REAL LIFE TRUE STORIES

Γιατί ένα βιβλίο του Goethe έχει χαρακτηριστεί «ό,τι πιο θανατηφόρο γράφτηκε ποτέ»;


JTeam

19 Μαΐου 2023

Γιατί ένα βιβλίο του Goethe έχει χαρακτηριστεί «ό,τι πιο θανατηφόρο γράφτηκε ποτέ»;
Ένα έργο που «προκάλεσε περισσότερες αυτοκτονίες από την ομορφότερη γυναίκα του κόσμου»

Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου. Είναι ένα μυθιστόρημα που τάραξε αρχικά την Ευρώπη κι έπειτα τις ΗΠΑ, που ο ίδιος ο Ναπολέοντας διάβασε επτά φορές και που έκανε τους νέους του 18ου αιώνα να ντύνονται με μπλε παλτό και κίτρινα παντελόνια, ακριβώς όπως ο πρωταγωνιστής της ιστορίας. Είναι το βιβλίο εξαιτίας του οποίου οι έφηβοι έδιναν τέλος στη ζωή τους – είτε με όπλο, είτε πηδώντας από ψηλά κτίρια, είτε βουτώντας σε ορμητικά ποτάμια. Είναι «ό,τι πιο θανατηφόρο έχει γραφτεί ποτέ».

Οι κριτικοί τόνιζαν ότι ο Goethe, μέσω του Βρέθερου, εξυμνούσε την αυτοκτονία. Ένα χρόνο μετά την πρώτη έκδοση, το 1775, το τμήμα θεολογίας του Πανεπιστημίου του Leipzig έδωσε αγώνα για την απαγόρευσή του, για λόγους ασφαλείας. Απαγορεύθηκε, τελικά, εκτός από το εκπαιδευτικό εκείνο ίδρυμα, στη Δανία και την Ιταλία, ενώ ο καθολικός επίσκοπος του Μιλάνου δε δίστασε να αγοράσει κάθε αντίτυπο της πόλης, ώστε κανείς να μην έχει πρόσβαση σε αυτό. Αργότερα στη ζωή του, ο συγγραφέας μίλησε για τις συνέπειες της ιστορίας του και πήρε την ευθύνη για «όλους εκείνους που πίστεψαν πως έπρεπε πραγματοποιήσουν την ποίηση». Η Γαλλίδα λόγια, Madame de Staël, έλεγε ξανά και ξανά πως ο Βρέθερος «προκάλεσε περισσότερες αυτοκτονίες από την ομορφότερη γυναίκα του κόσμου».

Δυστυχώς, η μίμηση της αυτοκτονίας φανταστικών ηρώων δεν έσβησε το 1800. Ένας κοινωνιολόγος από το Πανεπιστήμιο της California, ο David Phillips, παρατήρησε πως από το 1947 έως το 1968, αυξήθηκε δραματικά ο αριθμός των αυτοχείρων της Μεγάλης Βρετανίας, έπειτα από μία παρόμοια υπόθεση που δημοσιεύθηκε στις τοπικές εφημερίδες. Το ονόμασε Wrether effect (το φαινόμενο Βρέθερος), από το γνωστό μυθιστόρημα. Προχώρησε την έρευνά του ακόμη παραπέρα και είδε πως επηρεάζονται, περισσότερο απ’ τον καθένα, οι νεαρές ηλικίες.

Κι όμως, όλοι εκείνοι που αποφάσισαν να ακολουθήσουν την τύχη του νεαρού Βρέθερου, φαίνεται πως αγνόησαν το πραγματικό νόημα της ιστορίας. Δεν εξυμνείται η αυτοκτονία – το αντίθετο. Βλέπουμε έναν υπηρέτη να αντικρύζει το νέο έξι ώρες μετά την πράξη του, σε λουτρό αίματος, με μία σφαίρα στο μέτωπο, «άδειο σχεδόν από ζωή». Συνέχισε να αναπνέει με δυσκολία για ένα ακόμη εξάωρο, μέχρι που ήρθε ο θάνατος. Το σώμα του μεταφέρθηκε στο νεκροταφείο από εργάτες. Δεν παρευρέθηκε ούτε ο ιερέας στην κηδεία – κάτι που, ειδικά εκείνη την εποχή, ήταν αδιανόητο.