Η 11η Σεπτεμβρίου 2001 ήταν η μέρα που άλλαξε τον κόσμο. Μέχρι τότε, η καταστροφή του Κέντρου Παγκόσμιου Εμπορίου υπήρχε μόνο σε σενάρια δράσης και επιστημονικής φαντασίας – «αυτοί οι άνθρωποι αντέγραψαν τις ταινίες», είχε δηλώσει τότε ο Robert Altman.
Την επόμενη μέρα, τίποτα δεν ήταν ίδιο. Και οι Δίδυμοι Πύργοι έγιναν το μεγαλύτερο ταμπού του σινεμά. Το teaser για τον Spider-Man (2001) αποσύρθηκε, γιατί φαίνονταν στο background. Η τελική σκηνή του Men in Black II (2002) έπρεπε να γυριστεί από την αρχή. Σε πολλές παραγωγές έγινε ειδική επεξεργασία, ώστε να εξαφανιστούν από όλα τα πλάνα.
Αργότερα, το 2006, το ντοκιμαντέρ World Trade Center του Oliver Stone τους επανέφερε ψηφιακά, προκειμένου να διηγηθεί τα γεγονότα από την οπτική γωνία των αστυνομικών. Ακριβώς όπως και το United 93 που κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά, αποτέλεσε ωδή στην αντίσταση στην τρομοκρατία και έδωσε στους θεατές κάτι που ποτέ πριν δεν είχαν δει.
Στον Σκοτεινό Ιππότη (2008), ο Cristopher Nolan απέτισε για δεύτερη φορά το δικό του φόρο τιμής στους πύργους, παρουσιάζοντας τον Joker σαν τρομοκράτη και τον Batman σαν τον κυνηγό της δικαιοσύνης.
Παράλληλα, ξεκίνησαν να κυκλοφορούν ταινίες αφιερωμένες στον ηρωισμό και την ηγεσία των Αμερικανών στο πόλεμο που ακολούθησε. Η εισβολή στο Αφγανιστάν το 2001 και το Ιρακ δύο χρόνια μετά, ενέπνευσαν τους δημιουργούς – η παραγωγός Kathryn Bigelow, τόσο στο Hurt Locker (2008) όσο και το Zero Dark Thirty (2012) προώθησε την ηθική υπεροχή των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή.
Έργα όπως το Eye in the Sky (2015), από την άλλη, αιχμαλωτίζουν την απρόσωπη φύση των επιθέσεων μέσω drone, ενώ σειρές σαν το Homeland (2011-2015) ακολουθούν τις συγκρούσεις Αμερικανών και Ιρακινών.
Πολλές φορές, υπάρχει μία λευκή πρωταγωνίστρια που θα «απαλύνει» την εικόνα των ΗΠΑ στο εξωτερικό, βάζοντας συναίσθημα στη βία.
Ο τρομοκράτης και ο ήρωας
Στην εποχή που ακολούθησε την 11η Σεπτεμβρίου, άλλαξε ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζαμε τους ήρωες του σινεμά. Στα 80s και τα 90s, «κακοί» του αμερικανικού σινεμά ήταν και οι Γερμανοί (Die Hard) ή οι Ιρλανδοί (The Devil’s Own και Crying Game). Από το 2001 κι έπειτα, όμως, ο ρόλος αυτός δόθηκε σχεδόν αποκλειστικά σε τζιχαντιστές.
Για να ενισχύσουμε τον παραπάνω ισχυρισμό, θα φέρουμε το παράδειγμα του American Sniper (2014). Είναι η ιστορία ενός από τους πιο διακεκριμένους αξιωματικούς της αμερικανικής ιστορίας, του Chris Kyle. Οι αριστεροί αποκάλεσαν την ταινία ρεπουμπλικανική προπαγάνδα, ενώ η εφημερίδα National Review την επαίνεσε γιατί έδειξε «το πραγματικό πρόσωπο του εχθρού» – των Ιρακινών, δηλαδή, τους οποίους ο πρωταγωνιστής αποκαλούσε «βάρβαρους».
Παραγωγοί από ολόκληρο τον κόσμο έβαλαν στα έργα τους τον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας». Αλλά κατέκριναν την αμερικανική προσέγγιση. Η σκηνοθέτιδα Mira Nair, μέσα από το The Reluctant Fundamentalist (2012) έφερε στη μεγάλη οθόνη το αναγνωρισμένο ομώνυμο βιβλίο του Mohsin Hamid, το οποίο τοποθετείται στο ρατσισμό και τα στερεότυπα που διαιωνίζονται από τις ΗΠΑ. Ο Riz Ahmed υποδύεται τον Changez, έναν νεαρό Πακιστανό που ζήσει το «American Dream» και να πετύχει στη Wall Street.
Η επίθεση στους Δίδυμους Πύργους είναι ένα από τα πιο τραγικά γεγονότα της ιστορίας μας. Και τώρα βλέπουμε πως 20 χρόνια μετά, οι Ταλιμπάν έχουν επιστρέψει στο Αφγανιστάν, οι ΗΠΑ έχουν αποσύρει το στρατό τους και κανείς δεν ξέρει το μέλλον. Κι αυτό είναι κάτι που επίσης θα αφήσει το στίγμα του στο σινεμά – μένει μόνο να δούμε με ποιον τρόπο.
Δείτε ακόμη:
