Τι γίνεται και το παιδί μου λέει ψέματα;
Συνήθως, οι γονείς δεν ξέρουν πώς να αντιδράσουν όταν το μικρό τους λέει ψέματα. Ένα παιδάκι δυο ή τριών χρονών καταφεύγει στη φαντασία για να πάρει συνήθως αυτό που θέλει, χωρίς όμως τη στιγμή εκείνη να μπορεί να καταλάβει γιατί δεν καταφέρνει να σας πείσει με τα λεγόμενα του. Η γάτα έριξε το βάζο και ο σκύλος του έφαγε την εργασία; Αθώα, αλλά συχνά οφθαλμοφανή, τα μικρά ψέματα είναι το μέσο που επιστρατεύουν τα παιδιά για να τη «γλιτώσουν» από κάποια αταξία τους.
Ωστόσο, πολλοί γονείς ανησυχούν όταν τα παιδιά τους ξεκινήσουν να λένε ψέματα. Πώς μπορούν να χειριστούν τον μικρό τους Πινόκιο;
Σε πολλές περιπτώσεις, το ένα ψέμα φέρνει το άλλο, όσο το παιδί βρίσκει την «εύκολη λύση» για να αποφύγει το διάβασμα, το σχολείο, τις ευθύνες κάποιας πράξης του ή άλλες υποχρεώσεις. Αλλά ποια ψέματα μπορούν να χαρακτηριστούν ως αθώα και ποια όχι; Το ψέμα είναι γονιδιακό; Καμία έρευνα ή μελέτη δεν δηλώνει πως το ψέμα είναι γονιδιακό. Αυτό που είναι βέβαιο, είναι ότι το παιδί μαθαίνει να λέει ψέματα με την κοινωνική επαφή. Πολύ γρήγορα στην ζωή του, μαθαίνει ότι για διάφορους λόγους, τα λόγια, οι σκέψεις και οι πράξεις δεν συμπίπτουν πάντοτε.
Το ψέμα στην προσχολική ηλικία.
Τα πολύ μικρά σε ηλικία παιδιά δεν λένε ακριβώς ψέματα, μιας και δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν επακριβώς τη διαφορά ανάμεσα στο ψέμα και την αλήθεια. Από τα 3 έως τα 6 τους χρόνια, το λεξιλόγιό τους εμπλουτίζεται με ραγδαίο ρυθμό και η φαντασία τους είναι ιδιαίτερα γόνιμη και παραγωγική. Ανακαλύπτουν ότι μπορούν να λένε διάφορα πράγματα, χωρίς απαραίτητα να έχουν συμβεί, προσπαθώντας σε πρώτη φάση να διερευνήσουν τις αντιδράσεις των γονιών τους. Ιδιαίτερα τα παιδιά 3-5 χρονών, επιστρατεύουν πανεύκολα τη φαντασία τους, για να διαπιστώσουν τα όρια των γονιών, να τους εντυπωσιάσουν, να τραβήξουν το ενδιαφέρον τους και να τους διασκεδάσουν.
Πώς μπορείτε να το αντιμετωπίσετε;
• Μπήκε η γάτα από το παράθυρο, το άφησε ανοιχτό, ο αέρας φύσηξε την κουρτίνα και το βάζο έσπασε; Αντιδράστε ήρεμα και αδράξτε την ευκαιρία για να του πείτε πως είστε σίγουροι ότι κάτι τέτοιο δεν έγινε. Αν το «ψέμα» είναι προσβλητικό ή πληγώνει κάποιον, ρωτήστε το πώς θα ένιωθε εκείνο, αν κάποιος του έλεγε κάτι ανάλογο.
• Αν έχει κάνει κάποια ζημιά, προσπαθήστε να βρείτε μια λύση από κοινού. Για παράδειγμα, αν έχει μουντζουρώσει το τραπέζι καθώς ζωγράφιζε και λέει πως το έκανε ο δράκος, ζητήστε του να το καθαρίσετε μαζί. Έτσι, θα αντιμετωπίσει τη συνέπεια της πράξης του και στο μέλλον δεν θα φοβάται τι θα συμβεί εάν πει την αλήθεια.
Τι ψέματα επιλέγουν να πουν τα παιδιά:
• Τα παιδιά ηλικίας 3 έως 6 ετών έχουν ανάγκη να δημιουργήσουν σενάρια και αναφέρουν ιστορίες και γεγονότα φανταστικά, πολλές φορές εμφανώς υπερβολικά, που δεν έχουν γίνει. Θέλουν να πειραματιστούν, προσπαθούν να εντυπωσιάσουν τους γονείς και το περιβάλλον τους, να κερδίσουν το ενδιαφέρον, γιατί έχουν δει ότι συχνά γελούν με κάτι έξυπνο που θα πουν ή θα κάνουν. Εδώ πρόκειται για τα φανταστικά ψέματα.
• Όταν το παιδί ξεκινά την σχολική του φοίτηση, περίπου στην ηλικία των 6 ετών, κατά καιρούς μπορεί να «ξεχάσει» να μας δείξει τις σημειώσεις ή κάποια μαθήματά του ή να κρύψει κάποια ζαβολιά.
• Μετά την ηλικία των 9 ετών, το παιδί μπορεί να «παραπονιέται» για φανταστικούς πόνους το πρωί προτού πάει στο σχολείο, για να αποφύγει τον έλεγχο της δασκάλας, επειδή δεν έχει διαβάσει. Αυτό είναι το λεγόμενο «χρήσιμο» ψέμα. Αυτός ο τύπος ψεύδους μπορεί να χρησιμοποιηθεί και πιο νωρίς, όμως πολύ λιγότερο συνειδητά «προπαρασκευασμένος ή προετοιμασμένος».
• Από την ηλικία των 13 ετών, υπάρχει το «υποχρεωτικό» ψέμα. Ο έφηβος εξηγεί π.χ. στους φίλους του ότι ο πατέρας του έφυγε για να εργαστεί σε άλλη πόλη προκειμένου να κρύψει ότι οι γονείς του ζουν χωριστά. Ο λόγος που έφηβοι λένε ψέματα είναι είτε για να γίνουν αποδεκτοί από την παρέα τους είτε για να κάνουν πράγματα που οι γονείς δεν τους επιτρέπουν.
Προσοχή, αν υπάρχει η μυθομανία στη ζωή του παιδιού σας τότε τα πράγματα είναι σοβαρά, καθώς αποτελεί μοντέλο λειτουργίας της προσωπικότητας του παιδιού. Στις περιπτώσεις αυτές δεν πρόκειται για απλό ψέμα. Ο έφηβος «εφευρίσκει φανταστικές καταστάσεις». Η βοήθεια ενός ειδικού είναι αναγκαία.
