Νάστα: «Η λέξη μητέρα εμπεριέχει ζογκλερισμό. Δεν είμαστε ζογκλέρ. Άνθρωποι είμαστε. Πρέπει να γίνουν πιο ρευστοί οι ρόλοι στις οικογένειες»

Λέγομαι Νάστα, γεννήθηκα το 1985 στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασα παιδαγωγικά για 10 χρόνια (ΤΕΕ-ΤΕΙ-ΑΕΙ). Η πόλη με έφτυσε πριν 5,5 χρόνια. Στο Βερολίνο με μεγαλώνει τα τελευταία χρόνια ο Νάηρο, που είναι τώρα 5. Ο κόσμος με λέει μαμά του, αλλά είμαι Νάστα του. Όσο γράφω, ίσως παρατηρήσεις πως οι καταλήξεις είναι στο ουδέτερο, για το άτομο. Δεν χρησιμοποιώ καθόλου άρθρο μπροστά από το όνομά μου, γιατί δεν νιώθω ούτε αγόρι, ούτε κορίτσι. Πριν ένα χρόνο άρχισα να γράφω για ενήλικο κοινό, στο facebook, σε ένα πρότζεκτ για τα στερεότυπα στην ελληνική γλώσσα και σκέψη. Λέγεται “Let us rephrase” κι είστε όλα καλεσμένα. Είναι μια συλλογική προσπάθεια ενδυνάμωσης, με στόχο να ελευθερωθούμε από φράσεις που έχουμε τυπωμένες μέσα μας. Στο πλαίσιο αυτού γίνεται και παραγωγή υλικού, κυρίως για παιδιά, τραγούδια, ιστορίες κι ό,τι άλλο χρειαστεί. Η βιβλιοθήκη μας στο Βερολίνο, η ukuna liVrary, λειτουργεί δανειστικά και η οικογένειά μας, η ukuna, λειτουργεί χαριστικά.

Νάστα, υπάρχει λόγος να υπάρχει η Γιορτή της Μητέρας;

Δεν μπορώ να απαντήσω χωρίς να βάλω την Anna Jarvis στη συζήτηση, την ακτιβίστρια που καθιέρωσε τη γιορτή της μητέρας. Η μαμά της, Ann Reeves Jarvis, είχε αφιερώσει τη ζωή της στη βελτίωση των συνθηκών των μητέρων της κοινότητας της στις Η.Π.Α κι ήταν ευχή της να υπάρχει μια μέρα αφιερωμένη στον αγώνα που δίνουν. Η μέρα του θανάτου της, 9 Μάη, άρχισε να γιορτάζεται επισήμως, αλλά σύντομα μετατράπηκε σε γιορτή κατανάλωσης από τα ανθοπωλεία και τις εταιρίες ευχετήριων καρτών. Η Anna έδινε για χρόνια αγώνα να σταματήσει το “τέρας” που δημιούργησε, προσπαθούσε μέχρι τις τελευταίες μέρες της. Πέθανε πικραμένη από την εμπορευματοποίηση μιας γιορτής, που η ίδια ήθελε να είναι κινηματική. Απάντησα;

WHO

20 εξαντλημένες εργαζόμενες μητέρες πήγαν σε ένα γήπεδο και ούρλιαζαν για 20 λεπτά. Και μπράβο τους

Υπολογίστηκε πως ξοδεύτηκαν πέρυσι 28 δισεκατομμύρια δολάρια στις Η.Π.Α για δώρα, κάρτες και λουλούδια. Αν υπάρχει γιορτή της Μητέρας ας είναι μια γιορτή ξεκούρασής της, όμορφων, χαλαρών στιγμών κι όχι κατανάλωσης. Ας είναι μια μέρα που μαζευόμαστε και συζητάμε για τις χαρές και τις δυσκολίες της μητρότητας. Ας είναι μια ώρα που θα προσφέρουμε σε μια μητέρα, για να κάνει κάτι χαλαρωτικό για την εαυτή της. Aς είναι η προσπάθεια να βελτιώσουμε τη ζωή μιας μητέρας, όπως έκανε η Ann Jarvis, όσο ζούσε.

Τι σημαίνει για εσένα μητρότητα και πώς την ορίζεις;

Πριν 5 χρόνια γέννησα ένα παιδί και μεγαλώνουμε μαζί. Το μεγαλώνω, με μεγαλώνει. Αν στην πόρτα μου βρω αύριο ένα παιδί με το σημείωμα “Δική σου η ευθύνη” θα συμβεί το ίδιο μεγάλωμα των τριών μας. Νιώθω την ίδια συντροφικότητα, τρυφερότητα κι αγάπη για όλα τα παιδιά που βρίσκονται στον δρόμο μου, τα τελευταία 20 χρόνια. Η διαφορά είναι πως με το Nayro έχουμε περάσει ΑΠΕΙΡΕΣ ώρες μαζί. Όχι, δε νιώθω διαφορετικά για το “δικό μου” παιδί, έχουμε δεθεί περισσότερο, σίγουρα, γιατί έχουμε ζήσει 4 χρόνια σχεδόν 24/7 μαζί. Νιώθω ετοιμότητα, αν αποφασίσει να φύγει από δίπλα μου, να ζήσει με άλλο άτομο, να μείνει στην καρδιά μου. Ο Τζον Χολτ, η Κατερίνα Γώγου κι άλλα άτομα, έγραφαν πως τα παιδιά θα έπρεπε να επιλέγουν τους γονείς τους. Θεωρώ πως ήρθε η ώρα να ανοίξουν οι οικογένειες, να γίνουν πιο ρευστοί οι ρόλοι. Να μπορείς να πεις: “Νάστα, δεν την παλεύω, πάρτο το παιδί δυο μέρες”.

Συνήθως, η λέξη μητέρα εμπεριέχει ζογκλερισμό μέσα. Δεν είμαστε ζογκλέρ. Άνθρωποι είμαστε. Το ότι έκανες παιδί δεν σημαίνει πως “τα θελες και τα παθες” και δεν έχεις δικαίωμα να ζητήσεις βοήθεια, πως πρέπει να σηκώσεις όλο το βάρος στις δικές σου πλάτες. Περιέργως, δεν είδα να υπάρχει τέτοια απαίτηση από τον πατέρα. Που αν κάνει τα μισά, πρέπει να λέμε κι ευχαριστώ.

Οι λέξεις μητέρα, μαμά, μανούλα έχουν μια αίγλη και μια βαρύτητα που προσωπικά δεν μου χρειάζονται. Δεν θέλω ούτε την αίγλη, ούτε τη βαρύτητα. Δεν θέλω, επίσης, να χάσω το εαυτό μου μέσα από την εμπειρία γονεϊκότητάς μου. Για αυτό κρατώ το όνομά μου. Μπαίνοντας στον παιδικό σταθμό, φωνάζουν τα παιδιά “Νasta ist hier!”, ενώ σε κάθε άλλη περίπτωση ήρθε η μαμά του Έζρα, του Ίαν κλπ. Δεν θέλω να είμαι η μαμά του Νάηρο, θέλω να είμαι Νάστα.

Το παιδί με φωνάζει Νάστα (Νάθτα) κι εγώ το φωνάζω Νάηρο, κι όχι παιδί. Δεν θέλω με αυτό το μαμά να με έχει σε βάθρο, πως είμαι κάτι το ιδιαίτερο, θέλω να κοιταζόμαστε στα μάτια και να εκφραζόμαστε, όσο γίνεται ανοιχτά. Η λέξη μητέρα είναι αίγλη κι απαιτήσεις. Σπίτι καθαρό, μουσακάς στο φούρνο, ρούχα σιδερωμένα, παιδί στην τσίτα, νεύρα στην τσίτα. Αυτή η εικόνα των διαφημίσεων, των βιβλίων, των ταινιών ώρα να σβήσει μέσα μας. Πάμε στο μοντέλο σπίτι βρώμικο, φαγητό υγεινό- αλλά πρόχειρο, ρούχα ασιδέρωτα, παιδί μουτζουρωμένο, χαλαρότητα. Δεν θέλω καμιά γεμάτη απαιτήσεις αγιοποίηση, χαλαρότητα κι ηρεμία χρειάζομαι. Κι εγώ και το παιδί.

Όταν ακούμε τη λέξη μητέρα ας φέρνουμε στο μυαλό μας και τη μαμά του Έρικ. Έχει κατάθλιψη. Τα παιδιά ζουν με τον πατέρα και τα επισκέπτεται μια φορά τη βδομάδα. Όταν ακούμε τη λέξη μητέρα ας φέρνουμε στο μυαλό μας και τη μαμά του Φίλιπ. Δεν ήθελε να κάνει παιδί, η ευχή ήταν του πατέρα, ο οποίος τώρα το μεγαλώνει. Ο Φίλιπ την βλέπει μια φορά τον μήνα.

Ας έχουμε στο μυαλό μας πως η λέξη μητέρα εκτός από λουλούδια, χαριτωμένες παιδικές ζωγραφιές και φωτογραφίες τύπου Instagram, συνοδεύεται και από ουρλιαχτά μέχρι να σου πέσουν τα αυτιά, άπειρα άπλυτα, ξύσιμο πληγών και πάτημα σε σκατά (μεταφορικά και κυριολεκτικά). Αν θέλουμε να δούμε τι είναι αυτή η γονεϊκότητα/μητρότητα ας κάνουμε πρακτική δίπλα και μέσα σε οικογένειες πριν πάρουμε την απόφαση.

«Έχω ξεχάσει ποια ήμουν πριν τα παιδιά» μου έγραψαν σήμερα. Είναι πολύ πιθανό, ναι, να είσαι μια άλλη, μια τύπισσα που δεν φανταζόσουν καν πως υπήρχε. Και που μπορεί να μη σου αρέσει KAΘΟΛΟΥ η νέα σου εκδοχή.

Πόσο διαφορετική ήταν η ζωή με το παιδί κατά τη διάρκεια της πανδημίας;

Θεωρώ πως οι τρεις μεγαλύτερες αλλαγές που έφερε η πανδημία στη ζωή των γονέων ήταν η αναγκαιότητα να:

-δουλέψουν από το σπίτι (αν είχαν την τύχη να έχουν δουλειά)
-δουλέψουν με τα παιδιά στο πλάι τους
-στερηθούν τις επαφές με τους παππούδες και τις γιαγιάδες των παιδιών

Στη δική μας ζωή δεν σημειώθηκε μεγάλη αλλαγή, αφού πριν την πανδημία δούλευα στο σπίτι με παιδιά και αυτό συνέχισα να κάνω. Οι συγγενείς είναι στην Ελλάδα, οπότε αντί για 2 φορές τον χρόνο τους είδαμε μία. Τα 4 πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού δεν είχα σταθερή βοήθεια, παιδικό σταθμό ή babysitter, οπότε δεν άλλαξε κάτι για εμάς. Το σπίτι ήταν πολύ πιο ήσυχο, γιατί συνήθως είναι κέντρο διερχομένων. Αλλά δεν απομονωθήκαμε, για περισσότερο από 2 μέρες. Είχα μια μικρή ομάδα παιδιών που δεν σταμάτησαν ποτέ να έρχονται. Στο Βερολίνο το ζήσαμε λιγότερο αυστηρά απ' ό,τι στην Ελλάδα. Για παράδειγμα, δεν χρειάστηκε ποτέ να στείλουμε sms για να βγούμε από το σπίτι. Τώρα, μετά από καιρό, άρχισαν οι επισκέψεις από Ελλάδα και νιώθω υπέροχα που ο κόσμος ταξιδεύει και πάλι.

Ποιες διαφορές εντοπίζεις μεταξύ Αθήνας και Βερολίνου (κυρίως στο να μεγαλώνεις ένα παιδί);

Δεν έχω ζήσει το project “παιδί” στην Αθήνα, ώστε να μπορώ εύκολα να μιλήσω για τις διαφορές. Μετανάστευσα όταν ήμουν έγκυος 4 μηνών, πρώτα για οικονομικούς λόγους και μετά για ιδεολογικούς. Όταν ανακάλυψα την εγκυμοσύνη μου, θυμήθηκα μια κοπέλα που είχαμε φιλοξενήσει πριν χρόνια. Ήταν 25 ετών τότε, με ένα παιδί 4 ετών και μου είχε κάνει τρομερή εντύπωση. «Πώς τα καταφέρνεις;», το πρώτο πράγμα που τη ρώτησα. Πού έμενε το παιδί όταν δούλευες στην αρχή, πριν πάει παιδικό σταθμό; Δεν δούλευε, το κράτος της πλήρωνε το νοίκι, το φαγητό και την ασφάλεια υγείας μέχρι να καταφέρει να δουλέψει. Κατάσταση ονειρική, αν σκεφτείς τα δεδομένα της Ελλάδας.

Έξι χρόνια μετά, έφυγα για να δοκιμάσω το ίδιο. Το κατάφερα. Συμπερασματικά, στο Βερολίνο γίνεται. Στην Αθήνα; Μάλλον όχι. Πέρα από το Ταμείο Πρόνοιας, τον πρώτο χρόνο ζωής του παιδιού δίνεται ένα επίδομα, και από τον πρώτο μήνα μέχρι την ενηλικίωση του παιδιού, ένα άλλο επίδομα. Μάλλον η μεγαλύτερη διαφορά στο πρακτικό κομμάτι της μονογονεϊκότητας είναι πως στην Γερμανία γίνεται, ενώ στην Ελλάδα όχι. Δεν ξέρω αν είναι εφικτό, να ζει ένα παιδί με έναν γονέα που έχει την αποκλειστική οικονομική του ευθύνη στην Αθήνα.

Ο δεύτερος λόγος που μετανάστευσα ήταν ιδεολογικός. Δεν μπορούσα να φανταστώ να μεγαλώνει ένα παιδί μαζί μου, με τα στερεότυπα που μεγάλωσα εγώ. Δυστυχώς, διαφορές μεγάλες ως τώρα δεν είδα. Ενώ το Βερολίνο θεωρείται η προχώ πρωτεύουσα της Ευρώπης, τα στερεότυπα παραμένουν, ειδικά όσο αφορούν παιδιά. Και στους χώρους προσχολικής αγωγής τα πράγματα φαίνεται -περιέργως- να είναι χειρότερα κι από ό,τι τα είδα στην Ελλάδα. Μάλιστα, στη Θεσσαλονίκη έχω συναντήσει περισσότερες δασκάλες με όρεξη.

Μια μεγάλη διαφορά που επηρεάζει την καθημερινότητα είναι οι παιδικές χαρές. Το Βερολίνο θα πρέπει μάλλον να κερδίσει κάποιο βραβείο ευρηματικότητας, γιατί σε κάθε γωνία υπάρχει μία παιδική χαρά και καμία δεν είναι ίδια με την επόμενη. Σε αντίθεση με την Ελλάδα που οι παιδικές χαρές μπορούν άνετα να μετονομαστούν σε παιδικές λύπες, και έχουν το κακό τους χάλι. Θυμάμαι στην Καλαμαριά, πρώτη φορά με μωρό, έψαχνα την παιδική χαρά που αράζαμε μικρά, αλλά δεν υπήρχε. Είχαν βγει όλα τα παιχνίδια.

Σε προβληματίζει καθόλου το ότι τα παιδιά που είναι σήμερα 2,3,4 χρονών, γεννήθηκαν μέσα στην πανδημία και μπορεί να δυσκολευτούν περισσότερο με την κοινωνικοποίηση;

Με προβληματίζει πάρα πολύ. Ήδη πριν την πανδημία ήμασταν στα κουτάκια μας, τα διαμερισματάκια μας, χωρίς να ξέρουμε ποιο ζει από πάνω και ποιο από κάτω μας. Κατά τη διάρκεια της καραντίνας η αποξένωση έγινε εντατικά και με γνωματεύσεις που την καθιστούσαν απαραίτητη. Γλιτώσαμε, λέει, από κόβιντ, αλλά πήγαμε από αυτοκτονία. Οι δείκτες αυτοκτονιών στην Γερμανία τριπλαστιάστηκαν στο δεύτερο lockdown, βάσει ερευνών. Όχι, δεν δέχτηκα να μείνω μόνο με ένα παιδί. Τα 10 χρόνια σπουδών μου και 20 εμπειρίας το καθιστούσαν αδύνατο. Είναι κάτι που κατά την άποψή μου, δεν μπορείς να το επιβάλλεις σε κανένα παιδί.

Δεν είμαστε φτιαγμένοι να περνάμε μόνα μας τις δυσκολίες της ζωής, λέει η Philippa Perry («Το βιβλίο που θα ήθελες να είχαν διαβάσει οι γονείς σου»). Χρειάζεται ένα χωριό για να αναθρέψει ένα παιδί, λένε κάτι παροιμίες. Και ξαφνικά βρεθήκαμε δυο γονείς ή ένα, με 1-2-3 παιδιά, με το δικαίωμα να πάμε μέχρι τη γωνία, χωρίς να μπορούμε να δούμε ψυχή. Δεν είμαστε φτιαγμένα για αυτό. Δεν λέω να αγνοήσουμε τις προειδοποιήσεις των ειδικών. Μπορούμε να βρούμε μια λύση, να κάνουμε καραντίνα με μία ακόμη τουλάχιστον οικογένεια; Δεν ξέρω, το καθένα τη λύση του. Αλλά όχι αυτή η απομόνωση. Για κανένα λόγο.

Μαζί με το Νάηρο ξεκίνησε ένα ακόμη παιδί τον παιδικό σταθμό στην ίδια περίπου ηλικία. Το παιδί αυτό δεν είχε βρεθεί με άλλα παιδιά από τα 2 ως τα 4. Του πήρε 6 μήνες να κάνει την προσαρμογή κι ακόμη δυσκολεύεται. Όταν τον ρώτησα αν θέλει να γίνουμε φίλοι, μου είπε «Όχι, η μαμά κι ο μπαμπάς είναι φίλοι μου». Η μαμά στράφηκε σε εμένα «Δεν ξέρει τι σημαίνει φίλος». Ναι, με προβληματίζει πάρα πολύ που ο Έρικ στα 4 δεν ξέρει τι σημαίνει φίλος. Με προβληματίζει πολύ που τα παιδιά μαθαίνουν εδώ και 2 χρόνια να τρομοκρατούνται στη σκέψη της παρουσίας ανθρώπων δίπλα τους. Να σκέφτονται πως είτε κινδυνεύουν να πεθάνουν, είτε να προκαλέσουν τον θάνατο. Είναι σκέψεις βαριές κι ευθύνες που δεν χρειάζεται να αναλάβουν. Τι έκαναν τα παιδιά που έμειναν στο σπίτι; Εκπαίδευση από οθόνες. Και μετά; Οθόνες. Και πριν; Οθόνες. Και το χάδι, η επαφή επικίνδυνα για την υγεία μας. Οι οθόνες, όμως, ΟΚ για την υγεία μας.

Μέσα από τις σελίδες σου στα social media, έχεις μεγάλη αλληλεπίδραση με γονείς ή ανθρώπους που ταυτίζονται μαζί σου. Τι ιστορίες έχουν μοιραστεί μαζί σου για τη single γονεϊκότητα;

Οι ιστορίες των single γονιών (όπως και των υπολοίπων) ενισχύουν την άποψη πως έχουμε όλα μας ένα κοινό που μας ενώνει: ΤΙΣ ΠΛΗΓΕΣ ΜΑΣ. Είμαστε όλα τόσο πληγωμένα από τον τρόπο που μεγαλώσαμε. Είμαστε όλα τόσο απελπισμένα από τον τρόπο που ζούμε. Στο project που κάνω στο facebook, το let us rephrase, γράφουμε και κλαίμε μαζί, στον αγώνα μας για βελτίωση. Αγωνιζόμαστε κάθε λεπτό να μην επαναλάβουμε όσα έχουμε τυπωμένα μέσα μας.

Η κούραση κι η μοναξιά της μονογονεϊκότητας επηρεάζει την κάθε μας στιγμή. Μονογονείς στις μονογωνιές της πόλης. Η ευθύνη είναι τεράστια για μια πλάτη. Αλλά ακόμη κι αυτό είναι θέμα επιλογών κι όχι της ίδιας της μονογονεϊκότητας.

Για παράδειγμα, η Φιόνα είναι μονογονέας. Ζει στο Βερολίνο σε ένα διαμέρισμα με την αδερφή της, τον φίλο της αδερφής της κι έναν ακόμα συγκάτοικο. Μπορείς να φανταστείς πόσο διαφορετική είναι η πραγματικότητα κι η καθημερινότητά της από τη δική μου, που ζω σε ένα διαμέρισμα με ένα παιδί. Κάθε μέρα κάθονται και τρώνε το απόγευμα πέντε άτομα στην κουζίνα τους.

Έχει να κάνει, τελικά, με τη μονογονεικότητά μου η μοναξιά μου και το βάρος που νιώθω; Έχει, μάλλον, να κάνει με τις επιλογές μου. Προσπάθησα να βρω ένα αντίστοιχο σκηνικό, αλλά δεν τα κατάφερα. Ήταν ευκολότερο να βρω ένα διαμέρισμα για να ζούμε μόνα μας. Ακόμη προσπαθώ να το αλλάξω, ακόμα ψάχνω συγκατοικάκια. Δυστυχώς, το σύνηθες είναι να ζευγαρώνουν οι άνθρωποι σεξουαλικά για να ζουν μαζί. Καταλήγω πως το πρόβλημα δεν είναι η μονογονεϊκότητα, αλλά οι επιλογές. Που συχνά το κοινωνικό πλαίσιο κάνει για σένα.

Από την άλλη, πρέπει να κάνω και μια αναφορά στις μητέρες που ξέρω, που ενώ ζουν με άλλο γονέα στο σπίτι, επωμίζονται το βάρος της γονεϊκότητας. Έχουν τα παιδιά τους ΚΑΙ τη φροντίδα ενός ενήλικα γονέα, φροντίδα με επικρίσεις και καβγάδες για σάλτσα. Χειρότερη μοναξιά και δυσκολία από το να μεγαλώνεις τα παιδιά μόνη σου, να τα μεγαλώνεις μαζί με ένα τραυματισμένο ενήλικο, που δεν αναλαμβάνει τις ευθύνες του.

Θα ξεπεραστούν άραγε τα στερεότυπα γύρω από την παραδοσιακή οικογένεια ώστε να αποδεχθούμε όλα τα είδη γονεϊκότητας;

Τα τελευταία χρόνια έχουν ανοίξει συζητήσεις στην Ελλάδα που πάνε τη σκέψη μπροστά. Βλέπω πως κάτι αλλάζει. Το είδα και το φθινόπωρο που ταξίδεψα με το Νάηρο από Θεσσαλονίκη μέχρι Χανιά. Οι γονείς είναι πλέον πιο συντροφικοί, πιο στοργικοί. Αυτό σημαίνει πως οι επόμενες γενιές θα έχουν λιγότερο μίσος, θα δέχονται ευκολότερα. Ως συνέπεια, τα στερεότυπα γύρω από την οικογένεια θα μειωθούν και θα πάρουν μαζί τους κι όλα τα υπόλοιπα. Μέχρι τη μέρα που δεν θα έχουμε την ανάγκη να τα συζητάμε καν. Αμήν.

*Αν είστε στο Βερολίνο ή έρχεστε ή θέλετε να έρθετε, γράψτε να βρεθούμε: [email protected]

youtube: ukuna stories [θα βρεις ανάμεσα σε άλλα μια μουσική διασκευή του Μικρού Πρίγκιπα και το “Φρέρε Ζak/Zackie”]