4 Έλληνες καλλιτέχνες μάς μιλούν για την queer art τους και γιατί έχουμε δρόμο για την εξέλιξη
Κλέλια Φατούρου
17 Μαΐου 2023
Η 17η Μαΐου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα κατά της Ομοφοβίας, Τρανσφοβία και Αμφιφοβίας. Στόχος είναι να υπάρξει μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση γύρω από την κοινότητα που έχει δεχθεί βία και έχει δει να της στερούν τα βασικά δικαιώματά της. Είναι επίσης μία σημαντική ημέρα, γιατί το 1990, η ομοφυλοφιλία έπαψε να καταχωρείται στις ψυχικές νόσους.
Με αφορμή τη σημερινή μέρα λοιπόν, που ελπίζουμε ότι δεν θα χρειάζεται να υπάρχει σε μερικά χρόνια από σήμερα, μιλήσαμε με 4 καλλιτέχνες, που αφιερώνονται στην queer τέχνη και που μπορέσαμε να δούμε τις δουλειές τους στο Queer Movie Nights (που ολοκληρώνεται σήμερα), και στο Comicdom CON Athens.
Μενέλας Σιαφάκας
«Η ταινία μου λέγεται "The Melita Show- The Movie" και ανήκει στις μικρού μήκους που διαγωνίζονται στο φετινό Queer Movie Nights. Είναι μία σεξοκωμωδία, με πρωταγωνίστρια μία drag περσόνα της Αθήνα, η Μελίτα Σκαμπώ, η οποία κάνει ένα σεμινάριο, με τον τίτλο «Πώς να φέρετε στη ζωή σας περισσότερο πέος». Έμπνευση ήταν μία στήλη από πρωινή τηλεοπτική εκπομπή. Από το 2012, έχω κάνει αρκετές ερασιτεχνικές δουλειές».
«Πιστεύω πολύ στη δύναμη της τηλεόρασης και της ποπ κουλτούρας και για αυτό κάνουμε και τέτοιου είδους τέχνη, ακόμα κι αν δεν είναι ευρέως διαδεδομένη. Το κάνουμε για τη θετική εκπροσώπηση, ώστε να μπορούν όλοι να βλέπουν τον εαυτό τους στα media. Αντιθέτως, εγώ που μεγάλωσα στα 80s και 90s, δεν υπήρχε τίποτα στην τηλεόραση που να με βοηθήσει να ταυτιστώ. Και αν υπήρχε, ήταν με αρνητικό πρόσημο. Το βίωνα τόσο αρνητικά, σαν προσωπική επίθεση, οπότε κάπως έπρεπε να αντικρούσω αυτά τα καθρεφτίσματα. Μετά το 2000, τα πράγματα έχουν αλλάξει παγκοσμίως. Συνέβαλαν και τα social media σε αυτό, γιατί ο καθένας νιώθει ότι μπορεί να είναι ο εαυτός του και να επικοινωνήσει την πραγματικότητά του. Έτσι φτάσαμε στην απαραίτητη ορατότητα».
«Σε ό,τι αφορά την κοινωνική εξέλιξη και την αποδοχή στην Ελλάδα, έχουν γίνει βήματα. Δεν είναι σίγουρα αρκετή, αλλά ας μην γίνω γκρινιάρης. Έχουν υπάρξει και αλλαγές στη νομοθεσία, πράγμα που βοηθά πάντα, αν και συνήθως έπονται των αλλαγών, αν και θα έπρεπε να γίνεται αντίστροφα. Τα βήματα είναι αργά, αλλά τουλάχιστον γίνονται».
Αντιγόνη Μπιτσικώκου
«Η ταινία “Men’s Talk”, με την οποία συμμετείχα στο Queer Movie Nights, αποτελεί ένα στιγμιότυπο μεταξύ δύο φίλων, οι οποίοι έχουν συναντηθεί για να δουν ποδόσφαιρο και να πιούν μπύρες, ενώ η βραδιά εξελίσσεται τελικά σε ένα γλυκόπικρο coming out. Η ταινία χρησιμοποιεί το δράμα ως κωμικό τρικ και απεικονίζει ένα διαφορετικό coming-out με άξονα την φιλία».
«Θεωρώ πως η ποπ κουλτούρα συχνά σπάει τα στερεότυπα. Βλέπουμε την ποπ μουσική, για παράδειγμα, να γίνεται σύμμαχος της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας και τους καλλιτέχνες να προσπαθούν να προβληματίσουν και να ευαισθητοποιήσουν το κοινό. Η ποπ κουλτούρα συχνά επιδιώκει να επαναπροσδιορίσει τις στερεοτυπικές αντιλήψεις περί φύλων και σεξουαλικότητας και βλέπουμε περιπτώσεις που πραγματικά βοηθά το άτομο να απελευθερωθεί.
«Σίγουρα η απεικόνιση της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας στο σινεμά γίνεται σήμερα με περισσότερη ευαισθητοποίηση. Βλέπαμε παλιότερα στον κινηματογράφο πολλές φορές την άγνοια και την αμάθεια για την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα μέσω της απεικόνισης πανομοιότυπων επαναλαμβανόμενων στερεοτύπων. Είναι, βέβαια, ακόμα μακρύς ο δρόμος αλλά θεωρώ πως σιγά σιγά αυτό έχει αρχίσει να αλλάζει, βλέπουμε δημιουργούς με ευαισθησίες να κάνουν σινεμά με καθαρότητα».
Kon Kun Art
«Το κόμικ μου λέγεται "they call her Jack", είναι μία post-apocalyptic ιστορία εμπνευσμένη από ταινίες όπως το Mad Max και το boy and his dog όπου μία τρανς γυναίκα, η Τζακ προσπαθεί να επιβιώσει στην έρημο Μοχάβι μαζί με το σκυλί της. Πέρα από την δράση η ιστορία θίγει και θέματα τρανσφοβίας, ομοφοβίας και ρατσισμού.
«Θεωρώ πως τα έργα τέχνης και η ποπ κουλτούρα γενικότερα έχουν τη δύναμη να αλλάξουν σταδιακά τη νοοτροπία του κόσμου, κυρίως λόγω της επίδρασης που έχουν σε νεαρές ηλικίες. Ακόμα και στην Ελλάδα που δεν φημιζόμαστε ιδιαίτερα για τον προοδευτισμό μας βλέπω ότι οι νεότερες γενιές είναι πολύ πιο ανοιχτές στο διαφορετικό και εκφράζονται ελεύθερα για αυτά τα θέματα. Ειδικά αν συγκρίνω το πώς είναι τα πράγματα σήμερα με το πώς ήταν όταν μεγάλωνα, μπορώ να πω ότι βλέπω μεγάλη βελτίωση».
«Προφανώς δεν είναι όλα τέλεια μιας και τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια ανησυχητικά επικίνδυνη άνοδος της alt-right σε παγκόσμιο επίπεδο. Το "κίνημα" αυτό χρειάζεται έναν μπαμπούλα και τελευταία τον έχουν βρει στο πρόσωπο της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας επιστρατεύοντας κάθε λογής ψεύτικα αφηγήματα για να πάρουν τον κόσμο με το μέρος τους. Το καλό είναι ότι οι διάφορες περσόνες της alt-right αποτελούνται κυρίως από γραφικά άτομα και έχουν παραμείνει στο ως επί το πλείστον εκτός της ποπ κουλτούρας».
«Βλέπω ότι η αντιμετώπιση των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων έχει αλλάξει αρκετά τα τελευταία χρόνια προς το καλύτερο και πιστεύω ότι η ποπ κουλτούρα και η τέχνη γενικότερα έχει παίξει σημαντικό ρόλο στο να επιτευχθεί αυτό. Μέχρι να εξαλειφθεί όμως οποιαδήποτε φοβική συμπεριφορά έχουμε όλα μας να κάνουμε πολλή δουλειά ακόμη».
Steve Stivaktis
“Είμαι σκιτσογράφος και συγγραφέας κόμικς. Πιο γνωστές δουλειές μου είναι το "Εσμέ" που κυκλοφόρησε το 2017 ως αυτοέκδοση, και η Σπαζοραχούλα, που εκδόθηκε το 2021 (με εικονογράφηση Γώγου) από την Jemma Press και που βραβεύτηκε το 2022 από τα Ελληνικά Βραβεία Κόμικς για Καλύτερο Σενάριο.
Η δουλειά μου γενικά επικεντρώνεται κυρίως στο Ελληνικό Φανταστικό και είναι κατά βάση εμπνευσμένη από το φολκλόρ και την ποπ κουλτούρα. Οι περισσότερες ιστορίες που γράφω περιλαμβάνουν queer χαρακτήρες επειδή ως queer άτομο ο ίδιος, πρώτον είναι πιο ευχάριστο να γράφω για χαρακτήρες που μοιάζουν με τον κοντινότερο κύκλο μου και δεύτερον θεωρώ πως οφείλω στην κοινότητά μου να δημιουργήσω ιστορίες που εγώ μικρότερος είχα ανάγκη και δεν είχα εύκολα».
«Θεωρώ πως η ποπ κουλτούρα είναι ένα σημαντικό και αναπόσπαστο κομμάτι της κουλτούρας γενικά. Με το να απεικονίζουμε σωστά μειονότητες ή/και περιθωριοποιημένα άτομα, μπορούμε να κάνουμε έναν μέσο θεατή ή αναγνώστη να ευαισθητοποιηθεί λίγο στους αγώνες για την ελεύθερη ύπαρξη, και να συνειδητοποιήσει ίσως ότι δεν διαφέρουμε και τόσο πολύ. Επίσης, τα άτομα που ανήκουν σε αυτές τις μειονότητες σταματούν να νιώθουν τόσο αόρατα και «λάθος». Δεν είναι πολιτική "woke" πράξη η απεικόνιση μειονοτήτων, είναι πιστή απόδοση της πραγματικότητας. Δεν χρειάζεται κάποιος να έχει απώτερο σκοπό για να βάλει γκέι, τρανς, ανάπηρους κ.α. χαρακτήρες στις ιστορίες που γράφει, με την ίδια λογική που δεν πηγαίνουμε στο δρόμο σε γκέι, ανάπηρα, αλλόθρησκα άτομα να τα ρωτήσουμε ποιο πολιτικό σκοπό υπηρετούν και είναι όπως είναι. Οι άνθρωποι είμαστε ποικιλόμορφα όντα και η τέχνη οφείλει να το απεικονίσει αυτό. Σίγουρα η ποπ κουλτούρα έχει τεράστια δύναμη - δεν ξέρω κατά πόσο έχει καταφέρει να αλλάξει δραματικά τα πράγματα στην Ελλάδα αυτήν τη στιγμή, αλλά ελπίζω να το δούμε ακόμα περισσότερο στην πορεία.
«Σε γενικές γραμμές, σε σύγκριση με το πώς ήταν όταν ξεκινούσα πχ την πορεία μου στον χώρο των κόμικς ή όταν ήμουν στο λύκειο, θεωρώ πως ναι, έχουμε προχωρήσει. Σε καμία περίπτωση αρκετά, αλλά έχουμε προχωρήσει. Χρειάζεται βέβαια πολύ περισσότερη προσπάθεια από φορείς, πέρα από την τέχνη, για να αλλάξουν δραστικά τα πράγματα - αλλαγές στη νομοθεσία, ενημέρωση και μόρφωση όσον αφορά τα queer ζητήματα, για αρχή. Με το να βάζουμε δυο γκέι χαρακτήρες σε μια σειρά και να λέμε στα σόσιαλ ότι πλέον δεν είναι σωστό να χρησιμοποιούνται προσβλητικοί όροι δεν στήνονται βάσεις, απλά καλύπτουμε το πρόβλημα. Χρειάζεται να μιλάμε ανοιχτά για queer ζητήματα στα σχολεία, στα media, στα εργασιακά περιβάλλοντα, ώστε να καταλάβει ο κόσμος ΓΙΑΤΙ είναι σημαντικό να υπάρχουν γκέι χαρακτήρες σε μια σειρά και ΓΙΑΤΙ οι προσβλητικοί όροι είναι προσβλητικοί. Έχουμε τεράστια δουλειά να κάνουμε ως κοινωνία, αλλά σιγά σιγά (έστω, υπερβολικά σιγά), θέλω να πιστεύω πως γίνεται πρόοδος».
