Ανήκω στους τελευταίους των millennials και μπορώ με σιγουριά να επιβεβαιώσω όσα είπε η Αμέρικα Φερέρα στον εντελώς basic μονόλογό της στην Barbie. Δεν ήταν η πρώτη που τα είπε, ούτε τα έχω σκεφτεί μόνο εγώ. Τα φωνάζουν με όλη τους τη δύναμη, τα γράφουν με τις πιο δυνατές λέξεις, τα σκέφτονται καθημερινά γυναίκες της γενιάς μου, οι μαμάδες τους, οι μαμάδες των μαμάδων τους.
Είναι κυριολεκτικά αδύνατο να είσαι γυναίκα. Είσαι τόσο όμορφη, και τόσο έξυπνη, και με σκοτώνει που δεν πιστεύεις ότι είσαι αρκετή. Θέλω να πω, πρέπει να είμαστε πάντα εξαιρετικές, αλλά με κάποιον τρόπο, πάντα κάνουμε κάτι λάθος.
Πρέπει να είσαι αδύνατη, αλλά όχι υπερβολικά. Και ποτέ δεν μπορείς να πεις ότι θέλεις να είσαι αδύνατη. Πρέπει να πεις ότι θέλεις να είσαι υγιής, αλλά πρέπει να είσαι και λεπτή. Πρέπει να έχεις λεφτά, αλλά δεν μπορείς να τα ζητήσεις γιατί είναι ντροπή. Πρέπει να είσαι το αφεντικό, αλλά δεν μπορείς να είσαι κακιά. Πρέπει να ηγείσαι, αλλά δεν μπορείς να παραμερίζεις τις ιδέες των άλλων. Πρέπει να λατρεύεις τη μητρότητα, αλλά να μη μιλάς για τα παιδιά σου όλη την ώρα. Πρέπει να είσαι καριερίστα, αλλά να προσέχεις και τους άλλους. Πρέπει να απολογείσαι για την κακή συμπεριφορά των ανδρών, πράγμα τρελό, αλλά αν την επισημάνεις, σε κατηγορούν πως παραπονιέσαι. Πρέπει να είσαι όμορφη για τους άνδρες, αλλά όχι τόσο όμορφη ώστε να τους προκαλέσεις ή να απειλήσεις τις άλλες γυναίκες, γιατί υποτίθεται πως είστε η μία για την άλλη. Αλλά μην ξεχνάς ότι το σύστημα είναι σαθρό. Οπότε βρες έναν τρόπο να το αναγνωρίσεις αλλά και να είσαι πάντα ευγνώμων. Αλλά και να μην ξεχνάς ότι το σύστημα είαι σαθρό,. Δεν πρέπει ποτέ να γεράσεις, να είσαι αγενής, να κάνεις επίδειξη, να είσαι εγωίστρια, να πέφτεις, να αποτυγχάνεις, να δείχνεις φόβο, να παραστρατείς. Είναι πανδύσκολο! Είναι τόσο αντιφατικό και κανείς δεν σου δίνει μετάλλιο ή λέει ευχαριστώ! Κι αποδεικνύεται ότι, τελικά, όχι μόνο τα κάνεις όλα λάθος, αλλά φταις και για όλα.
Αυτά είπε η Αμέρικα Φερέρα. Τα ξέρεις, ωστόσο. Τα ζεις καθημερινά. Απλώς, μερικές φορές, χρειάζεται κάτι να γίνει viral για να περάσει το (απόλυτα προφανές) μήνυμα.
Στη δική μου περίπτωση, η πρώτη φορά που κάτι τέτοιο έκανε θόρυβο ήρθε όταν έκλεισα τα 14. Εκείνη τη χρονιά, διάβασα δύο βιβλία που όχι απλώς με έβαλαν σε σκέψεις, αλλά ήταν η αρχή για να διαμορφωθεί ο μετέπειτα εαυτός μου: το Κομμουνιστικό Μανιφέστο και το Δεύτερο Φύλο –για τόσο ίδιους και, ταυτόχρονα, τόσο διαφορετικούς λόγους.
Το Δεύτερο Φύλο της Σιμόν ντε Μποβουάρ ήταν δώρο από τον παππού μου και, όταν το έπιασα στα χέρια μου, ούτε για κύματα φεμινισμού ήξερα, ούτε τίποτα. Ήξερα απλώς ότι ήταν «κάτι που πρέπει να διαβάσεις πριν πας στο Λύκειο». Και το διάβασα. Και συνειδητοποίησα πως, παρότι γράφτηκε το 1949, παρέμεινε διαχρονικό. Τότε έμαθα ότι ζω σε μια κοινωνία που με θεωρεί λιγότερη –που θα μου κάνει το απαραίτητο pink washing για να νιώσω ξεχωριστή, αλλά θα πρέπει να σταθώ τυχερή για να αντιμετωπισθώ ισότιμα με έναν άνδρα. Τότε συνειδητοποίησα ότι το σύστημα είναι φτιαγμένο από άνδρες για άνδρες, ότι χρειάστηκαν χρόνια αγώνων για να θεμελιωθούν τα πολύ βασικά γυναικεία δικαιώματα, ότι ένα αγόρι κι ένα κορίτσι μεγαλώνουν διαφορετικά. Ε, και επειδή υπολογιστή δικό μου δεν είχα, πήγα στο ίντερνετ καφέ δίπλα στο σπίτι και ξεκίνησα να ψάχνω. Αυτά που, ως τότε, ήταν απλά νούμερα στο μυαλό μου, όχι απλώς απέκτησαν νόημα, αλλά με γέμισαν οργή –το πιο απλό παράδειγμα: η γιαγιά μου ήταν δέκα (10) ετών όταν κερδίσαμε το νόμιμο δικαίωμα ψήφου.
Το κακό είναι ότι για λίγο καιρό, έγινα καχύποπτη απέναντι σε όποιον άνδρα ήξερα (ο μικρότερος αδερφός μου υπέφερε –βγήκε φεμινιστής, ωστόσο). Το καλό είναι ότι εκείνον τον Απρίλη του 2009, κάπως έφαγα ένα γερό χαστούκι και ξύπνησα. Εντάξει, μέχρι τη Β’ Λυκείου θεωρούσα πως, επειδή διάβασα Σιμόν ντε Μποβουάρ στα 14, ο φεμινισμός έρεε στο αίμα μου και το είχα κάνει personality trait (παραμένει αλήθεια κατά το ήμισυ) αλλά η αρχή είχε γίνει. Ακολούθησαν ανοιχτές συζητήσεις, συναντήσεις με συλλογικότητες και πολλά, πολλά βιβλία.
Παρακάτω, λοιπόν, σου έχω τα 5 που μου άλλαξαν τη ζωή -όχι όλα τους στα ελληνικά, αλλά όλα τους σύγχρονα. Αγγίζουν θέματα από την queer φύση μας και το dating, μέχρι την πατριαρχία που έχουμε βαθιά μέσα μας, όχι επειδή το διαλέξαμε αλλά επειδή έτσι μας μεγάλωσαν, και πρέπει να την ξεριζώσουμε.
(Το Δεύτερο Φύλο δεν είναι στη λίστα. Είπαμε, σύγχρονα)
Women don’t Owe you Pretty - Φλόρενς Γκίβεν
H Φλόρενς Γκίβεν γράφει για όλες και για κάθε μία ξεχωριστά. Με κεφάλαια. «Εσύ είσαι ο έρωτας της ζωής σου», «Δεν πρέπει να παντρευτείς (όντως, όχι)», «Η ζωή είναι μικρή. Παράτα τον» και «Αγάπα το σεξ, μίσησε το σεξισμό…και ποτέ μην προσποιηθείς οργασμό», σου λέει και σε παίρνει από το χέρι για να σε πάει ένα ενδιαφέρον ταξίδι προς την ανεξαρτησία και την αυτοπεποίθηση.
Και σου υπενθυμίζει κάτι πολύ βασικό: «Υπάρχει αρκετός χώρος για όλες, για να είμαστε όλες ο εαυτός μας χωρίς να κατασπαράζουμε η μία την άλλη».
The Beauty Myth - Ναόμι Γουλφ
Αυτό εδώ το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1990 και εξηγεί πώς η αποτύπωση της ομορφιάς χρησιμοποιείται σαν όπλο ενάντια στις γυναίκες.
Η Ναόμι Γουλφ γράφει ωραία και κατανοητά πως όσο αυξάνεται η δύναμή μας στην κοινωνία, αυξάνεται κι η πίεση που δεχόμαστε για να χωρέσουμε σε μη ρεαλιστικά πρότυπα εξωτερικής ομορφιάς. Με ένα ωραίο έξω, άλλωστε, τι σημασία έχει το μέσα; Αυτή η πίεση είναι που οδηγεί σε αρρωστημένες αντιλήψεις για το πώς πρέπει να είμαστε όχι για να θεωρηθούμε ωραίες, αλλά απλώς αρκετές, σε στερεότυπα σχετικά με την εξωτερική εμφάνιση που επηρεάζουν και τους άντρες. Αυτή είναι και που μας κρατά δέσμιες, εμποδίζοντάς μας να ανοίξουμε τα φτερά μας όσο θέλουμε κι όσο μας αξίζει.
Bad Feminist - Ροξάν Γκέι
Εδώ έχουμε μία συλλογή κειμένων της Ροξάν Γκέι –κανένα τους δεν είναι προϊόν μυθοπλασίας. Στο Bad Feminist βλέπουμε πώς είναι να θεωρείς τον εαυτό σου φεμινιστή, ενώ σου αρέσουν και πράγματα που δεν θα έλεγες ότι ταιριάζουν στη φεμινιστική ιδεολογία.
Το βιβλίο χωρίζεται σε πέντε ενότητες: Εγώ, Φύλο και Σεξουαλικότητα, Φυλή και Ψυχαγωγία, Πολιτική, Φύλο και Φυλή και Πίσω σε Μένα. Σε κάθε κείμενο, βλέπεις πώς είναι να ζεις σ’ αυτόν τον κόσμο ως γυναίκα –θα μπορούσες να το πεις απλώς ανθρώπινο βιβλίο, αν η λέξη «φεμινιστικό» σου φαίνεται βαριά.
Γυναίκες και Εξουσία: Ένα Μανιφέστο - Μέρι Μπίαρντ
Η Μέρι Μπίαρντ σου δείχνει πώς η κοινωνία αντιμετωπίζει διαχρονικά τις ισχυρές γυναίκες και σε κάνει να αναρωτηθείς πόσο καλύτερη θα ήταν η ζωή τους, αν είχαν γεννηθεί άντρες. Δίνει παραδείγματα από την αρχαιότητα μέχρι το σήμερα, και σου δείχνει πώς ο μισογυνισμός βρίσκεται στον πολιτισμό μας, σχεδόν από πάντα. Και σε κάνει να θες να ορθώσεις το ανάστημά σου, εδώ και τώρα.
Boys Will Be Boys: Power, Patriarchy and Toxic Masculinity - Κλέμενταϊν Φορντ
Η Κλέμενταϊν Φορντ έχει γράψει και το εξαιρετικό Fight Like A Girl (Πολέμα σαν κορίτσι). Εδώ, εξετάζει τι χρειάζεται να γίνει ώστε η ισότητα να γίνει κανόνας. Απαντά στην ερώτηση: «Πώς να μεγαλώσω τον γιο μου ώστε να σέβεται τις γυναίκες και να τους δίνει ίδιο χώρο στον κόσμο; Πώς θα βεβαιωθώ ότι μας στηρίζει;». Καταρρίπτει την πανάρχαια αντίληψη ότι τα αγόρια είναι επιθετικά από τη φύση τους και γεννημένα ηγέτες, κι εξηγεί πως το πρόβλημα είναι η τοξική αρρενωπότητα που, στην πατριαρχική αυτή κοινωνία δημιουργεί μια ανησυχητικά περιορισμένη και δυνητικά επικίνδυνη ιδέα για το τι σημαίνει να είσαι άνδρας.
Το κρίσιμο Boys Will Be Boys σου δείχνει πώς η πατριαρχία είναι εξίσου επικίνδυνη για άνδρες και γυναίκες, και σε κάνει να σκεφτείς τι μπορούμε να κάνουμε μαζί, για να αλλάξει αυτό. Γιατί ο κόσμος δεν θα αλλάξει, αν δεν αλλάξουμε εμείς.
