Πόσες φορές έχεις πει «ναι» ενώ μέσα σου ήθελες να πεις «όχι»; Πόσες φορές ένιωσες εξάντληση, πίεση ή ακόμα και θυμό, επειδή δεν σεβάστηκες τα δικά σου όρια; Η άρνηση δεν ισοδυναμεί με απόρριψη του άλλου· είναι, πάνω απ’ όλα, πράξη σεβασμού προς τον εαυτό μας.
Κι όμως, για πολλούς ανθρώπους – και ιδιαίτερα για τις γυναίκες – η λέξη «όχι» συνδέεται συχνά με ενοχές, τύψεις ή τον φόβο ότι θα χάσουν την αποδοχή των άλλων. Η δυσκολία στο να θέτουμε όρια έχει βαθιές ρίζες:
- μεγαλώνουμε μαθαίνοντας να φροντίζουμε πρώτα τους άλλους,
- φοβόμαστε την απόρριψη ή τη σύγκρουση,
- νιώθουμε ενοχές όταν διεκδικούμε προσωπικό χώρο,
- συγχέουμε τη διεκδικητικότητα με τον εγωισμό.
Πώς να μάθεις να λες όχι χωρίς ενοχές
Οι τύψεις που γεννιούνται όταν λέμε «όχι» δεν είναι παρά αντανάκλαση μιας εσωτερικευμένης πεποίθησης: ότι η αξία μας εξαρτάται από το πόσο ευχαριστούμε και ικανοποιούμε τους άλλους.
Στην πραγματικότητα, όμως, η ικανότητα να βάζουμε όρια δεν είναι αδυναμία ούτε εγωισμός αλλά αποτελεί δείγμα ψυχικής ανθεκτικότητας και υγιούς αυτοεκτίμησης.
Η διεκδικητικότητα ως κλειδί
Οι ενοχές που μας κατακλύζουν κάθε φορά που λέμε «όχι» δεν είναι τίποτε άλλο από τη δυσκολία μας να σταθούμε με ισορροπία ανάμεσα στις δικές μας ανάγκες και σε εκείνες των άλλων. Εκεί ακριβώς έρχεται να δώσει λύση η διεκδικητικότητα.
Η διεκδικητικότητα είναι η ικανότητα να εκφράζουμε με ειλικρίνεια και σεβασμό τα συναισθήματα, τις ανάγκες και τα όριά μας, χωρίς να παραβιάζουμε τα δικαιώματα των άλλων. Δεν έχει σχέση με τον εγωισμό ούτε με την επιβολή. Αντίθετα, είναι ένας υγιής τρόπος επικοινωνίας που μας επιτρέπει να πούμε «όχι» χωρίς ενοχές, αλλά και «ναι» μόνο όταν το εννοούμε πραγματικά.
Στα δύο άκρα της διεκδικητικότητας βρίσκονται δύο συμπεριφορές που υιοθετούμε άθελα μας πολλές φορές στην καθημερινότητα μας, η παθητική και η επιθετική συμπεριφορά.
Παθητική συμπεριφορά
Η παθητικότητα χαρακτηρίζεται από την αποφυγή να εκφράσει κανείς τις πραγματικές του ανάγκες, επιθυμίες και συναισθήματα. Το άτομο προσπαθεί να ευχαριστήσει τους άλλους εις βάρος του εαυτού του, συχνά ζητώντας συγγνώμη χωρίς να το εννοεί ή χρησιμοποιώντας υπερβολικές δικαιολογίες. Σε αυτή την περίπτωση, το «όχι» σχεδόν δεν υπάρχει καθώς το άτομο προτιμά να σωπάσει για να αποφύγει τη σύγκρουση. Ωστόσο, το τίμημα είναι βαρύ: καταπιεσμένα συναισθήματα, χαμηλή αυτοεκτίμηση και συσσωρευμένος θυμός.
Επιθετική συμπεριφορά
Η επιθετικότητα είναι το άλλο άκρο. Το άτομο εκφράζει μεν τις ανάγκες και τα συναισθήματά του, αλλά με τρόπο απότομο, πιεστικό ή και προσβλητικό. Στόχος εδώ είναι η κυριαρχία εις βάρος των άλλων. Το «όχι» σε αυτή την περίπτωση ακούγεται ως επίθεση. Το αποτέλεσμα είναι συχνά η απομάκρυνση των ανθρώπων και η δημιουργία συγκρούσεων.
Διεκδικητικότητα
Η διεκδικητικότητα ισορροπεί ανάμεσα στα δύο άκρα. Το άτομο εκφράζει ανοιχτά και μεσεβασμό τις ανάγκες και τα συναισθήματά του, χωρίς να προσβάλλει ή να παραβιάζει ταδικαιώματα των άλλων. Ένα διεκδικητικό «όχι» δεν συνοδεύεται από ενοχές, γιατί στηρίζεται στην αναγνώριση ότι και οι δύο πλευρές έχουν ίσα δικαιώματα: Έχω δικαίωμα να πω «όχι», έχεις δικαίωμα να απογοητευτείς, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι αξίζω λιγότερο επειδή δεν ανταποκρίθηκα στην επιθυμία σου. Με τον τρόπο αυτό, το «όχι» δεν είναι απόρριψη αλλά είναι μια αυθεντική πράξη αυτοφροντίδας.
Πρακτικές συμβουλές για να λες όχι χωρίς τύψεις
- Αναγνώρισε το δικαίωμά σου να βάζεις όρια. Η άρνηση δεν είναι εγωιστική, αλλά πράξη αυτοφροντίδας.
- Χρησιμοποίησε απλή και ξεκάθαρη γλώσσα, χωρίς υπερβολικές δικαιολογίες.
- Μίλησε σε πρώτο πρόσωπο, ώστε να εκφράσεις με σαφήνεια τις ανάγκες και τα συναισθήματά σου.
- Δείξε ενσυναίσθηση, αναγνωρίζοντας πρώτα τα συναισθήματα του άλλου.
- Όπου είναι δυνατόν, πρότεινε εναλλακτικές λύσεις που ικανοποιούν και τις δύο πλευρές χωρίς να παραβιάζεις τα προσωπικά σου όρια.
- Αποδέξου ότι οι τύψεις είναι φυσιολογικό συναίσθημα στην αρχή· όσο περισσότερο εξασκείσαι στη διεκδικητικότητα, τόσο θα μειώνονται και θα νιώθεις μεγαλύτερη ασφάλεια και αυτοπεποίθηση.
Τι να θυμάσαι
- Δώσε αξία και σημασία στον εαυτό σου.
- Σεβάσου τους άλλους.
- Μην ξεχνάς ότι δεν είσαι υπεύθυνος για την αλλαγή της συμπεριφοράς των άλλων.
- Αποδέξου ότι η αποδοχή από όλους δεν είναι πάντα εφικτή.
- Θυμήσου ότι η διεκδικητικότητα είναι δεξιότητα: δεν αλλάζει από τη μια μέρα στην άλλη,χρειάζεται χρόνο και εξάσκηση.
Η διεκδικητικότητα δεν είναι ούτε εγωισμός ούτε αδυναμία· είναι ένας τρόπος να σταθούμεμε ισορροπία απέναντι στον εαυτό μας και στους άλλους, καλλιεργώντας σχέσεις πιο υγιείς και αυθεντικές.
Ακολουθήστε το jenny.gr στο google news και μάθετε τα πάντα γύρω από τη διατροφή, τη γυμναστική, το σεξ και την ψυχική υγεία.