Η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) δεν επηρεάζει μόνο την προσοχή και την ενέργεια - μπορεί επίσης να διαμορφώσει τον τρόπο που τρώτε, σκέφτεστε το φαγητό και φροντίζετε το σώμα σας. Είτε αγωνίζεστε με τον προγραμματισμό γευμάτων είτε αισθάνεστε κολλημένοι σε κύκλους ενοχής, δεν είστε οι μόνοι—και επίσης υπάρχουν στρατηγικές που μπορούν να σας βοηθήσουν.
Τι είναι η ΔΕΠΥ
Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι μια νευροαναπτυξιακή κατάσταση που επηρεάζει περίπου το 5-10% του πληθυσμού. Μπορεί να επηρεάσει την προσοχή, τον έλεγχο των παρορμήσεων, τη συναισθηματική ρύθμιση και τα επίπεδα ενέργειας, επηρεάζοντας συχνά πολλούς τομείς της καθημερινής ζωής - όπως η εργασία, οι σχέσεις, ο ύπνος και οι διατροφικές συνήθειες. Σε αυτό το άρθρο θα χρησιμοποιήσουμε τον όρο ΔΕΠΥ που περιλαμβάνει τρεις υποτύπους:
- Απρόσεκτος: Χαρακτηρίζεται από δυσκολία διατήρησης της εστίασης (προηγουμένως ονομαζόταν ADD)
- Υπερκινητικός-παρορμητικός : Χαρακτηρίζεται από ακραία ανησυχία στους ενήλικες και υπερβολική δραστηριότητα, ταραχή ή ομιλία στα παιδιά, που συνοδεύεται από παρορμητική συμπεριφορά
- Συνδυασμός : Ένας συνδυασμός απρόσεκτων και υπερκινητικών-παρορμητικών συμπτωμάτων
Σε έναν κόσμο που χτίστηκε για άμεση ικανοποίηση και ευκολία, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τα άτομα με ΔΕΠΥ μπορεί να δυσκολεύονται να αναπτύξουν μια ισορροπημένη σχέση με το φαγητό. Η έρευνα δείχνει ότι έχουν έως και τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες από το μέσο όρο να αναπτύξουν διατροφικές διαταραχές, όπως η διαταραχή υπερφαγίας και η βουλιμία. Αυτό το άρθρο θα καλύψει κοινές εμπειρίες που σχετίζονται με τα τρόφιμα και τη ΔΕΠΥ, αν και φυσικά, οι εμπειρίες ποικίλλουν μεταξύ διαφορετικών ατόμων με ΔΕΠΥ.
Παρορμητικότητα, υπερεστίαση και επιλογές τροφίμων
Η διατήρηση ενός σταθερού διατροφικού μοτίβου μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολη για όσους έχουν ΔΕΠΥ. Η παρορμητική λήψη αποφάσεων μπορεί να οδηγήσει στην κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων εξαιρετικά εύγευστων τροφίμων που προσφέρουν γρήγορη ικανοποίηση, ανεξάρτητα από την πείνα. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει μια αίσθηση απώλειας ελέγχου και μπορεί να οδηγήσει σε συναισθήματα ντροπής και ενοχής.
Η υπερεστίαση σε μια δουλειά ή δραστηριότητα για ώρες, μπορεί να σας κάνει να χάσετε τα σημάδια ότι έχετε χορτάσει. Όταν συμβαίνει αυτό, είναι κατανοητό ότι η υπερκατανάλωση τροφής μπορεί να συμβεί, όχι από έλλειψη ελέγχου, αλλά επειδή ο εγκέφαλός σας ήταν απλά εστιασμένος αλλού. Η αναγνώριση αυτού του προτύπου μπορεί να βοηθήσει στην εύρεση τρόπων υποστήριξης των αναγκών του σώματός σας. Το φαγητό μπορεί να είναι πηγή παρηγοριάς σε περιόδους στρες, άγχους ή πλήξης και ένας τρόπος διαχείρισης της υπερδιέγερσης. Δεν υπάρχει τίποτα κακό με το να στραφείτε στην τροφή για υποστήριξη, αλλά η ΔΕΠΥ μπορεί να κάνει πιο δύσκολο να αναγνωρίσετε πότε είστε χορτάτοι, οδηγώντας μερικές φορές στο να τρώτε πέρα του κορεσμού, κάτι αυτό μπορεί να προκαλέσει απογοήτευση ή αυτοκριτική.
Εκτελεστική λειτουργία και διατροφή
Τα άτομα με ΔΕΠΥ μπορεί να έχουν πρόβλημα με την οργάνωση, με το να τηρήσουν μια εργασία και επίσης δυσκολεύονται να δώσουν προτεραιότητα σε διάφορες δραστηριότητες. Αυτό δεν έχει να κάνει με την ευφυΐα ή την υπευθυνότητα, οι εγκέφαλοι των ανθρώπων με ΔΕΠΥ λειτουργούν διαφορετικά όταν επεξεργάζονται πληροφορίες. Η κατανόηση αυτών των συμπτωμάτων της εκτελεστικής δυσλειτουργίας μπορεί να σας βοηθήσει, εάν παλεύετε με την οικοδόμηση συνηθειών γύρω από:
- Προγραμματισμό γευμάτων: Ο προγραμματισμός των γευμάτων μπορεί να είναι δύσκολος για πολλούς, και ειδικά εάν έχετε ΔΕΠΥ. Απαιτεί προκαταρκτικό σχεδιασμό και διαχείριση χρόνου, τα οποία και τα δύο μπορούν να αποτελέσουν εμπόδιο.
- Να τρώτε σε τακτά χρονικά διαστήματα: Η κακή επίγνωση των εσωτερικών σημάτων του σώματος καθιστά δυσκολότερη την αναγνώριση των ενδείξεων πείνας και πληρότητας, οδηγώντας σε ακανόνιστα πρότυπα διατροφής.
Αναζήτηση ανταμοιβής, συναισθηματική δυσρύθμιση και φαγητό
Η έρευνα δείχνει ότι τα άτομα με ΔΕΠΥ τείνουν να έχουν χαμηλά επίπεδα ντοπαμίνης, η οποία επηρεάζει την αίσθηση της ανταμοιβής και των κινήτρων τους. Δεδομένου ότι οι τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη, λιπαρά και επεξεργασμένα συστατικά προκαλούν αύξηση της ντοπαμίνης, τα άτομα με ΔΕΠΥ μπορεί να λαχταρούν αυτά τα τρόφιμα για γρήγορη ευχαρίστηση και τόνωση.
Η κατανόηση των χημικών οδών του σώματος μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση των αρνητικών συναισθημάτων και της αυτοκριτικής. Δεν είναι δικό σας «φταίξιμο» αν λαχταράτε κάτι πολύ εύγευστο και εξαιρετικά επεξεργασμένο. Είναι μια φυσική απόκριση στα ορμονικά επίπεδα.
Τα άτομα με ΔΕΠΥ συχνά αντιμετωπίζουν επίσης μοναδικές προκλήσεις ψυχικής υγείας και διατρέχουν υψηλό κίνδυνο άγχους, χαμηλής αυτοεκτίμησης και συναισθηματικής δυσρύθμισης. Η στροφή στο φαγητό για άνεση είναι ένας τρόπος αντιμετώπισης των έντονων αρνητικών συναισθημάτων. Και χωρίς εναλλακτικές στρατηγικές για τη διαχείριση των συναισθημάτων, είναι εύκολο να εξαρτηθείτε υπερβολικά από το φαγητό, με αποτέλεσμα να βρίσκεστε σε έναν κύκλο παρορμητικού φαγητού που ακολουθείται από ενοχές ή αυτοκριτική.
Μπορεί να είναι πολύ χρήσιμο να αναγνωρίσετε αυτά τα μοτίβα και να επιδιώκετε να φέρετε άλλες μορφές ανταμοιβής όταν μπορείτε, π.χ. να παίξετε ένα παιχνίδι που σας αρέσει, να χρησιμοποιήσετε μια λίστα με τις εκκρεμότητες αν σας αρέσει να σημειώνετε πράγματα, να παρακολουθείτε μια εκπομπή, να γράφετε, να τηλεφωνείτε σε έναν φίλο κ.λπ.
Πώς η διατροφική κουλτούρα περιπλέκει τα πράγματα
Οι εγκέφαλοι με ΔΕΠΥ χειρίζονται ήδη τόσα πολλά, συχνά καταστέλλοντας ή συγκαλύπτοντας συνεχώς τα συμπτώματά τους για να ανταποκριθούν στις κοινωνικές προσδοκίες και να αποφύγουν την αρνητική κρίση. Οι άκαμπτοι κανόνες σχετικά με το φαγητό το μόνο που κάνουν είναι να επιδεινώνουν όλη αυτή την κατάσταση. Η υπερβολική προσήλωση και η τάση προς συμπεριφορές του όλα ή τίποτα κάνει επίσης τα άτομα με ΔΕΠΥ ακόμα πιο ευάλωτα στην υιοθέτηση εξαιρετικά περιοριστικών διαιτών, που μπορεί να οδηγήσουν σε αρνητικές σχέσεις με το φαγητό. Αυτό μπορεί να επιδεινωθεί από τις επιδράσεις της φαρμακευτικής αγωγής για τη ΔΕΠΥ που μπορεί να μειώσει την όρεξη και να οδηγήσει σε απώλεια βάρους, τροφοδοτώντας τη διαταραγμένη διατροφή.
Τα άτομα με ΔΕΠΥ μπορεί ήδη να δυσκολεύονται με τη διαρκή προσοχή και εστίαση, και ο περιορισμός της τροφής μπορεί να κάνει ακόμα πιο δύσκολο να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της καθημερινότητας. Η διατροφική κουλτούρα θέλει να έχουμε τον απόλυτο έλεγχο του τι καταναλώνουμε και επομένως είναι δικό μας λάθος όταν αποτυγχάνουμε να ανταποκριθούμε στις προσδοκίες για την «τέλεια» δίαιτα ή το τέλειο σχήμα σώματος. Όμως το να κυνηγήσουμε αυτό το ιδανικό είναι επιζήμιο για οποιονδήποτε, ιδιαίτερα για εκείνους με ΔΕΠΥ.
Επειδή τα άτομα με ΔΕΠΥ συχνά παλεύουν με τον έλεγχο των παρορμήσεων, τη συναισθηματική ισορροπία και τη συνέπεια, η προσπάθεια τήρησης αυτών των άκαμπτων προτύπων μπορεί να δημιουργήσει έναν κύκλο απογοήτευσης, ενοχής και αυτοκριτικής που είναι ιδιαίτερα επιβλαβής για την ψυχική και συναισθηματική τους ευημερία. Από την άλλη μεριά η υιοθέτηση μιας πιο ευέλικτης προσέγγισης μπορεί να βοηθήσει τα άτομα με ΔΕΠΥ να καλλιεργήσουν μια πιο υγιής σχέση με το φαγητό.
Στρατηγικές για την προώθηση μιας υγιούς σχέσης με το φαγητό
Παρά τα όσα ισχυρίζεται το διαδίκτυο, καμία τροφή ή ομάδα τροφίμων δεν προκαλεί ΔΕΠΥ και ο μύθος ότι η ζάχαρη προκαλεί ΔΕΠΥ έχει καταρριφθεί πλήρως. Ομοίως, δεν υπάρχουν «θεραπείες» για τη ΔΕΠΥ – δεν είναι ασθένεια, αλλά απλώς ένας διαφορετικός τρόπος επεξεργασίας του κόσμου.
Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι οι αλλαγές στον τρόπο ζωής από μόνες τους μπορεί να μην είναι πάντα επαρκείς για την αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ και η φαρμακευτική αγωγή μπορεί συχνά να είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για την υποστήριξη της διαχείρισης των συμπτωμάτων. Η φαρμακευτική αγωγή για τη ΔΕΠΥ λειτουργεί αυξάνοντας τη δραστηριότητα στον εγκέφαλο, ιδιαίτερα σε περιοχές που βοηθούν στον έλεγχο της προσοχής και της συμπεριφοράς. Επομένως, να μιλάτε πάντα με τον γιατρό σας εάν αντιμετωπίζετε προβλήματα με τα συμπτώματά σας.
Ωστόσο, ορισμένες διατροφικές επιλογές μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση των συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ χωρίς την ανάγκη δαιμονοποίησης συγκεκριμένων τροφών ή εξάλειψης ολόκληρων ομάδων τροφίμων.
Δομή γευμάτων
Εστιάστε στο να έχετε ένα γενικό σχέδιο για ισορροπημένα γεύματα όλη την ημέρα. Αυτό δίνει προτεραιότητα στη διατροφή σας χωρίς να χρειάζεται να τρώτε την ίδια ακριβώς ώρα κάθε μέρα. Η ζωή μπορεί να είναι πολυάσχολη, επομένως η ευελιξία προσαρμογής στο μεταβαλλόμενο πρόγραμμά σας θα σας βοηθήσει να προωθήσετε μια πιο χαλαρή προσέγγιση όσο αφορά τις ώρες των γευμάτων.
Ενσωμάτωση τροφών
Δώστε προτεραιότητα στην ενσωμάτωση θρεπτικών τροφών αντί στην εξάλειψη άλλων. Η υιοθέτηση της μεσογειακής διατροφής είναι μια καλή επιλογή για να ξεκινήσετε. Στοχεύστε σε ποικιλία φρούτων και λαχανικών, τροφές πλούσιες σε ωμέγα-3 (λιπαρά ψάρια, ξηρούς καρπούς και σπόρους) και σύνθετους υδατάνθρακες. Επίσης, είναι σημαντικό να αναγνωρίσετε ότι το να το κόψετε κάποιο τρόφιμο μπορεί να δημιουργήσετε άκαμπτους κανόνες διατροφής και μπορεί να οδηγηθείτε σε αισθήματα στέρησης και αυξημένη λαχτάρα.
Όλες οι τροφές επιτρέπονται
Κάθε τρόφιμο έχει μια θέση στη διατροφή σας, ανεξάρτητα από τη διατροφική του σύνθεση. Ορισμένες τροφές τρέφουν το σώμα, ενώ άλλες θρέφουν την ψυχή. Προσπαθήστε να το υπενθυμίσετε στον εαυτό σας όταν μπαίνουν σκέψεις για «καλές» και «κακές» τροφές.
Βρείτε στρατηγικές αντιμετώπισης για να βοηθήσετε με τη συναισθηματική διατροφή
Εξετάστε το ενδεχόμενο να εξερευνήσετε διάφορους μηχανισμούς αντιμετώπισης για τη διαχείριση των συναισθημάτων και του στρες, όπως ήπια δραστηριότητα, τέχνες και χειροτεχνίες, συζήτηση με έναν φίλο ή ακόμα και έναν μεσημεριανό ύπνο. Είναι επίσης σημαντικό να συνειδητοποιήσετε ότι όταν χρησιμοποιείτε το φαγητό ως πηγή παρηγοριάς, δεν χρειάζεται να έχετε ενοχές ή ντροπή.
Εργαστείτε με τον εγκέφαλό σας, όχι ενάντια σε αυτόν
Τα άτομα με ΔΕΠΥ συχνά βιώνουν αισθητηριακές ευαισθησίες—όπως αυξημένες αντιδράσεις σε εικόνες, ήχους, υφές, γεύσεις ή μυρωδιές. Αυτές οι ευαισθησίες είναι πολύ πραγματικές και η προσπάθεια να τις αγνοήσετε μπορεί να κάνει τις καθημερινές καταστάσεις πιο αγχωτικές και δύσκολες. Αντιθέτως, είναι χρήσιμο να παρατηρήσετε τι είναι άνετο ή άβολο για εσάς και να κάνετε προσαρμογές όπου είναι δυνατόν. Είτε αυτό σημαίνει να επιλέγετε φαγητά με προτιμώμενη υφή, να τρώτε σε πιο ήσυχα περιβάλλοντα ή να χρησιμοποιείτε ακουστικά ακύρωσης θορύβου κατά τη διάρκεια των γευμάτων—η προσαρμογή του περιβάλλοντός σας στις ανάγκες σας είναι μια σημαντική μορφή αυτοφροντίδας.
Λάβετε τη σωστή υποστήριξη
Η υποστήριξη από τους γύρω σας μπορεί να είναι πραγματικά χρήσιμη. Εάν παλεύετε με συγκεκριμένα συμπτώματα ΔΕΠΥ, είναι επίσης σημαντικό να λάβετε τη σωστή επαγγελματική υποστήριξη. Ακολουθούν ορισμένες επιλογές που πρέπει να λάβετε υπόψη:
- Μιλήστε με τον γιατρό σας σχετικά με τη φαρμακευτική αγωγή για τη ΔΕΠΥ και τη διαχείριση των συμπτωμάτων.
- Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας (όπως οι θεραπευτές ή οι σύμβουλοι) μπορούν να σας βοηθήσουν να εξερευνήσετε τα συναισθήματά σας, την αυτοεκτίμηση και τις διατροφικές συμπεριφορές.
- Οι Εργοθεραπευτές (ΟΤ) μπορούν να προσφέρουν πρακτικές στρατηγικές για την υποστήριξη της εκτελεστικής λειτουργίας και των αισθητηριακών αναγκών στην καθημερινή ζωή.
Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο η ΔΕΠΥ επηρεάζει την καθημερινότητά σας είναι απαραίτητη για την παροχή ολιστικής και υποστηρικτικής θεραπείας. Τέλος η εκτίμηση των μοναδικών προκλήσεων που παρουσιάζει η ΔΕΠΥ σε σχέση με το φαγητό μπορεί να βοηθήσει στην ενίσχυση της αυτοσυμπόνιας και μιας πιο ισορροπημένης διατροφής.
Ακολουθήστε το jenny.gr στο google news και μάθετε τα πάντα γύρω από τη διατροφή, τη γυμναστική, το σεξ και την ψυχική υγεία.
