Το δικαίωμα στην άμβλωση είναι νομικά κατοχυρωμένο στις ΗΠΑ από το 1973, με την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ που έμεινε γνωστή με το όνομα της υπόθεσης, δηλαδή Roe εναντίον Wade. Η απόφαση προστατεύει το δικαίωμα στην άμβλωση σε ομοσπονδιακό επίπεδο μέχρι τις 24 εβδομάδες κύησης.
Γιατί μιλάμε πάλι για το Roe v. Wade;
Στις 2 Μαΐου διέρρευσε στην ιστοσελίδα πολιτικής ενημέρωσης POLITICO σχέδιο γνωμοδότησης της πλειοψηφίας του Δικαστηρίου γραμμένο από το Δικαστή Alito, σύμφωνα με το οποίο το Δικαστήριο σκοπεύει να ανατρέψει την απόφαση Roe εναντίον Wade όταν θα δικάσει την υπόθεση Dobbs εναντίον Jackson Women’s Health Organisation. Στις 98 σελίδες του σχεδίου που γράφτηκε το Φεβρουάριο, ο Alito αναφέρεται στην αρχική απόφαση ως «κατάχρηση της δικαστικής εξουσίας», «λανθασμένη από την αρχή» και αβάσιμη, καθώς «το Σύνταγμα δεν περιλαμβάνει καμία αναφορά στις εκτρώσεις κανένα τέτοιο δικαίωμα δεν προστατεύεται έμμεσα από κάποια συνταγματική διάταξη». Αναφέρεται μάλιστα και στην παράγραφο Δέουσας Διαδικασίας της 14ης Συνταγματικής Τροποποίησης, σκοπός της οποίας είναι να εξασφαλίζει δικαιώματα που δεν περιλαμβάνονται ξεκάθαρα στο Σύνταγμα, για να τονίσει πως δεν προστατεύει το Roe v. Wade, καθώς προορίζεται μόνο για δικαιώματα που έχουν βάση «στην ιστορία και την παράδοση του έθνους». Πρέπει να σημειωθεί πως το Σύνταγμα των ΗΠΑ που υπογράφηκε το 1777 γράφτηκε από λευκούς άντρες για λευκούς άντρες, δεν αναφερόταν καν στις γυναίκες και δεν αφορούσε σε καμία περίπτωση άλλες φυλές ή πληθυσμούς. Αξίζει λοιπόν να αναρωτηθεί κανείς αν η σχολή νομικών που επιλέγει να συνεχίζει να το ερμηνεύει κυριολεκτικά έχει ακόμα βάση -ή και λόγο ύπαρξης. Τι είναι επίσης η «παράδοση του έθνους»; Με τι κριτήρια γίνεται κάτι «παράδοση»; Και τι σημαίνει η «παράδοση» και η «ιστορία» για μια χώρα που χτίστηκε στη γη Ιθαγενών με την εργασία σκλάβων;
Τι σημαίνει το σχέδιο γνωμοδότησης για το μέλλον του δικαιώματος στην άμβλωση στις ΗΠΑ;
Αρχικά, αυτή τη στιγμή το Ανώτατο Δικαστήριο αποτελείται από 6 δικαστές που προτάθηκαν από Ρεπουμπλικάνους προέδρους και 3 που προτάθηκαν από Δημοκρατικούς, που σημαίνει ότι στο σύνολό του κλίνει προς το συντηρητισμό. Καθώς η διάρρευση αφορά σχέδιο και όχι απόφαση, το δικαίωμα στην άμβλωση είναι προς το παρόν ασφαλές. Ακόμα και η ανατροπή της απόφασης Roe v. Wade δεν θα σήμαινε ότι οι αμβλώσεις δεν είναι πλέον νόμιμες σε ομοσπονδιακό επίπεδο, αλλά θα άφηνε τη νομιμότητά τους στη διακριτική ευχέρεια της κάθε πολιτείας, κάτι που είναι δυνητικά εξίσου καταστροφικό. Σε αυτή τη φάση, αυτό σημαίνει πως σε 13 πολιτείες θα τεθούν σε ισχύ νόμοι που καθιστούν τις εκτρώσεις παράνομες, έχουν ψηφιστεί, αλλά δεν μπορούν να εφαρμοστούν λόγω της Roe v. Wade. Δώδεκα ακόμη πολιτείες θα επαναφέρουν τις ίδιες απαγορεύσεις που ήταν σε ισχύ πριν το 1973 ή θα ψηφίσουν νέες. Συνολικά, οι ασφαλείς εκτρώσεις σε ιατρικό πλαίσιο θα γίνουν παράνομες στις μισές πολιτείες των ΗΠΑ.
Τι θα γίνει αν γίνουν παράνομες οι εκτρώσεις;
Πρέπει να σημειωθεί πως, ιστορικά, οι νομικές απαγορεύσεις των αμβλώσεων δεν έχουν ποτέ καταφέρει να μειώσουν των αριθμό των ατόμων που επιλέγουν τη διαδικασία, αλλά έχουν περιορίσει τη δυνατότητά τους να λάβουν ιατρική περίθαλψη σε ασφαλές περιβάλλον. Ακόμα και τώρα, αν κάποιος στο Τέξας, όπου έχουν τεθεί όρια στις νόμιμες αμβλώσεις από τον προηγούμενο Σεπτέμβριο, όσοι ασθενείς έχουν τη δυνατότητα ταξιδεύουν σε κλινικές σε γειτονικές πολιτείες. Όσοι όμως δεν μπορούν, καταφεύγουν σε επεμβάσεις σε χώρους και από άτομα που δεν πληρούν τα απαραίτητα ιατρικά και υγειονομικά κριτήρια, βάζοντας τη ζωή τους σε κίνδυνο. Εναλλακτικά, κυοφορούν μέχρι το τέλος μια εγκυμοσύνη που μπορεί να μην είναι βιώσιμη, μπορεί να είναι αποτέλεσμα κακοποίησης ή μπορεί απλώς να μην ταιριάζει με τα σχέδιά τους για το παρόν και το μέλλον.
Είναι προφανές πως οι επιπτώσεις της πιθανής ανατροπής της Roe v. Wade επηρεάζουν δυσανάλογα τις γυναίκες - κι ακόμα περισσότερο τις γυναίκες που βρίσκονται ήδη σε κοινωνικά ευάλωτη θέση, λόγω φυλής, ηλικίας, ή οικονομικής κατάστασης. Για παράδειγμα, οι μαύρες γυναίκες έχουν ήδη 3 φορές μεγαλύτερα ποσοστά μητρικής θνησιμότητας από τις λευκές, τόσο για λόγους ιατρικούς όσο και για ιστορικούς. Πρέπει επίσης να σημειωθεί πως στις ΗΠΑ δεν έχουν όλες οι εργαζόμενες γυναίκες κατοχυρωμένη άδεια μητρότητας -ενώ για όσες έχουν συνήθως δεν ξεπερνάει τους 3 μήνες- η ιατρική περίθαλψη δεν είναι κατοχυρωμένη ή επιδοτούμενη και το κόστος ενός τοκετού χωρίς επιπλοκές χωρίς ασφάλεια υγείας είναι περίπου $20.000- και αυτά αφορούν μόνο τη διαδικασία της γέννας, όχι τη φροντίδα των παιδιών, την πρόσβαση σε ποιοτική εκπαίδευση, τη στέγαση κ.ο.κ. Η πρόσβαση στη νόμιμη και ασφαλή άμβλωση δεν είναι απλώς θέμα ισότητας, ούτε μόνο γυναικείο δικαίωμα. Είναι θέμα αναπαραγωγικής δικαιοσύνης.
