Από την Στέλλα Κάσδαγλη, συνιδρύτρια του οργανισμού Women On Top και συγγραφέα
Μπορεί στην Ελλάδα η συζήτηση γύρω από τη σεξουαλική παρενόχληση και βία στην εργασία να ξεκίνησε ουσιαστικά με τη γενναία καταγγελία της Σοφίας Μπεκατώρου, πριν από ενάμιση περίπου χρόνο, όμως πολλές (περισσότερες απ’ ό,τι θα έπρεπε) από εμάς ξέρουμε καλά ότι το πρόβλημα δεν προέκυψε τόσο αργά. Πρόκειται για μια από τις πιο δύσκολα διαγνώσιμες και, αν θέλετε, ύπουλες επιδημίες έμφυλης και σεξουαλικής βίας, που έχει ως σημαντικό της γνώρισμα το ότι δεν είναι πάντα εύκολο να την αναγνωρίσουμε και να αντιληφθούμε ότι συμβαίνει, σε όλες της τις μορφές.
Τι γίνεται, λοιπόν, με τη σεξουαλική παρενόχληση στον κόσμο της εργασίας όταν ο κόσμος της εργασίας αλλάζει;
Όταν η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας χρησιμοποιούσε τον όρο «σεξουαλική παρενόχληση στον κόσμο της εργασίας» για να περιγράψει αυτό το τόσο σύνθετο θέμα και να θεσμοθετήσει νέους τρόπους πρόληψης και αντιμετώπισής του, είχε κατά νου τα περιστατικά που προκύπτουν έξω από το γραφείο, στα online meetings, στα πάρτι, τα ταξίδια και τις διαδρομές, και τα περιστατικά που προκύπτουν ανάμεσα σε ανθρώπους που μπορεί, τυπικά, να μην δουλεύουν καν μαζί: υποψήφιες εργαζόμενες, άτομα που δουλεύουν άτυπα, πελάτες, προμηθευτές και ένα σωρό άλλες περιπτώσεις που, ακόμα και σήμερα, πολλές φορές, χάνονται μέσα σε θολές γκρίζες ζώνες.
Τα τελευταία δύο χρόνια, λόγω της πανδημίας, οι γκρίζες αυτές ζώνες έχουν επεκταθεί: πολλές και πολλοί από εμάς δουλεύουμε από απόσταση, αρκετοί και αρκετές έχουμε μείνει χωρίς δουλειά ή έχουμε βρεθεί να δουλεύουμε, χωρίς την υποστήριξη της ομάδας μας, σε μισοάδεια γραφεία και σε εταιρείες όπου οι προϊστάμενοι και οι υπεύθυνοι HR είτε βρίσκονται κάπου μακριά είτε έχουν καθημερινά να αντιμετωπίσουν πιο επείγοντα, φαινομενικά, ζητήματα σε σχέση με την ασφάλεια των εργαζομένων τους, σε σύγκριση με τα περιστατικά παραβιαστικής συμπεριφοράς που εξακολουθούν να προκύπτουν στα γραφεία μας και στους υπολογιστές μας.
Και γνωρίζουμε ήδη πως, συγκεκριμένα στο online περιβάλλον, οι μορφές που μπορεί να πάρει η παρενόχληση είναι πολλές: από το stalking και τη λεκτική παρενόχληση, μέχρι το sextrolling και το cyberbullying που μπορεί να φέρουν ανθρώπους στα όρια των αντοχών και της ψυχικής τους ανθεκτικότητας, ειδικά όταν οι συμπεριφορές αυτές απειλούν ταυτόχρονα και την εργασιακή επιβίωσή τους. Αλλά και πριν από το άκρο αυτό, υπάρχουν πολλές λεπτές γραμμές που διαχωρίζουν τα online αστεία από την παρενοχλητική συμπεριφορά ή διαφοροποιούν εντελώς τους κώδικες επικοινωνίας από το φυσικό στο ψηφιακό περιβάλλον -γραμμές που πολλές φορές παραβιάζονται χωρίς να είναι σαφές για το πότε μια προβληματική συμπεριφορά μπορεί και πρέπει να αναφερθεί.
Τους τελευταίους μήνες, υπό τις συνθήκες της τηλεργασίας, οι αναφορές για σεξουαλική παρενόχληση εμφανίζονται σε άλλους χώρους αυξημένες και σε άλλους μειωμένες -και οι αιτίες γι’ αυτό κάθε άλλο παρά απλές είναι.
Τους τελευταίους μήνες έχουν έρθει, για παράδειγμα, στη δημοσιότητα περιστατικά υψηλά ιστάμενων εργαζομένων που αυνανίζονται μπροστά στην κάμερα, κατά τη διάρκεια ομαδικών συναντήσεων, ή ακόμα και προϊστάμενων που ζητούν από τις εργαζόμενες να δείχνουν στην κάμερα ολόκληρο το σώμα τους και όχι μόνο το πρόσωπό τους. Τέτοιες ακραίες συμπεριφορές δείχνουν ακόμα σπάνιες, ίσως επειδή στο ψηφιακό περιβάλλον είναι πιο εύκολο να καταγραφούν και να χρησιμοποιηθούν ως αποδεικτικά στοιχεία. Όμως ορισμένοι ειδικοί εκφράζουν ανησυχίες ότι τα περιστατικά αυτά μπορεί να μην έρχονται στην επιφάνεια επειδή, σε ένα περιβάλλον οικονομικής κρίσης, οι εργαζόμενες και οι εργαζόμενοι ανησυχούν περισσότερο για την ασφάλεια της δουλειάς τους.
Στην Βικτόρια της Αυστραλίας, αντίθετα, έχει σημειωθεί αύξηση των καταγγελιών κατά 6%. Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι αυτό μπορεί να μη σχετίζεται με μια πραγματική αύξηση των περιστατικών αλλά με τη μεγαλύτερη άνεση που αισθάνονται τα θύματα να καταγγείλουν τις παραβιαστικές συμπεριφορές όταν δεν βρίσκονται κοντά με τους δράστες και δεν νιώθουν ότι απειλούνται άμεσα από αυτούς. Ταυτόχρονα, όμως, είναι πιθανό τα περιστατικά να έχουν όντως αυξηθεί λόγω του ότι ένα μεγάλο μέρος της δουλειάς γίνεται πλέον χωρίς την άμεση επιτήρηση των επικεφαλής των ομάδων.
Παράλληλα, σε χώρους όπου τα άτομα εργάζονται με φυσική παρουσία, ακόμα και η χρήση μάσκας γίνεται, ορισμένες φορές, αφορμή για παρενοχλητικά σχόλια. Εργαζόμενες στο χώρο της φροντίδας και τις εστίασης αναφέρουν περιστατικά όπου πελάτες ή ασθενείς τους ζητάνε με τρόπο υπαινικτικό να αφαιρέσουν τη μάσκα τους «για να δω τι φιλοδώρημα θα σου δώσω» ή «για να χαρώ το προσωπάκι σου, τόσο όμορφη που είσαι». Τα σχόλια αυτά, πέραν του ότι θέτουν σε κίνδυνο τη σωματική υγεία των εργαζομένων, αποτελούν μία ακόμα απόδειξη ότι η σεξουαλική παρενόχληση δεν είναι ένα θέμα που λύνεται χάρη σε φυσικούς περιορισμούς ή νομικές απαγορεύσεις, αλλά απαιτεί συνολική παρέμβαση και αλλαγή της κουλτούρας όλων μας για να εξαλειφθεί.
Αν έχεις υποστεί σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο της εργασίας σου, μπορείς να απευθυνθείς στην υπηρεσία δωρεάν νομικής υποστήριξης #SpeakOut που δημιούργησε η ActionAidHellas και το Women On Top. Μπορείς να διαβάσεις περισσότερα και να ζητήσεις ανώνυμα νομική συμβουλευτική εδώ.
