Σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου: Όλα όσα δεν ξέραμε για τον όρο που ήρθε στην επιφάνεια από τη μυστηριώδη υπόθεση στην Πάτρα

Οι περισσότεροι αγνοούσαμε την ύπαρξή του μέχρι τη μέρα που άρχισε να συζητιέται έντονα στην υπόθεση θανάτου των τριών κοριτσιών στην Πάτρα. Το σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου λέγεται επίσημα βάσει του DSMV, factitious disorder imposed on another, (FDIA), όπως σπεύδει να διευκρινίσει από την αρχή η ψυχοθεραπεύτρια- σύμβουλος ψυχικής υγείας, μέλος του American Psychological Association κι επιστημονική συνεργάτης του σωματείου ΕΛΙΖΑ, Βαρούχ Έττυ.

Το σύνδρομο, για το οποίο η μητέρα δηλώνει έτοιμη να εξεταστεί, «είναι μια ειδική μορφή σωματικής κακοποίησης των παιδιών, όπως αυτή ορίζεται στο άρθρο 19 της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού», σύμφωνα με τη Νομική Σύμβουλο του Σωματείου, Ηλέκτρα Κουτσούκου. Είναι στην ουσία η παραλλαγή του Συνδρόμου Μινχάουζεν των ενηλίκων με αρκετές βέβαια διαφοροποιήσεις.

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

#ElizaSociety: Ο ρόλος του δασκάλου στην πρώιμη παρέμβαση της κακομεταχείρισης του παιδιού

Το σύνδρομο Μινχάουζεν, σύμφωνα με τη νομική σύμβουλο, γίνεται αρχικά γνωστό το 1951 όταν ο Asher (1951) καταλήγει σε μια παθολογική διαπίστωση κατά την οποία οι ενήλικες προκαλούν κάποια συμπτώματα στους εαυτούς τους χρησιμοποιώντας τεχνητούς τρόπους με σκοπό να απολαύσουν στην πορεία ιατρική υποστήριξη, (πχ κατασκευάζουν/παραχαράσσουν εργαστηριακά αποτελέσματα με στόχο να παρουσιάζονται ως ασθενείς).

Στις περιπτώσεις Συνδρόμου Μινχάουζεν Δι’ αντιπροσώπου, το οποίο αφορά, μεταξύ άλλων και στα παιδιά, ο γονέας ή ο φροντιστής του παιδιού προκαλεί ή περιγράφει ψευδή ιατρικά συμπτώματα στους επαγγελματίες υγείας προκειμένου να γίνει φροντιστής ή γονέας ενός ασθενούς παιδιού.

Σύμφωνα με την Έττυ Βαρούχ, στα πλαίσια της σοβαρής αυτής ψυχικής διαταραχής, η μητέρα που συνηθώς παρατηρείται να ασχολείται με επαγγέλματα που έχουν να κάνουν με τον τομέα της υγείας, κατασκευάζει συνθήκες, κατά τις οποίες το παιδί φαίνεται να είναι άρρωστο ή ακόμα και το κάνει να είναι άρρωστο.

Όπως εξηγεί ωστόσο η κυρία Κουτσούκου: «Στην πράξη είναι εξαιρετικά δύσκολο να γίνει η αναγνώριση του συνδρόμου, καθώς είναι δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ της υπερβολικής ίσως φροντίδας που δείχνει ένας ευσυνείδητος γονέας ή φροντιστής για την σωματική υγεία του παιδιού του, ειδικά στη σύγχρονη εποχή, από την φροντίδα που επιδεικνύει ο πάσχων γονέας».

Συνήθως συμβαίνει σε παιδιά κάτω των 6 ετών. Δεν είναι πολύ συχνή ασθένεια, αλλά το ποσοστό θνησιμότητας των παιδιών είναι σημαντικό. Μεταξύ 6-10% των περιπτώσεων καταλήγουν σε θάνατο, γεγονός που το καθιστά θανατηφόρα μορφή κακοποίησης.

Υπό την παρουσία του Συνδρόμου, οι γονείς:

- Είναι συχνό να πουν ψέματα στους γιατρούς για την υγεία των παιδιών τους ενώ το κάνουν αυτό για να κερδίσουν την συμπόνια των γύρω τους.

- Είναι συνήθως πολύ συνεργάσιμοι όταν το παιδί τους είναι στον γιατρό και αρέσκονται να προσφέρουν και οι ίδιοι την γνώμη τους για το τι μπορεί να έχει το παιδί τους.

- Ενώ οι ίδιοι δημιουργούν το θέμα υγείας του παιδιού, στους τρίτους φαίνονται ως πολύ ανήσυχοι και αφοσιωμένοι γονείς στην κρίση του παιδιού τους. Μάλιστα, συζητούν συχνά με άλλους για την πορεία της υγείας του παιδιού τους για να ενισχύουν την εικόνα ότι είναι καλοί γονείς.

Τι κάνουν για να υποκριθούν τα συμπτώματα υγείας

- Δίνουν φάρμακα στο παιδί που μπορεί να το κάνουν να νιώθει από αδιάθετο μέχρι να κάνει εμετούς

- Στέρηση φαγητού για να μην παίρνει το παιδί κιλά

- Αλλάζουν τις εξετάσεις του παιδιού

- Προσθέτουν αίμα στα ούρα του παιδιού

- Πειράζουν το θερμόμετρο για να φαίνεται ότι το παιδί έχει πυρετό

Οι άνθρωποι που πάσχουν από αυτή την ψυχική ασθένεια δεν φαίνεται να τους νοιάζει πόσο κοστίζουν οι επαναλαμβανόμενες νοσηλείες των παιδιών τους. Αντίθετα, το γεγονός ότι όλη τους η περιουσία σπαταλάται στα παιδιά τους, ενισχύει την ιστορία τους για το πόσο καλοί γονείς είναι που κάνουν τα πάντα για το παιδί τους.

Συμπτώματα

Ο γονιός που πάσχει από FDIA, δεν θα αφήσει το προσκέφαλο του παιδιού του, όπως τονίζει η κυρία Βαρούχ. Είναι εκείνοι δίπλα του να το «φροντίζουν». Αν το παιδί νοσηλεύεται και πάρει εξιτήριο, είναι πιθανό να ξαναμπεί στο νοσοκομείο με τα ίδια ή και άλλα πιο σοβαρά συμπτώματα όταν ο γονιός επιστρέψει σπίτι και μείνει μόνος με το παιδί του.

Αυτό είναι και ένα από τα λίγα σημάδια αναγνώρισης που μπορεί οι γιατροί να εντοπίσουν, τις συχνές νοσηλείες ενός παιδιού με «ανεξήγητα» συμπτώματα που ως δια μαγείας εμφανίζονται κάθε φορά που το παιδί μένει με τους γονείς και εξαφανίζονται όταν είναι παρόν το ιατρικό προσωπικό.

Τα προκαλούμενα συμπτώματα, σύμφωνα με την κυρία Κουτσούκου, μπορεί να περιλαμβάνουν ειδικότερα:

Διάρροια, εμετούς και σπασμούς έπειτα από φαρμακευτική δηλητηρίαση, κατάγματα και τραυματισμούς, αλλοίωση εργαστηριακών αποτελεσμάτων, ψευδή συμπτώματα, όπως άπνοια, σπασμοί, ανακοπή.

Αιτίες

Οι ειδικοί αναφέρουν ότι δεν τις γνωρίζουν ακριβώς, αλλά κάποιες θεωρίες θεωρούν ως λόγο εκδήλωσης της ασθένειας αυτής το ιστορικό κακοποίησης του γονέα. Υπήρξε δηλαδή ο ίδιος θύμα κακοποίησης ή παραμέλησης ενώ άλλες θεωρίες προσθέτουν ως επιβαρυντικό παράγοντα τον πρόωρο χαμό ενός γονιού και άλλες ότι ο πάσχων-ουσα έχει και κάποια άλλη ψυχική ασθένεια, όπως κάποια διαταραχή προσωπικότητας, διπολική προσωπικότητα, κατάθλιψη.

Τρόπος αντιμετώπισης

Η διάγνωση του συγκεκριμένου συνδρόμου είναι πολύ δύσκολη. Ωστόσο όταν συμβεί το νούμερο ένα μέτρο είναι η προστασία του παιδιού. Θα πρέπει να απομακρυνθεί από τους γονείς και να φροντιστεί κατάλληλα καθώς μπορεί να υποφέρει από μακροχρόνιες συνέπειες της κακοποίησης του.

Για τον άνθρωπο που πάσχει η θεραπεία είναι δύσκολη καθώς μέχρι και τελευταία στιγμή, ακόμα και όταν υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία εναντίον του, συνεχίζει να αρνείται την εμπλοκή του επομένως είναι δύσκολη η παρέμβαση.

Όταν επιτυγχάνεται, γίνεται ψυχοεκπαιδευτικά και ψυχοθεραπευτικά κυρίως σε επίπεδο αλλαγής συμπεριφοράς και κατανόηση της αιτίας που τους δημιουργεί την ανάγκη να βλάψουν κάποιον που φροντίζουν για να έχουν την συμπόνια και την προσοχή των γύρω τους.

Οι τρόποι για την ενίσχυση της αποδεικτικής διαδικασίας ενώπιον του Δικαστηρίου, σύμφωνα με τη νομική σύμβουλο, ως προς τη διερεύνηση της ύπαρξης του συνδρόμου στις αποφάσεις αλλοδαπών δικαστηρίων, καθώς το σύνδρομο σπανίως έχει απασχολήσει την ελληνική δικαστηριακή πραγματικότητα, είναι, μεταξύ άλλων, οι εξής:

• Απόδειξη της παραχάραξης εργαστηριακών εξετάσεων.

• Απόδειξη με κλινικοεργαστηριακά μέσα της πρόκλησης των συμπτωμάτων/ τραυματισμών εξωγενώς

• Αυξημένη συχνότητα ιατρικών προβλημάτων του παιδιού ή άλλων παιδιών μελών της ίδιας οικογένειας.

• Η Χημική Κακοποίηση/ Προμελετημένη Δηλητηρίαση, που αναφέρεται στην ηθελημένη χορήγηση τοξικής ουσίας αποσκοπώντας στην πρόκληση βλάβης ή θανάτου ενός παιδιού και συνδέεται ως ένα βαθμό με το σύνδρομο Μινχάουζεν.

Στην εν λόγω περίπτωση, η κακοποίηση διαφοροποιείται από την «κλασική σωματική» κακοποίηση, καθώς ο δράστης έχει προσχεδιάσει την πράξη. Αυτό σημαίνει ότι δε λαμβάνει χώρα σε στιγμή κρίσης, όπου ο ενήλικας χάνει την αυτοκυριαρχία του και τον έλεγχο, όπως συχνά συμβαίνει με την «κλασική» σωματική κακοποίηση. Ο λόγος εισαγωγής του παιδιού στο νοσοκομείο στην περίπτωση αυτή είναι τυχαία δηλητηρίαση ή συμπτώματα άγνωστης αιτίας.

Το σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου είναι αδιαμφισβήτητα μία πολύπλοκη ψυχική διαταραχή που απαιτεί προσεκτική παρατήρηση και εξέταση όλων των προκαλούμενων συμπτωμάτων προκειμένου το παιδί να τεθεί υπό ένα προστατευτικό πλέγμα, αποφεύγοντας κάθε απειλή για τη ζωή του.

*Ευχαριστούμε θερμά για τις χρήσιμες πληροφορίες γύρω από τη φύση του Συνδρόμου τις:

- Έττυ Βαρούχ, ψυχοθεραπεύτρια- σύμβουλο ψυχικής υγείας, μέλος του American Psychological Association κι επιστημονική συνεργάτη του σωματείου ΕΛΙΖΑ

- Ηλέκτρα Κουτσούκου, Νομική Σύμβουλο του Σωματείου ΕΛΙΖΑ, Δρ. Δικαιώματα Παιδιού, Δικηγόρο, Επιστημονική Συνεργάτη του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου