Στη φετινή Παγκόσμια Ημέρα Ψυχική Υγείας, στρέψαμε την προσοχή εκεί που πρέπει: στους εαυτούς μας. Πόσο έχουν επηρεαστεί από όσα ζήσαμε συλλογικά τα τελευταία χρόνια, πόσες πληγές επουλώθηκαν ή είναι ακόμη ανοιχτές, πόσο τους έχουμε μάθει καλύτερα (ή όχι) πλέον και, κυρίως, πόσο τους φροντίζουμε; Γιατί για να μπορέσεις να αγαπήσεις τους γύρω σου και τον κόσμο στον οποίο ζεις, πρέπει πρώτα να μάθεις να αγαπάς τον εαυτό σου. Ή έστω, να τον συμπαθείς αρκετά.
Η ομάδα του JennyGr, πέντε γυναίκες από 24 έως 35 ετών, κάνουν ένα pause σε όλα όσα τρέχουν ασταμάτητα γύρω τους, για να δουν αυτά που έχουν σημασία μέσα τους.
Κλέλια Φατούρου, 35: «Επιτρέπω στον εαυτό μου να νιώθει ότι βρίσκεται σε αδιέξοδο, αρκεί να μπορεί να βγει»
Οι γονείς μου έκαναν ψυχοθεραπεία σε group therapy τη δεκαετία του '90 και κάνω αυτή την εισαγωγή για να καταλάβετε ότι η ψυχική υγεία και η αυτοεξερεύνηση μπήκαν στη ζωή μου, θέλοντας και μη, από τότε που ήμουν 4 χρονών. Και όπως όλα τα πράγματα στη ζωή, αυτό είχε τα καλά και τα κακά του. Από τη μία, η ανοιχτή επικοινωνία και η προσπάθεια για επίλυση των προβλημάτων ήταν βασικό γνώρισμα της οικογένειάς μου, και από την άλλη το ίδιο και η υπερανάλυση.
Θεωρώ ότι είναι απαραίτητο να ανακαλύπτεις συνέχεια τον εαυτό σου, να τον μαθαίνεις από την αρχή και να του επιτρέπεις να αλλάζει. Δεν ξέρω αν υπάρχει άλλος τρόπος και ίσως η υπερανάλυση να είναι αναπόφευκτο κομμάτι αυτού, μέχρι να φτάσεις στο σημείο όπου ξέρεις πολύ καλά τον εαυτό σου αλλά δεν τον κουράζεις με εμμονικές σκέψεις.
Η ψυχική υγεία μου ήταν πάντα σε πολύ καλά επίπεδα για την εποχή, ίσως γιατί μεγάλωσα σε ένα προστατευμένο περιβάλλον, οι απώλειες ήταν λίγες και διαχειρίσιμες και γενικά είμαι άνθρωπος που ανακάμπτει εύκολα. Στα 24, αποφάσισα νακάνω ψυχοθεραπεία, επειδή ήθελα να μάθω κι άλλα για εμένα. Κράτησε 3 μήνες (δεν ήταν δική μου η απόφαση) και αμέσως μετά πήγα να το σπουδάσω, περνώντας 2-3 χρόνια σε σεμινάρια, βιωματικές ομάδες και σε βιβλία του Γιάλομ και του Μπουκάι. Τώρα δεν θα τους διάβαζα.
Αυτό που άρχισε να δυσκολεύει κάπως τα πράγματα ήταν η «πραγματική ενηλικίωση», γύρω στα 30. Τότε που έπαψα να ζω με τους γονείς μου (ξέρω ξέρω, άργησα), που άρχισα να αντιμετωπίζω τη δουλειά μου με λίγη παραπάνω υπευθυνότητα και έκανα μία ενήλικη και ουσιαστική σχέση. Η υπέροχη όμως ενηλικίωση έρχεται και με μία τεράστια αποσταθεροποίηση.
Έπρεπε να ανακαλύψω πώς είναι να μένεις μόνος σου και να κάνεις δουλειές. Έκαψα το πλυντήριο την πρώτη φορά που δοκίμασα να το χρησιμοποιήσω. Έπρεπε να σταματήσω να παραιτούμαι από δουλειά κάθε φορά που εκνευριζόμουν ή διαπληκτιζόμουν. Έπρεπε να μάθω να διαχειρίζομαι τις δύσκολες μέρες μίας σχέσης, αλλά πάνω από όλα, τις δικές μου δύσκολες μέρες, που όσο μεγαλώνω, είναι και πιο συχνές.
Η αλήθεια είναι ότι η πανδημία δεν επέδρασε ιδιαίτερα αρνητικά στην ψυχική μου υγεία. Ζούσα μεγάλο έρωτα, είχα μόλις μετακομίσει σε νέο σπίτι και ήθελα πολύ να μείνω μέσα για να το ευχαριστηθώ. Με κούρασε πολύ η διάρκειά της αλλά σίγουρα δεν με κατέβαλε. Η τελευταία χρονιά ήταν από τις πιο δύσκολες της ζωής μου, με 2-3 προσωπικές δυσκολίες που έκαναν τον χειμώνα να διαρκέσει πολύ παραπάνω από το φυσιολογικό.
Δεν ξέρω αν διαχειρίστηκα ή διαχειρίζομαι σωστά την ψυχική μου υγεία, αλλά το παλεύω. Όχι μόνο με αισιοδοξία, αλλά και επιτρέποντας στον εαυτό μου να νιώθει ότι βρίσκεται σε αδιέξοδο, αρκεί να μπορεί να βγει.
Έχω όμως την υποψία ότι η ζωή είναι αυτό. Μέρες υπέροχες, μέρες αδιάφορες και μέρες δύσκολες. Μέρες που θες απλώς να κλαις στο μπάνιο σε εμβρυακή στάση, μέρες που θες να βγεις να φωνάξεις το πόσο χαρούμενη είσαι και μέρες που έχουν και από τα δύο. Μάλλον το θέμα είναι να τις αποδέχεσαι όλες και να συνεχίζεις.
Ελένη Τσούτση, 31: «Η ευγνωμοσύνη με βοηθάει να βρίσκω την εσωτερική μου ηρεμία και να αντιμετωπίζω τις δυσκολίες με μεγαλύτερη δύναμη»
Η καθημερινότητα φροντίζει να μου υπενθυμίζει ότι η ψυχική υγεία είναι πολύ σημαντική για την ποιότητα της ζωής μας. Μεγαλώνοντας άρχισα να συνειδητοποιώ πως το άγχος που ένιωθα μέσα μου μπορεί να υποχωρήσει, να μειωθεί και να ανακαλύψω με την βοήθεια της ψυχοθεραπείας τρόπους να το διαχειρίζομαι.
Η «μαγική» λέξη είναι: διαχείριση. Δεν είναι πάντα εύκολο να διαχειρίζεσαι τους γονείς σου, τους φίλους σου, τους συναδέλφους σου, τον σύντροφό σου. Με λίγα λόγια τον κύκλο σου. «Οι άλλοι» λοιπόν έχουν θέση και άποψη και, μαντέψτε, δεν μπορεί πάντα να μας αρέσει. Αυτό είναι το σημείο που θέλω να δουλέψω. Τα όρια.
Τα όρια είναι οι κανόνες που επικοινωνούμε στους άλλους στην προσπάθειά μας να τους δείξουμε τις «κόκκινες γραμμές» μας και το τι είναι εντάξει για εμάς και τι όχι. Από το πώς θέλουμε να μας μιλάνε,τι είμαστε πρόθυμοι να δεχτούμε και τι όχι, καθώς και τι είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε και τι όχι.
Στο παρελθόν θυμάμαι πιο έντονα να λειτουργώ με γνώμονα πρώτα την ευχαρίστηση των άλλων και μετά τη δική μου. Αυτό πλέον αλλάζει, καθώς με την καθημερινή παρατήρηση της συμπεριφοράς μου διαπίστωσα πόσο εξαντλημένη ένιωθα συναισθηματικά. Συνειδητοποίησα ότι έχανα την αυθενικότητά μου και ξεχνούσα τις ανάγκες μου, το τι πραγματικά με έκανε να αισθάνομαι ο εαυτός μου.
Η αυτοφροντίδα δεν είναι μία τάση της εποχής. Για μένα είναι ένας από τους βασικούς στόχους μου, θέλω να με φροντίζω όσο μπορώ. Να μη με ξεχνάω, ακόμη και όταν η καθημερινότητα είναι απαιτητική. Θέλω να θέτω τα όριά μου σε όλες μου τις διαπροσωπικές σχέσεις ώστε να είναι υγιείς. Σίγουρα δεν τα καταφέρνω πάντα, αλλά δεν απογοητεύομαι. Το ταξίδι της αυτογνωσίας άλλωστε είναι μεγάλο.
Στα 31 μου λοιπόν ακούω όλο και πιο πολλούς ανθρώπους γύρω μου να ενδιαφέρονται να μάθουν τον εαυτό τους και τα συναισθήματά τους με τη βοήθεια κάποιου συμβούλου ψυχικής υγείας. Και αυτό μόνο αισιοδοξία μπορεί να με γεμίζει!
Κομμάτι της δικής μου αυτοφροντίδας είναι να αφιερώνω λίγα λεπτά την ημέρα για να συνειδητοποιήσω για ποια πράγματα νιώθω ευγνωμοσύνη. Φτιάχνω μία λίστα σε ένα χαρτί είτε στο μυαλό μου και συγκεντρώνω όλα τα πράγματα για τα οποία νιώθω ευγνωμοσύνη.
Η ευγνωμοσύνη με βοηθάει να βρίσκω την εσωτερική μου ηρεμία αλλά και να αντιμετωπίζω τις δυσκολίες με μεγαλύτερη δύναμη.
Η αυτοφροντίδα είναι μία πράξη αγάπης.
Το γεγονός ότι αναζητάμε χρόνο και ενέργεια για εμάς αποτελεί μία στάση σεβασμού προς τον εαυτό μας. Ακόμη και αν η έννοια της αυτοφροντίδας δεν υπήρχε, ποτέ δεν είναι αργά για να δημιουργήσουμε επανορθωτικές εμπειρίες στο παρόν!
Έλενα Κρητικού, 34: «Μου επέτρεψα να γίνομαι ευάλωτη, υπερευαίσθητη, να αποδέχομαι τις αδυναμίες και τα λάθη μου και κυρίως να μου επιτρέπω να θέτω όρια σε όποιον τα ξεπερνά»
Η ψυχική μου υγεία κι εγώ. Εγώ και η ψυχική μου υγεία. Ένα βιβλίο που έγινε best seller τα δύο τελευταία χρόνια (εντάξει, ίσως και νωρίτερα).
Για να στηρίξω αυτό που μόλις ισχυρίστηκα, αρκεί να αναφέρω ότι ο οφθαλμίατρός μου πριν 1,5 χρόνο και μετά από μια τυπική εξέταση για την οφθαλμική υπέρταση, μου είχε ζητήσει με ιδιαίτερο προβληματισμό, να του πω ποιες λέξεις μου έρχονται στο μυαλό κάθε φορά που σκέφτομαι την πανδημία.
Έμεινα να τον κοιτάζω και να αναρωτιέμαι πόσο ψυχικά ασταθής φαινόμουν στα μάτια ενός γιατρού που δεν ήταν ψυχολόγος. Όταν έφυγα από το ιατρείο, βυθίστηκα σε έναν (διασκεδαστικό για τους γύρω) μονόλογο. Μέσα σε όλα, αναρωτιόμουν τι πάει λάθος με μένα, και πόσο άφησα να φανούν όλα τα «ψυχολογικά μου θέματα», τα οποία αντικατοπτρίζονται πια, ασυγκράτητα, στο πρόσωπό μου.
Η πανδημία έφερε τα πάνω- κάτω μέσα μας ή λειτουργεί απλά σαν μια καλή δικαιολογία για όσα αφήναμε να υποβόσκουν εσωτερικά και άλυτα εδώ και χρόνια; Υπήρξαν σίγουρα πολλοί παράγοντες που επιδείνωσαν τον ψυχικό κόσμο του καθενός από τότε που αρχίσαμε να κάνουμε αναγκαστική παρέα με τον ιό αλλά η επιβάρυνση εντός μας, είναι εντελώς προσωπική υπόθεση που απορρέει από τη σωστή ή μη, διαχείριση των συναισθημάτων μας.
Με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, αυτό που έχω μάθει στα 34 χρόνια ζωής μου, είναι πως είναι ΟΚ να νιώθεις όλα τα συναισθήματα, να τα βιώνεις χωρίς απόρριψη ώστε να τα αποδέχεσαι στην ολότητά τους, για να μην επιστρέφουν στο δεκαπλάσιο αργότερα και με άλλη μορφή.
Υπάρχουν αμέτρητα άρθρα για το πώς να φροντίσεις/ να προστατεύσεις/ να προασπίσεις/ να διασώσεις/ να εκτοξεύσεις την ψυχική σου υγεία που θα σου «ανοίξει σίγουρα τον δρόμο για την ευτυχία». Ο οδηγός ωστόσο βρίσκεται μέσα σου και αν δεν τον βρίσκεις, υπάρχει η πόρτα της ψυχοθεραπείας ή τελοσπάντων της θεραπείας που είναι κατάλληλη μόνο για σένα, και μπορεί να απορρέει απλά από τη δύναμη και την πίστη στον εαυτό σου.
Από περιέργεια, μόλις πάτησα σε ένα άρθρο για να με βοηθήσει να βρω τις «σωστές» λέξεις ώστε να συνεχίσω να γράφω όσα μου έχουν προκαλέσει ήδη μια κάποια αμηχανία. Έτσι δεν μάθαμε από μικροί να νιώθουμε άλλωστε, για ό,τι μας προβληματίζει; Σε ένα από τα σημεία που στάθηκα, είναι πως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, ορίζει την ψυχική υγεία ως «την ψυχονοητική και κοινωνική εκείνη κατάσταση, κατά την οποία το άτομο μπορεί να αγαπά, να εργάζεται και να διασκεδάζει, λαμβάνοντας ικανοποίηση από αυτά. Χωρίς ψυχική υγεία δεν υπάρχει υγεία (δεν μπορεί ένας άνθρωπος να θεωρείται υγιής αν δεν πάσχει από σωματικό νόσημα αλλά έχει πχ μια αγχώδη διαταραχή).
Αυτά είναι όσα γράφονται και αλήθεια δεν ξέρω πώς μετριέται εδώ η ευχαρίστηση και τι θεωρείται ικανοποίηση αλλά ξέρω πως μετά από αρκετές δοκιμασίες, μιλώντας σε προσωπικό επίπεδο, έγινα πιο ειλικρινής με τον εαυτό μου.
Μου επέτρεψα να γίνομαι ευάλωτη, υπερευαίσθητη, να αποδέχομαι τις αδυναμίες και τα λάθη μου και κυρίως να μου επιτρέπω να θέτω όρια σε όποιον τα ξεπερνά.
Δεν ξέρω αν βρίσκομαι στον σωστό δρόμο αλλά ξέρω πως η ψυχική υγεία είναι μια πολύ ιδιαίτερη υπόθεση με διαφορετικό τρόπο διαχείρισης κι επίλυσης. Η δύναμη μπορεί να κρύβεται μέσα σου, μπορεί να θες μια ώθηση για να την ανακαλύψεις ή απλά, κάποια άλλα χέρια για να την εφεύρουν. Σε κάθε περίπτωση, πηγάζει από μέσα σου -και ακτινοβολεί.
Τόνια Τζαφέρη, 24: «Δεν χρειάζεται να είσαι πάντοτε το καλό παιδί που θέλει να τα έχει καλά με όλους και να ικανοποιεί τα θέλω τους, παραμερίζοντας τα δικά σου»
Κρίσεις πανικού. Κάποτε δεν μπορούσα ούτε να ακούω τη συγκεκριμένη φράση. Πλέον μετρώ πάνω από 8 χρόνια από τότε που έπαθα την πρώτη μου κρίση πανικού και εκείνη η μέρα του Μάρτη έχει γίνει κάτι σαν επέτειος.
Όλα ήταν καλά (φαινομενικά). Με αγαπημένους μου ανθρώπους και σε ένα κατάμεστο θέατρο, όταν ξαφνικά ένιωσα (και ήμουν σίγουρη) ότι έρχεται το τέλος σου. Το σώμα μου αντιδρούσε, ο αέρας ένιωθα να μη μου φτάνει και η καρδιά μου πήγαινε να σπάσει. Είναι αρκετές οι φορές που έχω αναρωτηθεί αν θα μπορούσα να γίνω ξανά εκείνη που ήμουν πριν τις κρίσεις πανικού. Εκείνη που δεν φοβόταν τίποτα και κανέναν. Αλλά που τελικά άφηναν τόσα να με επηρεάσουν και ούτε που το καταλάβαινα.
Τα πρώτα χρόνια ένιωσα τόση λύπη και πόνο, αναρωτώμενη τι έχω κάνει και πρέπει να βιώνω τόσο φόβο. Στη συνέχεια όμως κατάλαβα πως αυτές οι κρίσεις πανικού ήταν περισσότερο ένα δώρο, παρά με κατάρα.
Είναι πραγματικά απίστευτη η δυνατότητα του ανθρώπου να προσαρμόζεται σε καταστάσεις. Για αρχή μαθαίνεις να ζεις με τις κρίσεις πανικού. Συνεχίζουν να σε περιορίζουν και να σε καταβάλουν, αλλά τουλάχιστον γνωρίζεις ακριβώς τι σου συμβαίνει και ίσως ξεκινάς να καταλαβαίνεις και το γιατί (μπορεί και όχι).
Μπορεί μέχρι και σήμερα να με περιορίζουν (σε σημαντικό βαθμό), να με κρατάνε πίσω και να μην έχω τον έλεγχο του υποσυνείδητου, το οποίο μέσα σε μια στιγμή, μέσα από μια μόνο σκέψη, φέρνει την καταστροφή και σε κάνει να θες να το βάλεις στα πόδια όπου και αν είσαι. Κοιτώντας πίσω όμως, μοιάζει με ένα μακρύ ταξίδι. Ένα ταξίδι αυτογνωσίας, στο οποίο βήμα βήμα άρχισα να γνωρίζω λίγο καλύτερα το ποια πραγματικά είμαι, ακόμη και αν δεν έχω φτάσει στον προορισμό (αν φτάνεις ποτέ).
Όσα και αν σου πουν, όσο και αν οι γύρω σου προσπαθούν να σε βοηθήσουν, νιώθεις πιο αδύναμη και αβοήθητη από ποτέ, ακόμη και αν συζητάς με τους πιο αγαπημένους σου ανθρώπους και με εκείνους που έχουν όντως επιρροή πάνω σου. Οι κρίσεις πανικού, είναι μια ξεκάθαρα προσωπική υπόθεση και έχει να κάνει με το να βρεις τον δικό σου δρόμο και δύναμη, να αντιμετωπίζεις όσα σου φέρνει η διαδρομή. Είναι μια διαδικασία γνώσης, βιωματική. Ξεκινάς να μαθαίνεις τι πραγματικά σημαίνουν έννοιες όπως αυτοπεποίθηση, πίστη στον εαυτό σου, δυναμισμός και αποφασιστικότητα. Έννοιες τόσο γνωστές, μα τόσο άγνωστες την ίδια στιγμή.
Σε αυτήν τη διαδρομή λοιπόν, πέρα από το να προσπαθήσεις να την απολαύσεις, φρόντισε να οπλιστείς και με πολλά "F@ck off" σε εκείνους που πραγματικά δεν θα έπρεπε να σε νοιάζει η γνώμη τους για σένα. Σε αυτήν τη διαδρομή δεν χρειάζεται να είσαι πάντοτε το καλό παιδί που θέλει να τα έχει καλά με όλους και να ικανοποιεί τα θέλω των άλλων, παραμερίζοντας τα δικά σου. Σε αυτήν τη διαδρομή κρατά την καρδιά σου τρυφερή και θέσε τα πιο σκληρά όρια σε εκείνους που σε πιέζουν με υποσυνείδητο τρόπο (ξέρεις καλά ποιοι είναι, αλλά ποτέ δεν παίρνεις την απόφαση να τους απομακρύνεις).
Ίσως και να μην τις ξεπεράσουμε ποτέ αυτές τις γ@μημένες κρίσεις πανικού. Αν και δεν το πιστεύω πραγματικά, 8 χρόνια τώρα ακόμη νομίζω πως ίσως επιστρέψω στην προ κρίσεων πανικού εποχή, σε νέα εκδοχή όμως. Έχουμε όλα τα εφόδια και τους κατάλληλους ειδικούς ψυχικής υγείας για να μας βοηθούν σε τέτοια ακριβώς θέματα. Την άκρη σου θα τη βρεις, αυτό είναι το μόνο σίγουρο, αρκεί να θέλεις να σε βοηθήσεις. Αρκεί να αφήσεις τους κατάλληλους ανθρώπους να σε βοηθήσουν. Γιατί, όχι, δεν είσαι μάγκας αν τα καταφέρνεις μόνος σου. Όσο γραφικό κι αν ακουστεί, φτάνει να θέλεις να αλλάζεις, να προχωράς, να πηγαίνεις παρακάτω και να αφήνεις το κομμάτι του εαυτού σου που πια δεν σε καλύπτει, πίσω. Αρκεί να μην τα παρατάς ούτε για αστείο, σε ό,τι έχει να κάνει με το δικό σου καλό. Και κοίτα να δεις πόσο θα στρώσουν όλα μέσα σου. Και αν ξαναγίνουν πάλι δύσκολα, και αν οι κρίσεις πανικού σου εμφανιστούν ξανά, μην πελαγώσεις. Θα δεις πως και πάλι θα το βρεις. Προσωρινά έστω. Και κάποια στιγμή μπορεί και μόνιμα.
Μάρθα Κουμπάνη, 30: «Υπάρχουν άνθρωποι εκεί έξω που θέλουν και μπορούν να σε βοηθήσουν. Αρκεί να το ζητήσεις και να το συζητήσεις»
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η ψυχική υγεία δεν προϋποθέτει μόνο την απουσία κάποιας ψυχικής διαταραχής αλλά ορίζεται ως κατάσταση συναισθηματικής ευεξίας, όπου το άτομο μπορεί να ζει και να εργάζεται µε άνεση μέσα στην κοινότητα και να ικανοποιείται από τα προσωπικά του χαρακτηριστικά επιτεύγματα. Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 10 Οκτωβρίου και πλέον, μετά και από την εμπειρία της πανδημίας, έχουμε καταλάβει καλά το γιατί είναι σημαντική.
Ακόμα κι εκείνοι των οποίων το λεξιλόγιο δεν περιείχε τον όρο «ψυχική υγεία» πριν τον Covid-19, αντιλήφθηκαν τη σημασία της. Η απομόνωση και η μοναξιά της καραντίνας στοίχισε σε όλους, σε άλλους λιγότερο και σε άλλους περισσότερο. Ωστόσο η αξία της ψυχικής υγείας ήταν και παραμένει το ίδιο μεγάλη.
Είναι ένα καθημερινό στοίχημα με τον εαυτό μας, ένας αγώνας και μια πρόκληση στην οποία καλούμαστε να ανταπεξέλθουμε. Θέλουμε και οφείλουμε να παλέψουμε, για εμάς αλλά και για τους αγαπημένους μας. Τα καλά νέα είναι ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι στρέφονται στην ψυχοθεραπεία για να βοηθηθούν, ενώ άλλοι εργάζονται ακόμα και μόνοι τους πάνω σε αυτό.
Προσωπικά, όντας στα τριάντα μου, η ψυχική μου υγεία είναι πλέον προτεραιότητα. Μεγαλώνοντας έχω μάθει ότι όσα προβλήματα και δύσκολες καταστάσεις κι αν έρθουν στη ζωή, πάντα μπορεί να βρεθεί τρόπος να τα αντιμετωπίσω. Φυσικά όχι μόνη μου, αλλά με την παρουσία και τη βοήθεια των κοντινών μου ανθρώπων.
Στο παρελθόν έδωσα τις δικές μου μάχες. Από παιδί ήμουν αρκετά ανασφαλής, γεγονός που οδήγησε σε μια δύσκολη εφηβεία κατά την οποία χρειάστηκε να αποδεχτώ τον εαυτό μου και, όπως πολλά κορίτσια σε αυτή την ηλικία, να συμφιλιωθώ με την εικόνα μου.
Μερικές απογοητεύσεις -ερωτικές και επαγγελματικές- αργότερα, με οδήγησαν σε ήπιες κρίσεις πανικού, μια κατάσταση πολύ δύσκολη, την οποία μόνο όσοι έχουν περάσει ανάλογη εμπειρία μπορούν να καταλάβουν. Την ίδια περίοδο εμφανίστηκαν φοβίες, που πλέον μου φαίνονται παράλογες, όπως η κλειστοφοβία και βέβαια η φοβία για τα αεροπλάνα, που για ένα διάστημα περιόριζε την αγάπη μου για τα ταξίδια.
Όλα αυτά τα ξεπέρασα με τη βοήθεια της οικογένειάς μου και των φίλων μου, που ήταν δίπλα μου σε κάθε στιγμή.
Αυτό θεωρώ ότι είναι και το πιο σημαντικό όταν μιλάμε για ψυχική υγεία. Το να έχεις γύρω σου ανθρώπους που σε αγαπάνε και σε στηρίζουν είναι βασικό. Αλλά ακόμα κι αν δεν έχεις, δεν είσαι μόνος. Υπάρχουν άνθρωποι εκεί έξω που θέλουν και μπορούν να σε βοηθήσουν. Αρκεί να το ζητήσεις και να το συζητήσεις.
Στο σήμερα, καθημερινά το στρες είναι πολύ. Το ίδιο και η κούραση. Υπάρχουν μέρες τόσο δύσκολες και απαιτητικές που ακόμα κι εγώ εντυπωσιάζομαι από τον εαυτό μου και την ψυχραιμία με την οποία τις διαχειρίζομαι.
Στο τέλος της ημέρας όμως, υπάρχουν πράγματα στα οποία στρέφομαι για να αντλήσω κουράγιο και μου δίνουν χαρά -μια βόλτα με την κολλητή μου, τα παιχνίδια με τον σκύλο μου, ακόμα και ένα μικρό διάλειμμα από τις υποχρεώσεις για να ακούσω λίγη μουσική και να χαλαρώσω.
Για όλα αυτά τα μικρά πράγματα αξίζει να παλεύουμε και να φροντίζουμε την ψυχική μας υγεία.
