Μελίνα Μερκούρη: 30 χρόνια χωρίς τη γυναίκα που, για χάρη της, το Μπρόντγουεϊ έσβησε τα φώτα
JTeam
6 Μαρτίου 2024
«Εγώ γεννήθηκα Ελληνίδα και θα πεθάνω Ελληνίδα», είχε δηλώσει η Μελίνα Μερκούρη, όταν η χούντα της αφαίρεσε την ελληνική ιθαγένεια. Και αυτή, είναι μία από τις φράσεις που έχουν μείνει στην ιστορία. Τριάντα χρόνια μετά τον θάνατό της, η Μελίνα Μερκούρη παραμένει μέχρι και σήμερα μια από τις πιο επιδραστικές γυναίκες στην Ελλάδα.
Ηθοποιός, πολιτικός, σύμβολο πολισμού, αγωνίστρια της Δημοκρατίας, διεκδικήτρια, υπέρμαχος της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα, η Μελίνα – όπως την αποκαλούσε ο κόσμος, ήταν μία γυναίκα που γοήτευσε τον πλανήτη. Η «τελευταία Ελληνίδα θεά» και η «γυναίκα φλόγα», που αγαπήθηκε πολύ όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε κάθε άκρη του κόσμου, πέρασε στην αιωνιότητα στις 6 Μαρτίου 1994, όταν «νικήθηκε» από τον καρκίνο.
Η 6η Μαρτίου, η ημέρα θανάτου της, έχει ορισθεί από την UNESCO ως παγκόσμια μέρα πολιτισμού κατά την οποία απονέμεται το Βραβείο «Μελίνα Μερκούρη», ως βραβείο πολιτιστικής προσφοράς. Το βραβείο αυτό δίνεται από το 1997 και κάθε δύο χρόνια σε ανθρώπους ή οργανισμούς για την προσπάθειά τους να διασωθούν μνημεία πολιτισμού της ανθρωπότητας και περιλαμβάνει και μία συμβολική επιταγή ύψους 20000 US$.
Τριάντα χρόνια μετά τον θάνατο της Μελίνας όλων των Ελλήνων, αλλά και της Μελίνας των ξένων, αυτά είναι μερικά από τα πράγματα που πρέπει να γνωρίζεις για εκείνη.
Η πρώτη της εμφάνιση στο θέατρο
Τον Σεπτέμβριο του 1938 η Μελίνα γίνεται δεκτή στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Πρωτοεμφανίζεται στη θεατρική σκηνή το 1944, στο Θέατρο Βρετάνια με τον θίασο του Γιώργου Παππά και Αντώνη Γιαννίδη, με το έργο του Αλέξη Σολομού «Το μονοπάτι της Λευτεριάς» και ακολουθεί το έργο του Laszlo Bus-Fekete «H κόμισσα και ο καμαριέρης». Το 1945 ερμηνεύει τον πρώτο της πρωταγωνιστικό ρόλο, τον ρόλο της Λαβίνια στο έργο του Ευγένιου Ο’ Νηλ «Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα». Στο ενδιάμεσο διάστημα ακολούθησαν πολλές ιστορικές ερμηνείες της, όμως η πρώτη της όμως μεγάλη επιτυχία έρχεται με το «Λεωφορείον ο πόθος» του Τένεσι Ουίλιαμς, όπου ερμηνεύει το ρόλο της Μπλάνς Ντυμπουά.
Η χρονιά- σταθμός στην καριέρα της
Το 1955, η Μελίνα Μερκούρη πρωταγωνίστησε στην πρώτη κινηματογραφική της ταινία, τη «Στέλλα», του Μιχάλη Κακογιάννη. Και αυτή η ταινία, άλλαξε για πάντα τη ζωή της. Η «Στέλλα» διακρίθηκε αρχικά με τη Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ξένης Ταινίας το 1956 και με το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Ρετροσπεκτίβας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης, το 1960. Η ταινία, διαγωνίστηκε στο Φεστιβάλ των Καννών το 1956, όπου και επαινέθηκε ιδιαίτερα, αλλά δεν πήρε βραβείο. Η συγκεκριμένη ταινία γυρίστηκε αποκλειστικά στην Ελλάδα, σε γειτονιές της Αθήνας και του Πειραιά.
Ο έρωτας με τον Ζιλ Ντασέν
Σε νεαρή ηλικία, η Μελίνα είχε παντρευτεί με τον πλούσιο κτηματία Παναγή Χαροκόπο. Μαζί του πέρασε και τα δύσκολα χρόνια της Κατοχής. Η μεγάλη αγάπη της ζωή της, όμως, ήταν ο Ζιλ Ντασέν, με τον οποίο έμεινε μαζί του, έως το τέλος της ζωής της. Γνωρίστηκαν κατά την προβολή της ταινίας «Στέλλα» στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών. Μαζί έγραψαν ιστορία με τις ταινίες που γύρισαν. Το 1964, η Μελίνα και ο Ντασέν ανήγγειλαν την πρόθεσή τους να δεσμευτούν. Παντρεύτηκαν στις 18 Μαΐου του 1966, στο δημαρχείο Λωζάνης. Ο Νίκος Κούρκουλος ήταν ο μόνος Έλληνας μάρτυρας στον γάμο.
Η ιστορική φράση
Η Μελίνα Μερκούρη κατά τη διάρκεια της επταετίας (1967-1974) πολέμησε σφοδρά τη Χούντα. Στις 12 Ιουλίου του 1967, η Χούντα των Συνταγματαρχών της αφαίρεσε την ελληνική ιθαγένεια για τις δηλώσεις που είχε κάνει εναντίον τους. Η Μελίνα Μερκούρη, τα μεσάνυχτα της 21ης Απριλίου βρισκόταν στο εξωτερικό, όπου πραγματοποιούσε εμφανίσεις στο Μπρόντγουεϊ της Νέας Υόρκης. Οι πραξικοπηματίες, τότε ήταν που ανακοίνωσαν την αφαίρεση της ιθαγένειά της, για να λάβουν την ιστορική απάντηση: «Εγώ γεννήθηκα Ελληνίδα και θα πεθάνω Ελληνίδα. Ο Παττακός γεννήθηκε φασίστας και θα πεθάνει φασίστας».
Ο αγώνας της για Γλυπτά του Παρθενώνα
Όταν το ΠΑΣΟΚ κερδίζει τις εκλογές τον Οκτώβριο του 1981, η Μελίνα Μερκούρη ορίζεται Υπουργός Πολιτισμού και παραμένει στη θέση αυτή και τα οκτώ χρόνια διακυβέρνησης της χώρας από το κόμμα. Αυτή η θέση της έδωσε το έναυσμα να ξεκινήσει εκστρατεία για την επιστροφή των κλεμμένων μαρμάρων της Ακρόπολης από τον Λόρδο Έλγιν.
Το 1982, έθεσε το θέμα της επιστροφής των γλυπτών του Παρθενώνα στη Διεθνή Διάσκεψη Υπουργών Πολιτισμού της UNESCO. «Πρέπει να καταλάβετε τι σημαίνουν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα για εμάς», έλεγε. «Είναι το καμάρι μας. Είναι οι θυσίες μας. Είναι το υπέρτατο σύμβολο ευγένειας. Είναι φόρος τιμής στη δημοκρατική φιλοσοφία. Είναι η φιλοδοξία και το όνομά μας. Είναι η ουσία της ελληνικότητάς μας». «Αν με ρωτήσετε εάν θα ζω όταν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα επιστρέψουν στην Ελλάδα, σας λέω πως ναι, θα ζω. Αλλά κι αν ακόμη δεν ζω πια, θα ξαναγεννηθώ», Η στιγμή, μάλιστα, της συνάντησής της με τον τότε διευθυντή του Βρετανικού Μουσείου, Ντέιβιντ Μακένζι Wilson, έχει μείνει στην ιστορία, γιατί ακόμα και σήμερα, η ομιλία της είναι πιο επίκαιρη από ποτέ.
Όταν το Μπρόντγουεϊ «βυθίστηκε» σε πένθος
Την Κυριακή 6 Μαρτίου του 1994, η Μελίνα Μερκούρη άφησε την τελευταία της πνοή στο νοσοκομείο Memorial της Νέας Υόρκης. Η σορός της έφτασε στην Ελλάδα στις 8 Μαρτίου του 1994 και τέθηκε σε διήμερο λαϊκό προσκύνημα στο παρεκκλήσι της Μητρόπολης Αθηνών, ενώ ταυτόχρονα κηρύχθηκε τριήμερο εθνικό πένθος. Εκτός από την Ελλάδα, και το εξωτερικό βυθίστηκε στο πένθος. Σε ένδειξη σεβασμού, τα θέατρα στο Μπρόντγουεϊ έμειναν κλειστά και με σβηστά τα φώτα την ημέρα της κηδείας της. Εκεί, ήταν όπου η Μελίνα κατέκτησε την Αμερική με τον «Ποτέ την Κυριακή».
