Πολλές γυναίκες μιλούν για αφόρητο πόνο, κατά τη διάρκεια της περιόδου τους. Δεν είναι ότι αισθάνονται ενόχληση – δυσκολεύονται ακόμη και να σηκωθούν από το κρεβάτι. Κι αν μιλήσουν για αυτό, μάλλον θα κατηγορηθούν πως υπερβάλλουν, θα τους πουν ότι πρέπει να μάθουν να ζουν με αυτό καθώς είναι μέρος της φύσης τους, ή θα τις αγνοήσουν.
Κι όμως, 1 στις 10 αντιμετωπίζει κάτι παρόμοιο.
Η ενδομητρίωση είναι μία πάθηση για την οποία γνωρίζουμε ελάχιστα ενώ αποτελεί και κοινωνικό πρόβλημα – μας κρατά πίσω σε προσωπικό, επαγγελματικό και σεξουαλικό επίπεδο, δε μας επιτρέπει να ζήσουμε όπως επιθυμούμε και περνά απαρατήρητο.
Ο Μάρτιος έχει καθιερωθεί ως μήνας ενημέρωησης για τη συγκεκριμένη νόσο. Ακριβώς για αυτόν τον λόγο, τώρα, ο δρ. Κωνσταντίνος Κυριακόπουλος*, ο μοναδικός πιστοποιημένος Γυναικολόγος-Χειρουργός Ενδομητρίωσης στην Ελλάδα, μας εξηγεί όσα χρειάζεται να ξέρουμε και ξεκαθαρίζει τα πράγματα.
Ποια είναι η βασική διαφορά ανάμεσα στα συμπτώματα της ενδομητρίωσης και της δύσκολης περιόδου; Πότε πρέπει να προβληματιστεί μία γυναίκα;
Συνοπτικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι όταν ο πόνος της περιόδου είναι τέτοιος σε ένταση που δεν υφίεται με απλά παυσίπονα ή «καθηλώνει» την γυναίκα στο κρεβάτι ή επηρεάζει την ποιότητα ζωής της, την εργασία και τη σεξουαλική της ζωή, τότε η πιθανότητα ενδομητρίωσης αυξάνεται κατακόρυφα. Πρέπει να τονίσουμε ότι οι περίοδοι μιας γυναίκας δεν πρέπει να είναι επώδυνοι ή, για να το πούμε αλλιώς, θα πρέπει να έχουν τέτοια ένταση ώστε να μπορούν να αντιμετωπίζονται με απλά παυσίπονα και οι γυναίκες να μπορούν να συνεχίζουν τις καθημερινές τους δραστηριότητες. Οποιαδήποτε απόκλιση από το προηγούμενο θα πρέπει να «χτυπάει το καμπανάκι» για πιθανή ύπαρξη ενδομητρίωσης.
Οι γυναίκες δεν θα πρέπει να αποδέχονται τον πόνο ως μέρος της γυναικείας φύσης τους και θα πρέπει να αναζητούν απαντήσεις σε αντίστοιχες περιπτώσεις.
Γιατί είναι τόσο δύσκολο να διαγνωστεί η ενδομητρίωση;
Δυστυχώς, η διάγνωση της ενδομητρίωσης μπορεί να πάρει πολλά χρόνια. Αυτήν τη στιγμή, σε χώρες με πολύ ανεπτυγμένο σύστημα υγείας όπως στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο μέσος χρόνος διάγνωσης της ενδομητρίωσης είναι περίπου 8 έτη. Αυτό θα πει ότι από τη στιγμή που μία γυναίκα με ενδομητρίωση παραπονεθεί για τα συμπτώματα της, μέχρι τη στιγμή που θα τεθεί η διάγνωση, θα περάσουν 8 ολόκληρα χρόνια. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, πως το να ζει (ή να προσπαθεί να ζει) μια γυναίκα με όλα αυτά τα συμπτώματα και να υποφέρει για τόσον καιρό, δεν πρέπει να είναι καθόλου αποδεκτό.
Γιατί όμως είναι τόσο δύσκολο να διαγνωστεί η ενδομητρίωση; Η πρώτη αιτία είναι η φύση της νόσου. Η ενδομητρίωση είναι από τις ελάχιστες νόσους με τόσο μεγάλη ποικιλία συμπτωμάτων, τα οποία αλληλεπικαλύπτονται από συμπτώματα άλλων ειδικοτήτων. Για παράδειγμα, μία γυναίκα που έχει ενδομητρίωση και εμφανίζει διάρροιες/δυσκοιλιότητα, θα απευθυνθεί πρώτα στον γαστρεντερολόγο και μπορεί να αντιμετωπισθεί για καιρό ως περιστατικό Συνδρόμου Ευερέθιστου Εντέρου, χάνοντας πολύτιμο χρόνο από την πραγματική διάγνωση.
Μία άλλη αιτία είναι ο ρόλος των συγγενών και φίλων. Μία κοπέλα με ενδομητρίωση θα πει στην μητέρα της «μαμά πονάω στην περίοδο» και η απάντηση της μητέρας συνήθως θα είναι «και εγώ πονούσα,δεν έγινε και κάτι,πάρε ένα παυσίπονο και θα περάσει». Γνωρίζουμε όμως πλέον ότι η ενδομητρίωση είναι γονιδιακά σχετιζόμενη και κληρονομείται στα θήλεα μέλη μιας οικογένειας. Έτσι, η ύπαρξη συμπτωμάτων σε μία οικογένεια αυξάνει την πιθανότητα τα συμπτώματα αυτά να οφείλονται στην ενδομητρίωση.
Σημαντικός είναι επίσης ο ρόλος των επαγγελματιών υγείας καθώς και των πληροφοριών που διακινούνται στο διαδίκτυο. Πολλές από τις πληροφορίες αυτές είναι εσφαλμένες και αυτό δημιουργεί μία ακόμα μεγαλύτερη σύγχυση στις γυναίκες που γνωρίζουν ότι κάτι «δεν πάει καλά» με το σώμα τους, αλλά δεν γνωρίζουν ότι έχουν ενδομητρίωση.
Η διάγνωση της ενδομητρίωσης είναι χρονοβόρα. Τι συμβαίνει σε περιπτώσεις που δεν πραγματοποιείται έγκαιρα;
Καταρχάς δεν θα πρέπει να επικρατεί ο φόβος. Η ενδομητρίωση δεν είναι κακοήθης αλλά καλοήθης πάθηση. Η ενδομητρίωση είναι γενικά μία νόσος που εξελίσσεται αλλά ο ρυθμός αυτός διαφέρει από ασθενή σε ασθενή και, φυσικά, είναι αδύνατο να προβλέψουμε την εξέλιξη στην κάθε ασθενή.
Υπάρχουν φυσικά ακραία σενάρια στα οποία η νόσος έχει διηθήσει τις σάλπιγγες, το έντερο, τα νεύρα στην πύελο ή έχει προκληθεί μόνιμος τραυματισμός των νεφρών, αλλά τα σενάρια αυτά δεν είναι συχνά. Σε κάθε περίπτωση είναι πολύ σημαντική η όσο το δυνατόν άμεση διάγνωση της ενδομητρίωσης, ώστε η ασθενής να βρίσκεται σε «ελεγχόμενο» περιβάλλον με όλες τις απαραίτητες διαγνωστικές εξετάσεις και παρακολούθηση.
Ποια είναι η πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση της νόσου;
Ιατρικά μιλώντας, το πιο αποτελεσματικό «όπλο» που έχουμε διαθέσιμο αυτήν την στιγμή είναι το excision surgery, δηλαδή την λαπαροσκοπικά ολική εξαίρεση των εστιών ενδομητρίωσης. Η μέθοδος αυτή έχει τα μεγαλύτερα ποσοστά ίασης και τα μικρότερα ποσοστά υποτροπων. Η μέθοδος αυτή δεν θα πρέπει να συγχέεται με τον καυτηριασμό (ablation) o οποίος έχει υψηλά ποσοστά υποτροπών (αφού δεν αφαιρείται η νόσος και παραμένει στο σώμα της ασθενούς) και τις περισσότερες φορές τα συμπτώματα έρχονται πιο έντονα μετά από τη διαδικασία αυτή, αφού ο καυτηριασμός προκαλεί δημιουργία ουλώδους ιστού που επιτείνει την συνολική φλεγμονή.
Προσωπικά πιστεύω ότι η πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση θα ήταν αρχικά η μόρφωση και εκπαίδευση των γυναικών στην ενδομητρίωση και τα συμπτώματα που αυτή προκαλεί, για να μπορούν οι ίδιες να αναγνωρίσουν εγκαίρως τα «σήματα» που τους δίνει το σώμα τους ώστε στην συνέχεια να αναζητήσουν βοήθεια από κάποιον ειδικό.
Πολλές γυναίκες έχουν μιλήσει για γιατρούς που δεν τις πίστευαν, όταν μιλούσαν για τον έντονο πόνο που αισθάνονταν. Για ποιον λόγο πιστεύετε πως η ιατρική κοινότητα δεν δίνει την απαραίτητη προσοχή; Υπάρχουν ασθενείς σας που είχαν βιώσει κάτι παρόμοιο, πριν έρθουν σε επαφή μαζί σας;
Γυναίκες με ενδομητρίωση πολλές φορές εμφανίζουν συναισθηματικές διαταραχές,έντονη κόπωση και άλλα συμπτώματα τα οποία αποδεδειγμένα προέρχονται από την ενδομητρίωση. Δυστυχώς τις περισσότερες φορές οι γυναίκες αυτές «πείθονται» μετά από πολλαπλές επισκέψεις σε ιατρούς,ότι είτε αυτά που νιώθουν είναι στο μυαλό τους, είτε ότι όντως έχουν κάποιο ψυχολογικό πρόβλημα με αποτέλεσμα να παίρνουν έναν άλλο δρόμο που μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε ψυχιατρικά σκευάσματα (όπως αντικαταθλιπτικα) ή ακόμα χειρότερα σε απόπειρες αυτοκτονίας. Οι περιπτώσεις στις οποίες το συγγενικό περιβάλλον, φίλοι και ιατροί δεν πιστεύουν τα συμπτώματα των γυναικών αυτών είναι δυστυχώς πάρα πολλές. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι ο γενικός Γυναικολόγος δεν έχει τις γνώσεις και τις ικανότητες να αντιμετωπίσει περιστατικά ενδομητρίωσης αφού απαιτείται συγκεκριμένη εξειδίκευση και εκπαίδευση για μεγάλο χρονικό διάστημα σε συγκεκριμένα και αναγνωρισμένα Κέντρα Ενδομητριωσης του εξωτερικού. Όπως, δηλαδή, στον γυναικολογικό καρκίνο θα απευθυνθούμε σε ειδικό Γυναικολόγο ογκολόγο ή για την διενέργεια εξέτασης αυχενικής διαφάνειας στον ειδικό Εμβρυομητρικής ιατρικής, αντίστοιχα στην ενδομητρίωση θα πρέπει να απευθυνθούμε στον ειδικό Ενδομητρίωσης.
Επίσης, είναι ενδιαφέρον ότι οι γυναίκες με ενδομητρίωση έχουν την «ρετσινιά» ότι θέλουν να αποφύγουν την δουλειά ή ότι είναι φυγόπονες αφού αναγκάζονται κάθε μήνα να απέχουν από την εργασία τους λόγω έντονων συμπτωμάτων ενώ κανένας δεν τους πιστεύει.
Δεν θα ξεχάσω από προσωπική εμπειρία ασθενή να μου λέει ότι «θα προτιμούσα να είχα καρκίνο γιατί έτσι και θα με έπαιρναν όλοι στα σοβαρά αλλά και θα είχα γρηγορότερη διάγνωση και αντιμετώπιση».
Τέτοιες περιπτώσεις είμαι σίγουρος ότι όλοι μας συναντούμε στην καθημερινότητα μας, απλώς ίσως δεν δίνουμε σημασία γιατί δεν γνωρίζουμε τι είναι ικανή να προκαλέσει η ενδομητρίωση. Αν αρχίσουμε να σκεφτόμαστε διαφορετικά, θα δούμε όλοι το πραγματικό μέγεθος αυτού του προβλήματος.
Τον πιο σημαντικό ρόλο παίζει η μόρφωση και ενημέρωση των γυναικών. Διάβασμα, διάβασμα και ξανά διάβασμα από έγκυρες πηγές ώστε να γνωρίζουν τι είναι η ενδομητρίωση, τι μπορεί να προκαλέσει και πως αντιμετωπίζεται. Αναγκαστικά στο θέμα της ενδομητρίωσης οι ασθενείς θα πρέπει να γίνουν κατά κάποιον τρόπο «μικροί γιατροί», να είναι ενημερωμένες και να «προκαλούν» τους ιατρούς τους με ερωτήσεις και απορίες. Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα πάρουν τις κατάλληλες απαντήσεις και εν συνεχεία τις κατάλληλες αποφάσεις για το σώμα τους.
*Ο Γυναικολόγος ειδικός στην ενδομητρίωση Κωνσταντίνος Κυριακόπουλος είναι Αναπληρωτής Διευθυντής της Γυναικολογικής κλινικής του 401 Γενικού Στρατιωτικού Νοσοκομείου Αθηνών.
Είναι επίσης ιδρυτής και Διευθυντής του Κέντρου Ενδομητρίωσης του Mediterraneo Hospital (MEC),ενός Κέντρου που είναι σημείο αναφοράς στην Νοτιο-Ανατολική Ευρώπη καθώς είναι το μοναδικό Κέντρο στο οποίο εφαρμόζεται η τεχνική του “excision surgery” η οποία έχει τα υψηλότερα ποσοστά πλήρους ίασης στην ενδομητρίωση.
Ο κ. Κυριακόπουλος ασχολείται αποκλειστικά με την διάγνωση και αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης και του πυελικού πόνου μέσω της Ελάχιστα Επεμβατικής Χειρουργικής (Λαπαροσκόπηση-Υστεροσκόπηση).
Επίσης είναι Honorary Research Fellow στο μεγαλύτερο κέντρο Ενδομητρίωσης και Ελάχιστα Επεμβατικής Χειρουργικής (Λαπαροσκόπησης-Υστεροσκόπησης) του Ηνωμένου Βασιλείου (CEMIG,Chertsey,Uk).
Είναι συνεργάτης του τμήματος Ενδομητρίωσης και Λαπαροσκοπικής Χειρουργικής του Ιδιωτικού Νοσοκομείου Lister Hospital στο Λονδίνο καθώς και συνεργάτης των αντίστοιχων τμημάτων στα ιδιωτικά νοσοκομεία του Woking Nuffield Hospital,Surrey και The Runnymede Hospital,BMI,Chertsey του Ηνωμένου Βασιλείου.
