Ήμουν 16 όταν έκανα την πρώτη μου δίαιτα. Έφτασε η εφηβεία και άρχισα να παίρνω βάρος και αυτό μου προκάλεσε αισθήματα πανικού…το σώμα μου άρχισε να αλλάζει.
Χρόνια αργότερα έμαθα ότι οι γυναίκες είναι φυσιολογικό να παίρνουν κιλά κατά την εφηβεία. Αν και αυτό είναι απολύτως αναμενόμενο, δεν είναι ευρέως γνωστό ή κοινό και, ως αποτέλεσμα, πολλές γυναίκες αρχίζουν να κάνουν δίαιτα κατά την εφηβεία.
Μπήκα σε ένα πρόγραμμα διατροφής και έχασα βάρος, κάτι που με ενέπνευσε να γίνω διαιτολόγος. Αν μπορούσα να χάσω βάρος και να γίνω «πιο υγιής», θα μπορούσα να βοηθήσω τους άλλους να κάνουν το ίδιο –ή έτσι νόμιζα…
Εκείνη την εποχή, πίστευα πραγματικά ότι βοηθούσα τους ανθρώπους. Αν μπορούσα να τους εκπαιδεύσω για τη διατροφή και τις θερμίδες, τότε θα έχαναν βάρος και –εξαιτίας αυτού– θα ήταν πιο υγιείς, σωστά; Όπως αποδεικνύεται, έκανα λάθος...
Σήμερα, είναι εύκολο να υποθέσουμε ότι η σχέση μεταξύ υγείας και βάρους υπήρχε πάντα. Σίγουρα αυτό διδάσκουν οι περισσότεροι επαγγελματίες υγείας και αυτό διαδίδεται μέσω των ΜΜΕ. Αλλά είναι αρκετά ενδιαφέρον να μάθετε ότι η επιθυμία των ανθρώπων να χάσουν βάρος προϋπήρχε κάθε επιστημονικής «απόδειξης» που συνδέει το βάρος και την υγεία.
Στην πραγματικότητα, μέχρι τις αρχές του 1900, η απώλεια βάρους δεν ήταν μέρος των συμβουλών των γιατρών ή των συστάσεων δημόσιας υγείας. Όταν η ιατρική κοινότητα άρχισε να συμβουλεύει την απώλεια βάρους – μόλις πριν από 100 χρόνια περίπου – δεν ήταν επειδή υπήρχαν επιστημονικές αποδείξεις που συνέδεαν το βάρος με την υγεία, αλλά επειδή η κουλτούρα μας είχε ήδη δημιουργήσει μια επιθυμία για αδυνάτισμα και μια προκατάληψη ενάντια στο πάχος.
Η κουλτούρα που επικρατεί σήμερα εξισώνει τα αδύνατα σώματα με την υγεία, την ευτυχία, την ελκυστικότητα και την αξία, ένα σύστημα πεποιθήσεων που συχνά αναφέρεται ως κουλτούρα διατροφής. Το να είσαι αδύνατος σημαίνει ότι θεωρείσαι ανώτερος, ενώ το να έχεις παραπάνω κιλά σημαίνει ότι θεωρείσαι τεμπέλης και αποτυχημένος.
Με αυτόν τον τρόπο, η διατροφική κουλτούρα προωθεί τη δίαιτα και την απώλεια βάρους ως έναν τρόπο για να επιτύχουμε υψηλότερη θέση και αξία στην κοινωνία. Μας λένε ότι πρέπει να τρώμε με συγκεκριμένο τρόπο και να έχουμε συγκεκριμένο μέγεθος για να έχουμε υγεία.
Αυτές οι πολιτιστικές πεποιθήσεις για το μέγεθος του σώματος, την ηθική, την αξία και ακόμη και την υγεία δεν προέκυψαν από το πουθενά. Δημιουργήθηκαν για να καθιερώσουν τις κοινωνικές ιεραρχίες και να ελέγχουν τους ανθρώπους.
Για μεγάλο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, το κύριο μέλημα των ανθρώπων ήταν να τρώνε αρκετό φαγητό. Ωστόσο οι ρίζες της κουλτούρας της διατροφής δημιουργήθηκαν από την αποικιοκρατία, τον ρατσισμό και τον σεξισμό και χρησιμοποιήθηκαν (και συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται) ως τρόπος ελέγχου ομάδων ανθρώπων. Αυτό μπορεί να ακούγεται τραβηγμένο, αλλά μείνετε μαζί μου – σας υπόσχομαι ότι δεν είναι.
Αποικιοκρατική και ρατσιστική προέλευση
Η δυτική κουλτούρα χτίστηκε εις βάρος των μαύρων, των Ιθαγενών, που επέτρεψε στους λευκούς να ανέβουν στην κορυφή και να κρατήσουν την εξουσία. Για να καθιερωθούν κοινωνικές ιεραρχίες όπου οι λευκοί (ιδιαίτερα οι λευκοί άνδρες) θα μπορούσαν να παραμείνουν στην κορυφή, οι λευκοί Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί συνέδεσαν το μαύρος ή/και είναι παχύσαρκος με αρνητικά χαρακτηριστικά, όπως η απληστία και η τεμπελιά.
Όπως εξηγεί η Sabrina Strings, συγγραφέας του βιβλίου "Fearing the Black Body", δύο κρίσιμες ιστορικές εξελίξεις συνέβαλαν στη φοβία για το πάχος: ο κίνδυνος του διατλαντικού δουλεμπορίου και η εξάπλωση του προτεσταντισμού. Η δουλεία συνέδεε το πάχος με τους «άπληστους» Αφρικανούς και η θρησκεία πρότεινε ότι η υπερκατανάλωση τροφής ήταν ασεβής…Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το πάχος στιγματίστηκε τόσο ως μαύρο όσο και ως αμαρτωλό.
Οι λευκοί άνδρες για να περιθωριοποιήσουν τους μαύρους και, στις προσπάθειές τους να το κάνουν, υποβίβασαν το πάχος ως κάτι που πρέπει να φοβούνται και να αποφεύγουν.
Σεξιστική προέλευση
Εκτός από την αποικιοκρατία και τον ρατσισμό, η κουλτούρα της διατροφής έχει επίσης τις ρίζες της στον σεξισμό και την επιθυμία για γυναικεία υπακοή. Ζούμε σε μια πατριαρχική κοινωνία, ένα κοινωνικό σύστημα στο οποίο οι άνδρες κατέχουν την πλειοψηφία της εξουσίας και έχουν ιστορικά κυριαρχήσει σε ηγετικούς ρόλους σε κάθε επίπεδο της κοινωνίας. Ποιους ωφελεί λοιπόν το να ασχολούνται οι γυναίκες με τις δίαιτες και να συμμορφώνονται με τα ιδανικά του σώματος; Τους άντρες (κυρίως τους λευκούς).
Όταν εξετάζουμε την ιστορία, ειδικά τον δέκατο ένατο και τον εικοστό αιώνα, κάθε φορά που οι γυναίκες αποκτούσαν περισσότερη δύναμη, η κοινωνία ανταποκρινόταν με τη δημιουργία περισσότερων ιδανικών ομορφιάς και σώματος. Όπως περιγράφει η Naomi Wolf στο βιβλίο της «The Beauty Myth»: «Η πολιτιστική προσήλωση στα αδύνατα γυναικεία σώματα δεν είναι εμμονή για τη γυναικεία ομορφιά, αλλά εμμονή για τη γυναικεία υπακοή… Η δίαιτα είναι το πιο ισχυρό πολιτιστικό ηρεμιστικό στην ιστορία των γυναικών».
Για άλλη μια φορά, η έμφαση που δίνει η κοινωνία στα αδύνατα σώματα δεν αφορά την υγεία ή την ευημερία των γυναικών, αλλά την υποταγή και τον έλεγχό τους.
Η δίαιτα ως τρόπος να ανήκεις κάπου
Καθώς δημιουργήθηκαν οι ιδέες για το σώμα και την κουλτούρα της ομορφιά, η συμμόρφωση με αυτές δεν ήταν μόνο ένας τρόπος για να αποκτήσεις θέση ή αξία, αλλά και ένας τρόπος να ανήκεις κάπου. Η ανάγκη να ανήκεις κάπου έχει ισχυρό εξελικτικό όφελος.
Πολύ παλιά το να ανήκεις σε μια ομάδα ήταν απαραίτητο για την ανθρώπινη επιβίωση. Στη σύγχρονη εποχή, αυτό δεν ισχύει απαραίτητα, αλλά οι άνθρωποι εξακολουθούν να έχουν έντονη επιθυμία να ανήκουν σε μια κοινωνική ομάδα και να γίνονται αποδεκτοί από τους άλλους.
Στη σημερινή κοινωνία, οι παχύσαρκοι είναι οι «άλλοι» και υποβιβάζονται. Μας διδάσκουν ότι μπορούμε να αποφύγουμε αυτή την περιθωριοποίηση εάν κάνουμε το σώμα μας πιο αδύνατο – ή τουλάχιστον προσπαθήσουμε να κάνουμε το σώμα μας πιο αδύνατο. Έτσι, το να ανήκεις κάπου, για πολλούς ανθρώπους απαιτεί δίαιτα και προσπάθεια απώλειας βάρους.
Η δίαιτα μπορεί επίσης να είναι ένας τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι αφομοιώνονται στη δυτική κοινωνία. Για να προστατευτούν από την καταπίεση, μπορεί να επιδιώξουν απώλεια βάρους ή να επιδιώξουν άλλα ιδανικά ομορφιάς. Τις περισσότερες φορές, οι άνθρωποι γίνονται πλήρως αποδεκτοί από την κοινωνία μόνο όταν είναι αδύνατοι ή όταν επιδιώκουν να χάσουν κιλά.
Η απώλεια βάρους ως στόχος είναι φυσιολογική
Εάν χάσουμε κιλά μας υπόσχονται αποδοχή, συμμετοχή, υγεία και ευτυχία. Έτσι λοιπόν για πολλούς η ιδέα να εγκαταλείψουν την προσπάθεια απώλειας βάρους μπορεί να προκαλέσει τον φόβο ότι θα τους κρίνουν, δεν θα τους σεβαστούν, θα παραμεριστούν ή χειρότερα.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δεν κατακρίνω κανέναν που προσπαθεί να χάσει βάρος και να συμμορφωθεί με τα ιδανικά του σώματος της κοινωνίας μας. Υπάρχει πολλή καταπίεση για τους ανθρώπους που νιώθουν περιθωριοποιημένοι, επομένως είναι κατανοητό ότι κάποιος θα ήθελε να προστατευτεί από αυτήν την αδικία χάνοντας βάρος.
Φυσικά δεν είμαι κατά της απώλειας βάρους, κατά της διατροφής, κατά της υγείας ή κατά του ατόμου που κάνει δίαιτα. Αντιθέτως, είμαι ενάντια στην καταπιεστική διατροφική κουλτούρα που κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται «κατώτεροι» και να νιώθουν ότι πρέπει να χάσουν κιλά προκειμένου να είναι υγιείς, να αγαπιούνται και να είναι αποδεκτοί.
Ο καθένας έχει το δικαίωμα να επιδιώξει την απώλεια βάρους ή ένα συγκεκριμένο μέγεθος σώματος, αν αυτό θέλει να κάνει. Αλλά πιστεύω επίσης ότι πρέπει να μιλήσουμε για τις κοινωνικές δυνάμεις που εμπλέκονται στην επιθυμία για απώλεια βάρους – καθώς και για τις θλιβερές στατιστικές σχετικά με την αποτελεσματικότητα της μακροπρόθεσμης απώλειας βάρους και των επιπτώσεων που μπορεί να έχει η επιδίωξη της σκόπιμης απώλειας βάρους. Και να πούμε επίσης ότι τα στοιχεία που έχουμε δείχνουν ότι το βάρος και η υγεία δεν συνδέονται στην πραγματικότητα.
Παρά τα όσα μπορεί να σας έχουν διδάξει ή να σας έχουν πει, το βάρος δεν είναι ο καλύτερος δείκτης υγείας. Δεν υπάρχει καμία έρευνα που να αποδεικνύει ότι τα παραπάνω κιλά προκαλούν ασθένειες όπως καρδιακές παθήσεις, καρκίνο.
Το βάρος δεν είναι η υποκείμενη αιτία για την κακή υγεία. Μπορεί απλώς να είναι αποτέλεσμα άλλων μεταβλητών που είναι οι πραγματικές αιτίες της νόσου, όπως γενετικοί, κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες, στίγμα βάρους και συμπεριφορές.
Αν όχι το βάρος, τότε τι;
Αντί για την εμμονή με το βάρος, μπορούμε να εστιάσουμε στις συμπεριφορές μας, συμπεριλαμβανομένης της ισορροπημένης διατροφής, της σωματικής δραστηριότητας και της διαχείρισης του άγχους, αλλ και στην εύρεση τρόπων για να φροντίσουμε τον εαυτό μας σωματικά, διανοητικά και συναισθηματικά.
Επίσης, όταν πρόκειται για τη μέτρηση της σωματικής υγείας, οι δείκτες υγείας όπως η χοληστερόλη, η αρτηριακή πίεση ή η γλυκόζη του αίματος προβλέπουν τη σωματική υγεία με μεγαλύτερη ακρίβεια από ό,τι το βάρος.
Δεν μπορώ και δεν θα πω ποτέ σε κάποιον τι να κάνει με το σώμα του. Ωστόσο, μπορώ να σας ενθαρρύνω να διαλύσετε τις ψευδείς πεποιθήσεις σχετικά με την τροφή και το μέγεθος του σώματος που σας έχει μεταδώσει η κοινωνία, προκειμένου να βρείτε πραγματική σωματική, ψυχική και συναισθηματική υγεία – ανεξάρτητα από το μέγεθος σας.
Ακολουθήστε το jenny.gr στο google news και μάθετε τα πάντα γύρω από τη διατροφή, τη γυμναστική, το σεξ και την ψυχική υγεία.
