Τελικά, το τυρί αυξάνει τον κίνδυνο άνοιας; Τι δείχνουν τα νεότερα δεδομένα

Είναι πολύ νόστιμο, αγαπητό και βαθιά ενσωματωμένο στην κουλτούρα του φαγητού, ωστόσο συχνά χαρακτηρίζεται ως κάτι που πρέπει να περιορίζεται, να αποφεύγεται ή να συνοδεύεται από ενοχές. Κορεσμένα λιπαρά. Αλάτι. Θερμίδες. Για χρόνια, το τυρί εντασσόταν στην ίδια κατηγορία με τρόφιμα που θεωρούνταν ότι συμβάλουν στην εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων, γνωστικής έκπτωσης και στη λεγόμενη «γήρανση του εγκεφάλου». Όμως τα τελευταία χρόνια, κάτι ενδιαφέρον συμβαίνει στην επιστήμη της διατροφής.

Αντί να εξαφανίζεται, το τυρί εμφανίζεται ξανά και ξανά σε μελέτες – μερικές φορές σε σημεία που οι ερευνητές δεν το περίμεναν. Όχι ως τρόφιμο-θαύμα. Όχι ως θεραπεία. Αλλά ως ένα απροσδόκητα ουδέτερο – ή ακόμη και ήπια θετικό – στοιχείο διατροφικών προτύπων που συνδέονται με καλύτερη μακροπρόθεσμη υγεία, συμπεριλαμβανομένης της υγείας του εγκεφάλου και της γνωστικής γήρανσης.

ΥΓΕΙΑ + ΔΙΑΤΡΟΦΗ

4 πράγματα που μπορείς να κάνεις μόλις ξυπνήσεις για υγιή επίπεδα κορτιζόλης

Η ιστορία γύρω από το τυρί δεν ξαναγράφεται από τη μια μέρα στην άλλη. Όμως αναθεωρείται σιωπηλά. Όχι επειδή το τυρί έγινε ξαφνικά «υγιεινό», αλλά επειδή οι επιστήμονες άρχισαν να θέτουν καλύτερα ερωτήματα για το πώς συμπεριφέρονται πραγματικά τα τρόφιμα στο ανθρώπινο σώμα.

Το διαχρονικό πρόβλημα με το τυρί

Το τυρί έγινε διατροφικά «κακό» κυρίως λόγω συσχετισμών. Για πολλά χρόνια, οι διατροφικές οδηγίες εστίαζαν έντονα σε μεμονωμένα θρεπτικά συστατικά, ιδιαίτερα στα κορεσμένα λιπαρά. Επειδή το τυρί περιέχει κορεσμένα λιπαρά, συχνά εντασσόταν στην ίδια κατηγορία με τα επεξεργασμένα κρέατα, τις δίαιτες πλούσιες σε βούτυρο και τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα, παρότι διαφέρει θεμελιωδώς ως προς τη δομή και την παραγωγή του. Αυτό οδήγησε σε απλουστευτικά, γενικευμένα μηνύματα: Φάτε λιγότερο τυρί, επιλέξτε χαμηλών λιπαρών τυριά και αντιμετωπίστε το ως περιστασιακή απόλαυση και όχι ως βασικό τρόφιμο. Το πρόβλημα είναι ότι η διατροφή δεν λειτουργεί καλά όταν εξετάζεται απομονωμένα. Τα τρόφιμα είναι κάτι περισσότερο από το άθροισμα των συστατικών τους, και το τυρί αποδείχθηκε ένα τέλειο παράδειγμα αυτής της πολυπλοκότητας.

Η μελέτη που γέννησε νέα ερωτήματα

Τα τελευταία χρόνια, μεγάλες μελέτες παρατήρησης που εξέταζαν τη διατροφή και τη γνωστική γήρανση άρχισαν να παρατηρούν κάτι απρόσμενο. Ορισμένα διατροφικά πρότυπα που περιλάμβαναν μέτρια κατανάλωση τυριού δεν συνδέονταν με χειρότερα εγκεφαλικά αποτελέσματα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, συνδέονταν με χαμηλότερο κίνδυνο γνωστικής έκπτωσης ή άνοιας σε σύγκριση με πρότυπα διατροφής πλούσια σε υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα. Μια μακροχρόνια σουηδική μελέτη παρακολούθησε σχεδόν 28.000 ενήλικες για περίπου 25 χρόνια και διαπίστωσε ότι όσοι κατανάλωναν 50 γραμμάρια ή περισσότερα τυριού ημερησίως είχαν χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας σε σύγκριση με όσους κατανάλωναν λιγότερο.

Έρευνα από την Ιαπωνία έδειξε ότι η τακτική κατανάλωση τυριού (≥1 φορά την εβδομάδα) συσχετίστηκε με χαμηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης άνοιας μέσα σε διάστημα τριών ετών. Τα ευρήματα αυτά προέκυψαν από πληθυσμιακές μελέτες που δημοσιεύθηκαν σε επιστημονικά περιοδικά και καταχωρήθηκαν στο PubMed, συχνά ως δευτερεύουσες παρατηρήσεις και όχι ως κύρια συμπεράσματα. Σημαντικό είναι ότι οι ερευνητές τόνισαν πως οι μελέτες αυτές δείχνουν συσχετίσεις και όχι αποδείξεις αιτιότητας, ότι το τυρί δεν εξετάστηκε ως θεραπεία και ότι η συνολική ποιότητα της διατροφής είναι πολύ πιο καθοριστική από οποιοδήποτε μεμονωμένο τρόφιμο. Παρόλα αυτά, το μοτίβο ήταν αρκετά συνεπές ώστε να γεννήσει ερωτήματα. Γιατί το τυρί δεν συμπεριφερόταν όπως προέβλεπε η θεωρία των κορεσμένων λιπαρών;

unsplash

Γιατί το τυρί μπορεί να διαφέρει από άλλες πηγές κορεσμένων λιπαρών

Μία από τις πιο σημαντικές αλλαγές στην επιστήμη της διατροφής την τελευταία δεκαετία είναι η απομάκρυνση από τη σκέψη που επικεντρώνεται αποκλειστικά στα θρεπτικά συστατικά. Το τυρί δεν είναι απλώς «λίπος και αλάτι». Διαθέτει θρεπτικά συστατικά τα οποία είναι δομημένα και αλληλεπιδρούν κατά την πέψη. Αρκετοί παράγοντες βοηθούν να εξηγηθεί γιατί το τυρί μπορεί να συμπεριφέρεται διαφορετικά στο σώμα. Πολλά τυριά είναι ζυμωμένα τρόφιμα, μια διαδικασία που δημιουργεί βιοδραστικές ενώσεις ικανές να επηρεάσουν την υγεία του εντέρου, τη φλεγμονή και τις μεταβολικές αντιδράσεις – παράγοντες που συνδέονται όλο και περισσότερο με την υγεία του εγκεφάλου.

Επιπλέον, το λίπος στο τυρί είναι δεσμευμένο μέσα σε μια μήτρα πρωτεΐνης και ασβεστίου, γεγονός που μπορεί να μεταβάλει τον τρόπο απορρόφησης των λιπαρών και την επίδρασή τους στη χοληστερόλη, σε σύγκριση με απομονωμένα λιπαρά όπως το βούτυρο. Ορισμένα τυριά – ιδιαίτερα τα παλαιωμένα και ζυμωμένα – περιέχουν επίσης θρεπτικά συστατικά και βιοδραστικά πεπτίδια που ενδέχεται να παίζουν ρόλο στην αγγειακή και μεταβολική υγεία. Επίσης, ορισμένα τυριά, και πάλι κυρίως τα παλαιωμένα και ζυμωμένα, περιέχουν βιταμίνη Κ2, η οποία έχει συνδεθεί με την αγγειακή και εγκεφαλική υγεία, καθώς και βιοδραστικά πεπτίδια που μπορεί να επηρεάζουν την αρτηριακή πίεση και τη φλεγμονή. Αυτό δεν καθιστά το τυρί «συμπλήρωμα για τον εγκέφαλο», αλλά βοηθά να εξηγηθεί γιατί δεν συμπεριφέρεται όπως τα επεξεργασμένα ή εξευγενισμένα λιπαρά.

Τυρί vs υπερεπεξεργασμένων τροφίμων

Ένας λόγος που το τυρί εμφανίζεται συχνά ευνοϊκά στις μελέτες είναι το με τι συγκρίνεται. Το τυρί, ιδιαίτερα οι παραδοσιακές ή ελάχιστα επεξεργασμένες ποικιλίες, δεν εντάσσεται στην κατηγορία των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων. Στην έρευνα που εξετάζει διατροφικά πρότυπα, το τυρί συχνά εμφανίζεται μαζί με λαχανικά, δημητριακά ολικής άλεσης, ζυμωμένα τρόφιμα και διατροφικά πρότυπα τύπου Μεσογειακής δίαιτας. Αυτό το πλαίσιο έχει σημασία. Το τυρί που καταναλώνεται ως μέρος ενός ισορροπημένου διατροφικού προτύπου συμπεριφέρεται πολύ διαφορετικά από αυτό που καταναλώνεται μαζί με εξευγενισμένους υδατάνθρακες και ζαχαρούχα σνακ.

Πόσο τυρί να τρώτε, σύμφωνα με την έρευνα

Αυτό είναι το ερώτημα που απασχολεί τους περισσότερους – και η απάντηση είναι απλή. Οι μελέτες που παρατηρούν ουδέτερες ή δυνητικά θετικές συσχετίσεις σχεδόν πάντα αφορούν μέτρια κατανάλωση, όχι μεγάλες ποσότητες. Συνήθως αυτό σημαίνει μικρές καθημερινές ποσότητες ή τακτικές αλλά μέτριες μερίδες μερικές φορές την εβδομάδα, όχι πλατό τυριών κάθε βράδυ, ούτε μεγάλες ποσότητες που αντικαθιστούν άλλα τρόφιμα ή υπερεπεξεργασμένα προϊόντα τυριού ως βασικά στοιχεία της διατροφής. Στη σουηδική μελέτη, τα 50 γραμμάρια (περίπου 2 φέτες) λιπαρού τυριού την ημέρα συσχετίστηκαν με τον χαμηλότερο κίνδυνο άνοιας που παρατηρήθηκε.

Όπως και με τη μαύρη σοκολάτα που πρόσφατα συνδέθηκε με τη μακροζωία, η συνέπεια φαίνεται να έχει μεγαλύτερη σημασία από την ποσότητα. Με άλλα λόγια, το τυρί λειτουργεί καλύτερα ως μέρος μιας ισορροπημένης διατροφής — όχι ως άλλοθι για υπερβολές.