Mικρονόβα: Ένα νέο είδος αστρικής έκρηξης ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά στο σύμπαν
JTeam
21 Απριλίου 2022
Μετά τις «σουπερνόβα» και τις «νόβα», οι αστρονόμοι παρατήρησαν έναν νέο τύπο έκρηξης που ονόμασαν «μικρονόβα». Οι μικρονόβα συμβαίνουν στην επιφάνεια των άστρων λευκών νάνων, που είναι ο πυρήνας που απομένει όταν ένα αστέρι μικρής ή μεσαίας μάζας έχει φτάσει στο τέλος της πυρηνικής του καύσης. Οι εκρήξεις αυτές δεν καταστρέφουν την πυκνή μάζα των λευκών νάνων, αλλά μπορούν παρόλ’αυτά να κάψουν σε λίγες ώρες αστρική ύλη που ισοδυναμεί με περίπου 3,5 δισεκατομμύρια Πυραμίδες της Γκίζας. Αν και είναι υπερβολικά ισχυρά συμβάντα, οι μικρονόβα εκλύουν πολύ λιγότερη ενέργεια από τους άλλους δύο τύπους. Το φαινόμενο παρατηρήθηκε από το τηλεσκόπιο VLT του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO) στη Χιλή και από το αμερικανικό διαστημικό τηλεσκόπιο TESS σε τρία άστρα σε αποστάσεις 1.680, 3.720 και 4.900 ετών φωτός από τη Γη αντίστοιχα.
Οι λευκοί νάνοι είναι ψυχρά άστρα με μέγεθος όσο περίπου η Γη, αλλά μάζα ανάλογη με του Ήλιου, λόγω της δύναμης της βαρύτητας που ασκεί ο πυρήνας τους. Εμφανίζονται πάντα σε ζευγάρια, το ένα σε τροχιά με το άλλο. Ο μεγαλύτερος λευκός νάνος ενός διπλού αστρικού συστήματος μπορεί να αποσπάσει αστρική ύλη, κυρίως υδρογόνο, από τον πιο μικρό σύντροφό του που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση. Όταν το αέριο υδρογόνο πέφτει πάνω στην πολύ καυτή επιφάνεια του μεγάλου λευκού νάνου, πυροδοτεί πυρηνικές αντιδράσεις, με τα άτομα υδρογόνου να μετατρέπονται σε ήλιο με εκρηκτικό τρόπο. Στις εκρήξεις νόβα αυτές οι θερμοπυρηνικές αντιδράσεις συμβαίνουν σε όλη την επιφάνεια του άστρου, ενώ στις σουπερνόβα, ο λευκός νάνος καταρρέει βαρυτικά και εκρήγνυται.
Οι εκρήξεις μικρονόβα είναι παρόμοιες με τις νόβα, αλλά μικρότερες σε κλίμακα και διαρκούν μόνο μερικές ώρες, αντί για εβδομάδες. Συμβαίνουν επίσης μόνο σε λευκούς νάνους με ισχυρά μαγνητικά πεδία, με την πυρηνική σύντηξη να λαμβάνει χώρα σε τοπικό επίπεδο στους μαγνητικούς πόλους του άστρου. Σύμφωνα με τον αστρονόμο Πάουλ Γκρουτ που μελέτησε το φαινόμενο, «μόνο ένα μικρό ποσοστό του λευκού νάνου συμμετέχει στην έκρηξη, περίπου το ένα εκατομμυριοστό της επιφάνειάς του. Αυτό μεταφρασμένο στη Γη, είναι μια περιοχή όσο περίπου το Λονδίνο»
Ο αστρονόμος Σίμον Σκαρίνγκι, επικεφαλής της δημοσίευσης στο περιοδικό Nature, δήλωσε ότι «η ανακάλυψη ήταν μια απρόσμενη έκπληξη και δείχνει πόσο δυναμικό είναι το σύμπαν. Τέτοια γεγονότα όπως οι μικρονόβα μπορεί να είναι στην πραγματικότητα πολύ συνηθισμένα, αλλά επειδή είναι τόσο γρήγορα, είναι δύσκολο να παρατηρηθούν τη στιγμή που συμβαίνουν. Για να τα δει κανείς, πρέπει να κοιτάξει στο σωστό μέρος τη σωστή ώρα».
Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ
