Η Gen Z νοσταλγεί τη δεκαετία του ’90, εξιδανικεύοντας μια εποχή χωρίς τα social media

Συναντήσεις στις πλατείες, πάρτι χωρίς κινητά, ίντερνετ χωρίς κοινωνικά δίκτυα. Μία εποχή που η κοινωνικοποίηση δεν ήταν άγνωστη λέξη και οι μικρές χαρές της ζωής δεν αφορούσαν το πόσα likes θα πάρει μία φωτογραφία στο Instagram ή αν πήγε καλά το βίντεο στο TikTok, αλλά το αν μας ζητήσει εκείνος ο συμμαθητής να χορέψουμε ή αν θα μας κάνει αναπάντητη για να δείξει ότι μας σκέφτεται.

Πράγματα άγνωστα για τη Gen Z, την γενιά μετά τους Millennials, που είχα την ατυχία να γεννηθεί στο ξέσπασμα της ψηφιακής καταιγίδας. Όμως, όλο και περισσότεροι νέοι νοσταλγούν την προ-ψηφιακή εποχή, ακόμα κι αν δεν την βίωσαν ποτέ. Όπως αναφέρει το El Pais, αυτή η νοσταλγία δεν είναι μόνο πολιτισμικό, αλλά και πολιτικό φαινόμενο.

WHAT'S NEW

Στην Κίνα, οι άνεργοι Gen Z αυτοαποκαλούνται “rat people” και περνούν την ημέρα τους στο κρεβάτι, αντιδρώντας στην επαγγελματική εξουθένωση

Η συγγραφέας και αναλύτρια τάσεων, Έμιλι Σίγκαλ, βλέπει σε αυτή τη νοσταλγία την ψυχολογία της Gen Z: μια γενιά που έχει πάψει να στρέφεται προς το μέλλον και προτιμά να κοιτάζει με δέος και εμμονή προς τα πίσω. Φυσικά, το πολιτισμικό τοπίο έχει συμβάλλει σε αυτό, αφού είναι πλημμυρισμένο από ριμέικ, σίκουελ, αναβιώσεις, vintage αισθητική. Δίσκοι βινυλίου, Walkman, VHS, Polaroid και αρχειακή μόδα κάνουν συνεχώς την εμφάνισή τους σαν φαντάσματα μιας εποχής που επέστρεψε για να μείνει.

Η νοσταλγία δεν είναι ίδια για όλες τις γενιές. Ο ψυχολόγος Κλέι Ράτλετζ έχει μελετήσει το φαινόμενο για χρόνια και έχει διαπιστώσει πως οι νέοι δεν νοσταλγούν το δικό τους παρελθόν, αλλά ένα παρελθόν που δεν έζησαν. Στα στοιχεία των ερευνών του, η εικόνα είναι εντυπωσιακή: η πλειονότητα της Gen Z δηλώνει ότι θα ήθελε να έχει ζήσει πριν από την εποχή της συνεχούς συνδεσιμότητας.

Όπως προσθέτει, η εξήγηση είναι απλή: η εποχή που νοσταλγούν είναι ακριβώς πριν την έκρηξη των νέων τεχνολογιών. Οι νέοι αγαπούν την τεχνολογία, αλλά φοβούνται και την εξάρτησή τους από αυτή, με αποτέλεσμα να στρέφονται στη δεκαετία του ’90, αναζητώντας αυθεντικότητα.

Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο που στο TikTok τα βίντεο που αναφέρονται σε αντικείμενα που έκαναν θραύση εκείνη τη δεκαετία και τώρα δεν υπάρχουν ή σε βίντεο που δείχνουν το πώς περνούσαν τον χρόνο τους οι μαθητές στα σχολεία, γίνονται viral. Το γεγονός πως οι εν λόγω μαθητές παίζουν, συνομιλούν, βρίσκουν ευφάνταστους τρόπους να περνούν τον χρόνο τους, κάνει τους σημερινούς νέους, που είναι με ένα κινητό στο χέρι, να “ζηλεύουν”.

Η ψηφιακή αποτοξίνωση είναι αναγκαία

Πλέον, τα προγράμματα «digital detox» πολλαπλασιάζονται, η Ε.Ε. τα εντάσσει σε δράσεις για νέους, ενώ στις ΗΠΑ μιλούν για το «dumbphone boom» - την επιστροφή στα απλά κινητά. Ένας χρήστης του TikTok περιγράφει τη δική του προσπάθεια αποσύνδεσης. «Βγες έξω χωρίς το κινητό. Περπάτα χωρίς Google Maps. Ξαφνικά βρίσκεις ενέργεια, χρόνο και καθαρό μυαλό».

Όμως η εξιδανίκευση του παρελθόντος μπορεί να γίνει επικίνδυνη. Πολλές έρευνες δείχνουν ότι η Gen Z -και κυρίως οι άνδρες- στρέφεται προς πιο συντηρητικές αντιδραστικές θέσεις. Η απογοήτευση από τη δημοκρατία μεγαλώνει, η πίστη στους θεσμούς μειώνεται, και η «νοσταλγία για τα ’90s» λειτουργεί συχνά ως πολιτική άγκυρα σε μια περίοδο αβεβαιότητας.

Ο πολιτικός αναλυτής Μάριο Ρίος θεωρεί ότι αυτή η νοσταλγία αποτελεί ένδειξη μιας βαθύτερης αναζήτησης σταθερότητας σε έναν κόσμο ασταθή. «Ιδεολογίες που υπόσχονται επιστροφή σε μια τάχα ενιαία και αρμονική κοινωνία γίνονται πιο ελκυστικές όταν οι νέοι νιώθουν πως δεν υπάρχει προσανατολισμός», σημειώνει. Ωστόσο, η νοσταλγία δεν είναι μόνο οπισθοδρομική, αλλά μπορεί να λειτουργήσει και ως κινητήρια δύναμη: δηλαδή οι νέοι αναζητούν στο παρελθόν αξίες και εμπειρίες που θεωρούν χαμένες, προκειμένου να επανασχεδιάσουν το παρόν τους.