχυριστεί ότι ήταν Καθολικός στην διαθήκη του, το έργο του αντικατοπτρίζει το θρησκευτικό κλίμα της Ρωμαιοκαθολικής Ισπανίας και έτσι θα ήταν και πάλι φανερό.
Τα σκάνδαλα στην Ισπανία
Ακόμα και μετά τις συγκρούσεις του στην Ιταλία, ο El Greco βρέθηκε να εμπλέκεται σε σκάνδαλο και στην Ισπανία. Το 1607, για παράδειγμα, είχε εμπλακεί σε μια διαμάχη σχετικά με την πληρωμή των έργων ζωγραφικής, γλυπτών και οικοδομικών έργων του. Μαζί με άλλες νομικές υποθέσεις, αυτό τον άφησε σε οικονομικές δυσκολίες.
Αλλά αυτό δεν φαίνεται να τον εμπόδιζε να ζήσει μια πολυτελή ζωή: Τα διαμερίσματα στα οποία ζούσε και εργαζόταν λέγεται ότι ήταν εξαιρετικά πλούσια, με μουσικούς να παίζουν για αυτόν και τους καλεσμένους του. Μεταξύ των συντρόφων του ήταν η Jeronima de Las Cuevas, η ερωμένη του και η μητέρα του μοναδικού γιου του.
Ο ασυνήθιστος τρόπος ζωγραφικής του
Ένα έγγραφο καταγράφει την περίεργη προτίμηση του El Greco για εργασία στο σκοτάδι. Επέλεξε να βασιστεί στο «εσωτερικό φως» του και κράτησε κλειστές τις κουρτίνες του, αρνούμενος να «παραμορφώσει» τους πίνακές του από το εξωτερικό φως.
Η ζωή του γυρίστηκε σε ταινία
Η ζωή του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου γυρίστηκε σε ταινία το 2007 από τον διάσημο Έλληνα σκηνοθέτη Έλληνα Σμαραγδή και βασίστηκε στο βιβλίο «El Greco: Ο Ζωγράφος του Θεού» του Δημήτρη Σιατόπουλου, το οποίο αφηγείται τη ζωή του διάσημου ζωγράφου.
Η μοναδικότητα στα έργα του
Η εκκεντρότητα του El Greco αντανακλάται σίγουρα στην τέχνη του, την οποία οι μελετητές αγωνίστηκαν να κατηγοριοποιήσουν. Ο μοναδικός συνδυασμός της βυζαντινής παράδοσης και της αναγεννησιακής καινοτομίας σημαίνει ότι το έργο του El Greco βρίσκεται εκτός των ορίων οποιασδήποτε συμβατικής σχολής τέχνης.
Με την ανεξέλεγκτη φαντασία του, απελευθερώθηκε από όλους τους καλλιτεχνικούς περιορισμούς. Αντί να αντιγράφει πιστά την πραγματικότητα, οι δραματικές σκηνές του συλλαμβάνουν συγκεκριμένα συναισθήματα.
Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Wikipedia
Δείτε ακόμη:
Η ζωή μας πριν και μετά την Covid-19 μέσα από ευφάνταστες εικονογραφήσεις
Γίνε κι εσύ μέλος μόνο με 6€/ έτος στο συνδρομητικό Jenny.gr Exclusive Benefits
