«Κανείς δεν έρχεται για εμάς»: Στο Αφγανιστάν, οι γυναίκες που εκδιώχθηκαν από τις οικογένειές τους είναι παγιδευμένες σε κέντρα ψυχικής υγείας

Στο Αφγανιστάν, οι Ταλιμπάν έχουν μετατρέψει σχεδόν «παράνομο» το να είσαι γυναίκα. Γιατί αν δεν μπορείς να ζήσεις αυτόνομα, τότε τι νόημα έχει η ζωή; Αν δεν μπορείς να ταξιδέψεις, να σπουδάσεις, να εργαστείς, αν δεν έχεις πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες ή αν απαιτείται νόμιμος κηδεμόνας για να βγεις έξω, τότε είσαι ανύπαρκτη. Έτσι ζουν οι γυναίκες στο Αφγανιστάν.

Ψηλά σε έναν λόφο στα δυτικά της Καμπούλ, πίσω από μια ατσάλινη πύλη με συρματόπλεγμα, βρίσκεται ένα μέρος για το οποίο λίγοι ντόπιοι μιλούν και ακόμη λιγότεροι το επισκέπτονται. Η γυναικεία πτέρυγα ενός κέντρου ψυχικής υγείας που λειτουργεί η Αφγανική Εταιρεία Ερυθράς Ημισελήνου (ARCS) είναι η μεγαλύτερη από τις λίγες μόνο εγκαταστάσεις στη χώρα που είναι αφιερωμένες στην υποστήριξη γυναικών με ψυχικές ασθένειες. Οι ντόπιοι το αποκαλούν Qala – το «φρούριο». Το BBC μπήκε στο κέντρο, όπου το προσωπικό δυσκολεύεται να αντεπεξέλθει στη φροντίδα των 104 γυναικών που ζουν εκεί.

LIFE NOW

Στην εμπόλεμη Γάζα, η περίοδος είναι ένας «σιωπηλός εφιάλτης». Χιλιάδες γυναίκες ζουν χωρίς σερβιέτες, σαπούνι και καθαρό νερό

«Τα αδέρφια μου με χτυπούσαν κάθε φορά που επισκεπτόμουν το σπίτι ενός γείτονα».

Ανάμεσά τους είναι γυναίκες όπως η Μαριάμ* (το όνομά της άλλαξε για λόγους ιδιωτικότητας), η οποία λέει ότι είναι θύμα ενδοοικογενειακής βίας. Είναι περίπου 25 και βρίσκεται εκεί εννέα χρόνια, έχοντας υποστεί αυτό που περιγράφει ως κακοποίηση και παραμέληση από την οικογένειά της, ακολουθούμενη από μια περίοδο που έμενε στον δρόμο. «Τα αδέρφια μου με χτυπούσαν κάθε φορά που επισκεπτόμουν το σπίτι ενός γείτονα», ισχυρίζεται. Η οικογένειά της δεν ήθελε να την αφήσει να βγει μόνη της από το σπίτι, λόγω της πολιτισμικής πεποίθησης ότι τα νεαρά κορίτσια δεν πρέπει να φεύγουν από το σπίτι χωρίς επίβλεψη.

Τελικά, τα αδέρφια της φαίνεται ότι την έδιωξαν, αναγκάζοντάς την να ζει στους δρόμους σε νεαρή ηλικία. Εκεί τη βρήκε μια γυναίκα και, προφανώς ανησυχώντας για την ψυχική της υγεία, την πήγε στο κέντρο. Παρά την ιστορία της, το χαμόγελο της Μαριάμ είναι συνεχώς λαμπερό. Καθώς δεν μπορεί να επιστρέψει στην κακοποιητική της οικογένεια, είναι ουσιαστικά παγιδευμένη στην εγκατάσταση.

«Θέλω να ξανασμίξω με τα παιδιά μου»

Καθισμένη σε ένα κρεβάτι σε έναν από τους κοιτώνες είναι η Χαμπίμπα (επίσης έχει αλλαχθεί το όνομα). Στο κέντρο τη μετέφερε ο σύζυγός της, ο οποίος την ανάγκαζε να φύγει από το οικογενειακό σπίτι αφότου ξαναπαντρεύτηκε. Όπως και η Μαριάμ, έτσι κι εκείνη δεν έχει πουθενά αλλού να πάει. Είναι έτοιμη να αφεθεί ελεύθερη, αλλά ο σύζυγός της δεν τη δέχεται πίσω και η χήρα μητέρα της δεν μπορεί να τη στηρίξει. Οι τρεις γιοι της ζουν τώρα με έναν θείο. Την επισκέφτηκαν αρχικά, αλλά η Χαμπίμπα δεν τους έχει δει φέτος. Χωρίς πρόσβαση σε τηλέφωνο, δεν μπορεί καν να επικοινωνήσει μαζί τους. «Θέλω να ξανασμίξω με τα παιδιά μου», λέει στο ΒΒC.

Εγκαταλελειμμένες γυναίκες

Μερικές γυναίκες βρίσκονται στο κέντρο 35 έως 40 χρόνια. «Κάποιες έχουν εγκαταλειφθεί εντελώς από τις οικογένειές τους. Κανείς δεν έρχεται να τις επισκεφτεί και καταλήγουν να ζουν και να πεθαίνουν εδώ», είπε στο BBC μια ψυχοθεραπεύτρια από το κέντρο. Χρόνια συγκρούσεων έχουν αφήσει το στίγμα τους στην ψυχική υγεία πολλών Αφγανών, ιδίως γυναικών, και το ζήτημα συχνά δεν είναι πλήρως κατανοητό και υπόκειται σε στιγματισμό.

Τα στοιχεία του ΟΗΕ που δημοσιεύθηκαν το 2024 υποδεικνύουν επιδείνωση της κρίσης ψυχικής υγείας που συνδέεται με την καταστολή των δικαιωμάτων των γυναικών από τους Ταλιμπάν: Το 68% των γυναικών που συμμετείχαν στην έρευνα ανέφεραν ότι είχαν «κακή» ή «πολύ κακή» ψυχική υγεία.