Πίσω από τον ρόλο της μητέρας, δεν υπάρχει μυστική συνταγή ούτε κρύβονται τα ίδια συναισθήματα. Κάθε γυναίκα βιώνει εντελώς διαφορετικά τη μητρότητα. Συγκινείται από χαρά, βάζει τα κλάματα από έντονο στρες, τρομάζει εύκολα, νιώθει πανικό, γαλήνη και μέσα της επικρατεί χάος από αντικρουόμενα συναισθήματα.
Μια γυναίκα που βιώνει τον μητρικό ρόλο, μπορεί να αναγνωρίζει στον εαυτό της τα μισά ή κανένα από τα παραπάνω συναισθήματα. Γιατί το να είσαι μητέρα δεν μπαίνει σε καλούπια, ειδικά σε μια τόσο πρωτόγνωρη εποχή όπως αυτή της πανδημίας. Σε οδηγεί να ξανασυστηθείς με τον εαυτό σου, υιοθετώντας μια εντελώς νέα ταυτότητα στη σχέση με το πλάσμα που έχεις απέναντί σου.
Η ηθοποιός, Μαρία Προϊστάκη γέννησε το πρώτο της παιδί, τον Οδυσσέα τον Ιούλιο του 2019, δηλαδή 7 μήνες πριν το εμφανιστεί το πρώτο κρούσμα κορωνοϊού στην Ελλάδα. Το δεύτερο παιδί της, ο Κίμωνας ήρθε στον κόσμο τον Νοέμβριο του 2021 εν μέσω της πανδημίας. «Αυτό το παιδί έχει βγει ελάχιστα στον έξω κόσμο, τώρα τελευταία βγαίνει περισσότερο που έφτιαξε ο καιρός», είναι τα πρώτα λόγια που μου λέει στην προσπάθεια να διαχωρίσει τις δύο εντελώς διαφορετικές περιόδους που έγινε μητέρα.
Το να γίνεσαι μητέρα σε μια εποχή που επιφυλάσσει εγκλεισμό και αναγκαστικούς περιορισμούς, κάνει την εμπειρία αλλόκοτη, πρωτόγνωρη και δύσκολη στην περιγραφή. Η Μαρία το εξήγησε ωστόσο με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
«Το να γίνεσαι μητέρα σε εποχή πανδημίας, σημαίνει απομόνωση, δωμάτιο στο μαιευτήριο χωρίς επισκεπτήριο, χωρίς μπαλόνια και "να σας ζήσει" και "σε ποιον μοιάζει", μάσκες και αντισηπτικά με τη σέσουλα, έξτρα άγχος μην αρρωστήσει το παιδί, διαχείριση όλης της οικογένειας που θέλει να δει, να πιάσει, να φιλήσει το παιδί αλλά εσύ δεν θες καθόλου. Αλλά σημαίνει και πολύ χρόνο με το παιδί λόγω του εγκλεισμού στο σπίτι, πολύ χρόνο για να δεθείς, να αγαπηθείς και να ζήσεις κάθε λεπτομέρεια του καθημερινού του μεγαλώματος».
Το πρώτο μωρό έκανε την εμπειρία της μητρότητας λίγο πιο συνηθισμένη αφού η πανδημία ήταν μέχρι τότε σενάριο του Contagion. «Την πρώτη φορά είδαμε πώς είναι να είσαι με μωρό εκτός πανδημίας. Την πρώτη εβδομάδα αφότου γεννήθηκε, βγήκαμε για ποτό να φανταστείς. Εντάξει εγώ ήπια σόδα αλλά και πάλι!». Όσο για τη συνέχεια, λίγο- πολύ μπορούμε να τη φανταστούμε.
«Η πανδημία και το lockdown μάς βρήκαν λίγο πριν το Πάσχα, το οποίο περιμέναμε πώς και πως για να ξεχυθούμε έξω στη φύση για πρώτη φορά με το παιδί. Πού να ξέραμε! Έτσι για την ιστορία βέβαια να πω ότι εκείνο το Πάσχα το καταλάβαμε πιο πολύ από κάθε άλλη χρονιά. Κάναμε ό,τι περνούσε απ' το χέρι μας για να το φέρουμε στο σπίτι. Τι κουλουράκια πασχαλινά κι αυγά φτιάξαμε, τι λουλούδια παραγγείλαμε για να καταλάβουμε ότι είναι άνοιξη, τι χειροποίητο επιτάφιο φτιάξαμε, μέχρι που ντυθήκαμε καλά το βράδυ της Ανάστασης!».
Το διαφορετικό εκείνο Πάσχα σηματοδότησε την αρχή μιας εντελώς άγνωστης συνθήκης κι εποχής με πολλά μεταβατικά συναισθηματικά στάδια. Μέχρι που τον Νοέμβριο του 2021 ήρθε στον κόσμο μια νέα ζωή. «Πάντα θέλαμε και δεύτερο παιδί αλλά ίσως η πανδημία να μας έδωσε κι ένα σπρώξιμο να το κάνουμε εκείνη τη στιγμή, κι όχι αργότερα. Σκεφτήκαμε ότι ήταν μια καλή ευκαιρία τότε να ασχοληθούμε με το μεγάλωμα της οικογένειας μας, καθώς οι περισσότερες δουλειές ήταν παγωμένες στο θέατρο. Παρόλα αυτά η εγκυμοσύνη ήταν τελικά μια πρόκληση», δηλώνει ενώ προσθέτει:
«Ήταν η περίοδος που δεν ήταν ξεκάθαρο αν μπορεί ή όχι μια έγκυος να κάνει το εμβόλιο. Έτσι περίπου μέχρι τον πέμπτο μήνα, ο γιατρός μου μού έλεγε να μην το κάνω. Όταν τελικά με παρότρυνε, ένιωθα ανασφάλεια με τα δεδομένα που άλλαζαν από τον ένα μήνα στον άλλο κι έτσι αποφάσισα να μην το κάνω μέχρι να γεννήσω. Κατόπιν βέβαια κι ενώ ήμουν στον ένατο μήνα, νόσησα από Covid κι εγώ και ο σύζυγος μου και το δύο ετών τότε, παιδί μου και αυτό ήταν τόσο στρεσογόνο που μου προκάλεσε κρίσεις πανικού, με τις οποίες παλεύω μέχρι και σήμερα».
Το να υποδέχεσαι στον κόσμο ένα παιδί χωρίς τα αγαπημένα πρόσωπα γύρω σου, πρέπει να είναι πιο δύσκολο από τη θεωρία. Σε καιρό πανδημίας, η μέλλουσα μητέρα διακατέχεται από αισθήματα φόβου, άγχους, και απογοήτευσης που δεν θα μπορεί ενδεχομένως να βιώσει τον τοκετό της όπως τον είχε φανταστεί.
«Αυτό το παιδί το υποδέχτηκα όντως μόνη μου... Εννοώ δεν ήταν ούτε ο άντρας μου εκεί. Μέσα σ' όλα είχα έναν οξύ τοκετό. Από το πουθενά με έπιασαν πολύ έντονοι πόνοι που κλιμακώθηκαν πολύ γρήγορα και σαν από θαύμα δεν γέννησα στο αυτοκίνητο καθώς έφτασα στο μαιευτήριο 7 λεπτά πριν γεννήσω! Μας έκαναν Covid test στην είσοδο κι έπρεπε να περιμένουμε να βγουν τα αποτελέσματα για να περάσουμε. Φυσικά για εμένα δεν υπήρχε χρόνος γιατί γεννούσα αλλά ο σύζυγός μου έμεινε εκεί μέχρι να βγει το τεστ του οπότε τον είδα αργότερα. Επίσης, επειδή είχαμε το άλλο μας παιδί στο σπίτι δεν μπορούσε να είναι μαζί μου ούτε τις υπόλοιπες μέρες που έμεινα εκεί οπότε ναι, μαιευτήριο με μοναξιά, ησυχία και ήχο κλάματος μωρού, μόνο. Εγώ ένιωθα ευάλωτη εξαιτίας των κρίσεων πανικού που ήταν έντονες εκείνη την περίοδο και λόγω του τραυματικού τοκετού που λόγω έλλειψης χρόνου έγινε χωρίς επισκληρίδιο».
Οι δύο εποχές οδηγούν σε αναπόφευκτη σύγκριση τις εμπειρίες των δύο τοκετών. «Θυμάμαι στον Οδυσσέα, το πρώτο μου παιδί όταν γυρίσαμε σπίτι από το μαιευτήριο, βρήκα ένα βουνό από δώρα και μπαλόνια στη μέση του σαλονιού που ήταν όλα τα δώρα που μας είχαν φέρει στο μαιευτήριο. Ο Κίμωνας δεν πήρε σχεδόν καθόλου δώρα. Φυσικά, δεν είναι τα δώρα αλλά η εορταστική ατμόσφαιρα που δημιουργούν και δείχνουν ότι κάτι πολύ χαρμόσυνο έχει συμβεί».
Κάπως έτσι η γέννηση του Κίμωνα σηματοδότησε την εποχή που όλοι ξανασυστηθήκαμε από την αρχή με τον εαυτό μας και τους γύρω μας. Οι ταυτόχρονοι ρόλοι από το σπίτι δοκίμασαν αντοχές, εξάντλησαν αποθέματα και πάλι από την αρχή.
«Ως ηθοποιός, η δουλειά μου είναι κατά κύριο λόγο στο θέατρο αλλά αυτή τη χρονιά, η μία από τις δύο δουλειές που είχα κλείσει ακυρώθηκε και η άλλη αναβλήθηκε για του χρόνου. Έτσι έμεινα στο σπίτι, κάτι που μου συνέβαινε για πρώτη φορά καθώς στον Οδυσσέα είχα ξεκινήσει να δουλεύω από όταν ήταν 40 ημερών».
Η βοήθεια από τον σύντροφο της, όπως τονίζει, ήταν και είναι σημαντική σε όλο αυτό το ταξίδι. Ειδικά σε σχέση με τα παιδιά, όπως λέει, δε νιώθει ότι κάνει κάτι παραπάνω σε σχέση με εκείνον πέρα από το να θηλάζει. Η ειλικρίνεια της ωστόσο, περιγράφει ιδανικά την πραγματικότητα των περισσότερων μαμάδων εν καιρώ πανδημίας.
«Δε θα πω ψέματα, μου είναι πολύ δύσκολο να είμαι συνεχώς στο σπίτι. Είμαι πολύ καλύτερη μαμά, σύντροφος και άνθρωπος όταν δουλεύω, βγαίνω στον έξω κόσμο και γυρνάω σπίτι, έχοντας πάρει ενέργεια από αλλού για να τη δώσω εδώ».
Τα τελευταία πέντε χρόνια, κάνει ψυχοθεραπεία και αυτό ήταν μάλλον το μεγαλύτερο δώρο στον εαυτό της στην περίοδο της πανδημίας όπου αποφάσισε να συνεχίσει τις συνεδρίες διαδικτυακά.
«Η ψυχοθεραπεία είναι νομίζω η πιο έξυπνη και φροντιστική κίνηση που έχω κάνει για τον εαυτό μου μέσα στα χρόνια».
Κάτι ακόμη που φρόντισε να κάνει για τον εαυτό της, ήταν ότι «έγινε πιο ενεργή πολίτης, άρχισε να ενημερώνεται πιο συνειδητά, να έχει άποψη». Έπειτα δραστηριοποιήθηκε στο Σωματείο των Ηθοποιών, γνώρισε αξιόλογους ανθρώπους με τους οποίους υπήρχε κοινό όραμα για το πώς ήθελαν να κάνουν αυτή τη δουλειά και τί τους άξιζε πραγματικά. Όπως περιγράφει: «Όλο αυτό το πάγωμα της πανδημίας μπορεί να έχει ένα ξέφωτο στο τέλος».
Η κινητοποίησή της μέσα στην καραντίνα δεν σταμάτησε εκεί. «Εντάξει, έκανα και μπαλέτο από ένα κανάλι στο YouΤube το "lazy dancers tips" ενώ παράλληλα άρχισα να φτιάχνω γλυκά με ωραία υλικά, που να μη νιώθω τύψεις να καταναλώνω. Και φυσικά, διάβαζα βιβλία, βιβλία, βιβλία και netflix».
Ανάμεσα στις νέες ασχολίες και τις δραστηριότητες, η Μαρία έμαθε πολλά σημαντικά πράγματα για τον εαυτό της αυτά τα δύο χρόνια γύρω από το πώς να χειρίζεται τον ρόλο της μητέρας. Είχε όλο τον χρόνο να προβληματιστεί για το τι είναι σωστό και τι λάθος αλλά και να αποφασίσει πώς θέλει η ίδια να μεγαλώσουν τα παιδιά της, αναζητώντας την κατάλληλη βοήθεια.
«Μέσα σε αυτά τα χρόνια κατάλαβα ότι το να είμαι μητέρα είναι ό,τι πιο απαιτητικό έχω κληθεί να κάνω μέχρι τώρα και όντας μητέρα που έχει ζήσει αυτόν τον ρόλο και σε συνθήκη εγκλεισμού, νιώθω πολύ δυνατή σε οτιδήποτε άλλο καλούμαι να αντιμετωπίσω».
Η καλλιέργεια της σχέσης με τα παιδιά της στη διάρκεια της πιο παράξενης εποχής, έφερε με τη σειρά της και κάποιες εσωτερικές διεργασίες και αλλαγές.
Σχεδόν καθημερινά αποφασίζω να αλλάξω κάτι από αυτά που κάνω και να το αντικαταστήσω με μία καλύτερη επιλογή. Άλλες φορές τα καταφέρνω, άλλες όχι, άλλες όχι για πολύ. Ας πούμε ότι αποφάσισα να με συγχωρώ πιο πολύ αλλά κι αυτό είναι ένα έργο εν εξελίξει».
Πολλές μητέρες μοιράζονται με κάθε ευκαιρία τι είναι αυτό που θα θυμούνται περισσότερο από όλη αυτή τη δοκιμασία. Η Μαρία θα αναπολεί πολύ συγκεκριμένα πράγματα και σίγουρα κάποια άλλα που της στέρησε η πανδημία. «Θα θυμάμαι την προσπάθεια μας να ζήσουμε τις εποχές και τις γιορτές απ' το σπίτι. Το να ψάχνουμε ό,τι έθιμο δεν έχουμε ακούσει ποτέ στη ζωή μας και να προσπαθούμε να το κάνουμε χειροποίητα. Θα θυμάμαι επίσης τις μουσικές, το χορό, το μπαλέτο στο σαλόνι με τον Οδυσσέα ανάμεσα στα πόδια μου με τη στράτα. Θα νοσταλγώ το Skype, το Messenger, το Zoom κι όλες αυτές οι εφαρμογές που βρήκαμε για να βλέπουμε τους φίλους μας».
Η εποχή ωστόσο κράτησε μακριά της μία από τις σημαντικότερες αξίες της ζωής.
«Η πανδημία μου στέρησε αυτή την ελευθερία που είναι πολύ κρίσιμη στις πρώτες στιγμές της μητρότητας. Το να μη νιώσεις απομονωμένη, κλεισμένη, μόνη».
Ακόμη όμως και υπό μια ιδανική συνθήκη πρότερης κανονικότητας, ο τρόπος που η ελληνική κοινωνία αντιμετωπίζει τη μητρότητα, κάνει μια γυναίκα να αισθάνεται μόνη. «Υπάρχουν ακόμη πολλές προκαταλήψεις και στεγανά. Υπάρχει μεγάλη πίεση από όλες τις κατευθύνσεις για το πώς πρέπει να κάνει τα πράγματα μια μητέρα. Υπάρχει επίσης ακόμα η κριτική για την επιστροφή στο εργασιακό περιβάλλον και θεωρείται ακόμα δεδομένη η αποχή από την εργασία για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Στο εξωτερικό σε πολλές περιπτώσεις η μητέρα μπορεί να εμφανιστεί στη δουλειά της μαζί με το μωρό. Κάτι τέτοιο στην Ελλάδα φαντάζει τουλάχιστον παράξενο».
«Νομίζω υπάρχει ακόμα δρόμος μπροστά μας ώστε η νέα μητέρα να αισθάνεται ουσιαστικό, ισότιμο μέλος της ελληνικής κοινωνίας κι όχι ένα τοτέμ που πρέπει να μείνει κλεισμένο σπίτι μεγαλώνοντας τα παιδιά του σύμφωνα με αντιλήψεις προηγούμενων- ευτυχώς περασμένων- δεκαετιών».
Ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς αλλά η Μαρία έχει βρει τους δικούς της μηχανισμούς άμυνας απέναντι σε κάθε προβληματική της κοινωνίας μέσα από τα μαθήματα που της δίνουν καθημερινά τα παιδιά της. Όπως μας εκμυστηρεύτηκε, έχει μάθει να κάνει με επιτυχία 4 πολύ συγκεκριμένα πράγματα. «Να ζει στο παρόν, να χαίρεται με το τίποτα, να αγαπάει δυνατά και να συγχωρεί γρήγορα».
Απέναντι στις μητέρες που είναι έτοιμες να το βάλουν κάτω από την πίεση και την εξάντληση που νιώθουν, δίνει μια συμβουλή που χρειάζονται γυναίκες, μητέρες, εργαζόμενες με ταυτόχρονους ρόλους και υποχρεώσεις.
«Υπάρχουν πάντα αυτά τα σιωπηλά βλέμματα και τα μειδιάματα ακόμα και μεταξύ άγνωστων μητέρων που λένε "σε καταλαβαίνω, έχεις δίκιο, δεν είσαι τρελή, είσαι αρκετή, συνέχισε έτσι, τα δύσκολα θα περάσουν." Αυτά λέω κι εγώ».
