Η Κατερίνα Βρανά στο Jennygr: «Έχουμε έλλειμμα αυτοσαρκασμού και πλεόνασμα σοβαροφάνειας στην Ελλάδα»

Η κωμικός μιλά για τη νέα της παράσταση, την αναπηρία, τη σεξουαλικότητα και την έλλειψη αυτοσαρκασμού που μάς διακατέχει

Μετά από μία πολύ δύσκολη και συναισθηματικά φορτισμένη μέρα, έφτασα στο Μαρούσι, αφού βούτηξα σε λάσπες και πέρασα από δρόμους που κάνουν έργα εδώ και πολύ καιρό. Η Κατερίνα Βρανά με υποδέχθηκε με την αφάνα- σήμα κατατεθέν της, animal print φούστα, μαύρες γαλότσες («Σκέφτηκα ότι θα είχε πλάκα να φωτογραφηθώ στη βροχή») και το πονηρό ύφος που ετοιμάζεται να πει κάτι αστείο.

5 λεπτά χρειάστηκαν για να νιώσουμε όλοι άνετα, να πειράζουμε η μία την άλλη και να αποκτήσουμε αυτή την οικειότητα που αντικειμενικά παίρνει μήνες για να δημιουργηθεί ανάμεσα σε δύο ανθρώπους. Αλλά όταν μιλάμε για την Κατερίνα Βρανά, δεν χωρούν κανόνες. Είναι αδύνατον να μην νιώσεις αυτόματα ζεστασιά και να μην ακούς τον εαυτό σου να ξεκαρδίζεται κάθε 5 λεπτά.

Η πιο γνωστή Ελληνίδα κωμικός γλίτωσε κυριολεκτικά τον θάνατο το 2017, όταν βρέθηκε στη Μαλαισία για stand up, στο πλαίσιο περιοδείας, και εμφάνισε συμπτώματα δηλητηρίασης. Ο ήδη καταπονημένος οργανισμός της απέκτησε μία φλεγμονή στο έντερο, το οποίο οδήγησε σε άλλα προβλήματα, μέχρι που μπήκε σε τεχνητό κώμα. Η ιστορία της είναι πια γνωστή και η Κατερίνα συνεχίζει κανονικά τη δουλειά της, αφού επιβίωσε, ενώ μιλά για την αναπηρία, τα νέα δεδομένα, τον τρόπο που (ξανα)γνωρίστηκε με το σώμα της και φυσικά την παράσταση «Ντερμπεντέρισσα».

Photo Credits: Δώρα Δημητρίου

Η παράσταση Ντερμπεντέρισσα

Ξεκίνησα πέρυσι. Έκανα 16 παραστάσεις και ακολούθησε ευρωπαϊκή περιοδεία. Η ιδέα για την Ντερμπεντέρισσα είναι ότι, εντάξει, αρκετά μιλήσαμε για θανατικό, ας πάμε παραπέρα. Μου ήρθε όταν αντιλήφθηκα ότι ο κόσμος μου έλεγε ότι είμαι παλικάρι. Και όντως, δεν υπάρχει ένα θηλυκό επίθετο που να δηλώνει δύναμη ή κουράγιο. Ενώ η ντερμπεντέρισσα ακούγεται κυρίως στη θηλυκή εκδοχή της, και λόγω του τραγουδιού της Μαρινέλλας. Έχει μέσα τη μαγκιά, αλλά είναι και αστεία λέξη. Επίσης, είναι τέλεια άσκηση για λογοθεραπεία.

Εντωμεταξύ το 2017 κόντεψα να πεθάνω, έζησα (“spoiler alert’), το 2019 έκανα παραστάσεις και το 2020 ήμουν έτοιμη για περιοδεία στο εξωτερικό, ώσπου ήρθε ο κορονοϊός. Ήταν κάπου εκεί που «έσκασε» το ελληνικό #MeToo, με 4 χρόνια καθυστέρηση, αλλά κάλλιο αργά παρά ποτέ. Εκεί με ρωτούσαν πολύ συχνά πώς νιώθω που είμαι γυναίκα και δη, γυναίκα κωμικός, αλλά με έναν τρόπο υπερβολικό, λες και είσαι εξωτικό πουλί επειδή είσαι γυναίκα. Λες και δεν είμαστε το 51% του πληθυσμού. Α, κοιτά! Μία γυναίκα εκτός κουζίνας! Έτσι δεν πετυχαίνεις ισότητα, απλά το βάζεις σε μία άλλη διάσταση.

Υπάρχει μία γενική καταπίεση σε όλα τα φύλα και στερεότυπα που συντηρούνται. Ο straight άντρας που νιώθει ότι πρέπει να είναι στιβαρός και η γυναίκα που πρέπει να είναι γατούλα. Ξεκίνησα λοιπόν να γράφω παράσταση για αυτά που μάς περιορίζουν και που τελικά είναι πολύ αστεία, μέσα από τη δική μου σκοπιά. Το κατάλαβα και από εμένα, τότε που ήμουν εντελώς παράλυτη και τυφλή και, σου ορκίζομαι, ότι η έννοια μου ήταν ότι δεν φορούσα σουτιέν για μήνες και ότι θα μου πέσει σίγουρα το στήθος. Εμπειρία που μοιράζομαι με την Ιωάννα Παλιοσπύρου, που μου είπε το ίδιο πράγμα ακριβώς. Λογικό, γιατί έχει θεαματικό στήθος η Ιωάννα.

Ο αυτοσαρκασμός

Έχουμε έλλειμμα αυτοσαρκασμού και πλεόνασμα σοβαροφάνειας. Παίρνουμε πολύ σοβαρά τον εαυτό μας και αυτό δημιουργεί πολλά προβλήματα, γιατί δεν επιτρέπεις στον εαυτό σου να φέρεται ανθρώπινα. Όλοι θα σκοντάψουμε, θα πέσουμε, θα ρευτούμε. Συμβαίνει και είναι τεράστια δύναμη το να γελάς με τον εαυτό σου, ακόμα και στις πιο δύσκολες στιγμές. Νομίζω ότι ο αυτοσαρκασμός είναι υπερδύναμη. Να λες εντάξει, έχω κυτταρίτιδα, όλες έχουμε. Κι όσες δεν έχετε, γαμ@@@τε. Προφανώς θέλω να βγαίνω ωραία στις φωτογραφίες, αλλά δεν θα κρύψω τις ατέλειες μου.

Δεν θα ξεχάσω ποτέ το εξής. Όταν επέστρεψα στην Ελλάδα μετά από χρόνια στο εξωτερικό, με ρωτούσαν συνέχεια πώς νιώθω ως γυναίκα που τσαλακώνομαι. Δεν την είχα ξανακούσει την έκφραση και νόμιζα ότι έλεγαν για τα ασιδέρωτα ρούχα μου. Όταν κατάλαβα τι σημαίνει, είπα ότι δεν γίνεται να είσαι άνθρωπος και να δείχνεις συνέχεια τέλειος. Ειδικά αν είσαι κωμικός.

Μία αρρώστια έχει τεράστια δύναμη πάνω μας επειδή τη φοβόμαστε. Αν τη σατιρίσεις, τη μικραίνεις. Λέμε «το κακό» μόνο για τον καρκίνο λες και η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι κεφάτη.

Photo Credits: Δώρα Δημητρίου

Η ομοιότητα Ελλήνων και Ινδών και το stand up στην Ελλάδα

Έχω ζήσει πολλά χρόνια στην Αγγλία αλλά και στην Ινδία για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Αυτό που με συγκλόνισε είναι ότι οι Ινδοί είναι πανομοιότυποι με τους Έλληνες του ’60, με παραπάνω κόσμο και σε πιο σκούρο χρώμα. Είναι σαν να έχεις παγιδευτεί σε ταινία του Δαλιανίδη. Τα ίδια έθιμα, οι ίδιες συνήθειες, έχουν κι αυτοί το «φτου φτου» και «μην σε ματιάσω». Επίσης έχουν κι αυτοί το σύμπλεγμα κατωτερότητας κι ανωτερότητας, επειδή είναι από τους αρχαιότερους πολιτισμούς, όπως κι εμείς. «Εμείς το κάναμε πρώτοι» ενώ προσπαθούν να αποδείξουν την αξία τους, όπως κι εμείς. Είναι πολύ της παράδοσης, να δίνεις στο εγγόνι το όνομα του παππού, τα συνοικέσια, οι προίκες, και φυσικά η σχέση της μάνας με του γιου. Μιλάμε για ξεπατικωτούρα. Όπως καταλαβαίνεις, ένιωθα πολύ οικεία.

Στην Αγγλία ζούσα και δούλευα ως κωμικός. Οι διαφορές στο stand up ήταν στο κοινό, γιατί εκεί ήταν ήδη εξοικειωμένοι και η κωμωδία είναι μέρος της καθημερινότητάς τους. Θα πας στο σούπερ μάρκετ και η ταμίας θα σε πειράξει. Σαρκάζουν και αυτοσαρκάζονται. Στην Ελλάδα, όταν ξεκινήσαμε να κάνουμε stand up μέσα στην κρίση, εκπαιδεύαμε το κοινό την ώρα που το κάναμε. Γιατί δεν ήταν Χάρρυ Κλυνν ή πολιτική σάτιρα, ήταν ένα μίγμα. Ακόμα και τώρα θα ήθελα να είναι πιο εξοικειωμένοι και θα βοηθούσε αν η κωμωδία ήταν μέρος της τηλεόρασης. Στις άλλες χώρες, οι παρουσιαστές είναι κωμικοί.

Ο σεξισμός και οι γυναίκες γενικά

Όσο για τον σεξισμό, είναι παντού ο ίδιος. Ζούμε σε χώρες όπου παλεύουμε για άλλα δικαιώματα, δεν είμαστε στη θέση των γυναικών στο Ιράν ή το Αφγανιστάν. Εμείς παλεύουμε να μην μας φωνάξουν στον δρόμο αν κάνουμε λάθος και μας πουν να πάμε στις κουζίνες μας. Είμαι πολύ σίγουρη ότι το «οι γυναίκες δεν έχουν χιούμορ» έχει έρθει απέξω και δεν είναι δικό μας. Αν το σκεφτείς, είχαμε τη Γεωργία Βασιλειάδου, τη Σαπφώ Νοταρά, ακόμα και την Καρέζη, που έκαναν κωμωδία. Ή τη Δήμητρα Παπαδοπούλου που έκανε τους Απαράδεκτους. Νομίζω προκύπτει από το χιούμορ της παρέας, ότι οι άντρες λένε βλακείες και γελάνε μεταξύ τους.

Δεν έχω βιώσει σεξισμό στη δουλειά επειδή είμαι γυναίκα. Θεωρώ ότι είναι πιο σύνηθες στην καθημερινότητα και σε πράγματα που ούτε εμείς οι ίδιες τα αντιλαμβανόμαστε, επειδή είναι τόσο μέσα στην κουλτούρα μας. Επίσης, υπάρχει περίπτωση και να μην σε συμπαθεί κάποιος και να μην έχει να κάνει με το φύλο. Ίσως για αυτό διστάζω να σου δώσω ξεκάθαρα παραδείγματα. Αυτό όμως που έχω ζήσει στο μεγαλείο του είναι το mansplaining, από συνάδελφο με πολύ λιγότερη εμπειρία από εμένα. Δεν το κατηγορώ, γιατί το θεωρώ αποτέλεσμα της αυτοπεποίθησης που για κάποιο λόγο έχουν οι άντρες.

Photo Credits: Δώρα Δημητρίου

Οι κωμικοί και η σημασία της woke κουλτούρας

Δεν μπορώ να πω ότι είχα πρότυπα, γιατί είναι μεγάλη λέξη, αλλά το πρώτο stand up που είδα ήταν κάτι παλιό του Γούντι Άλεν και Έντι Μέρφι, που πλέον δεν μου αρέσει. Πλέον μου αρέσουν πάρα πολλοί και, με ελάχιστες εξαιρέσεις, λατρεύω τα κείμενα όλων των συναδέλφων μου στην Ελλάδα. Όλοι έχουν από ένα δεκάλεπτο που θα θέλαμε να είχαμε σκεφτεί και οι υπόλοιποι. Ενώ είμαστε μικρή σκηνή, καλύπτουμε όλα τα είδη. Λογοπαίγνια, μουσική κωμωδία, αστεία μίας πρότασης. Το επίπεδο είναι πολύ ψηλό, συγκριτικά με άλλες χώρες.

Η woke κουλτούρα είναι απαραίτητη γιατί δεν μπορείς να γυρνάς να λες τον άλλο “nigga” επειδή σου αρέσει. Αν κάποιος σου λέει ότι νιώθει γυναίκα, ενώ δεν είναι το βιολογικό του φύλο, πρέπει να το σεβαστείς. Τι σε νοιάζει εσένα; Ποιο είναι το πρόβλημα. Δεν είναι ανάγκη να το καταλαβαίνεις ή να συμφωνείς. Μία κακοποιητική άποψη δεν μπορεί να είναι αποδεκτή και από τη στιγμή που δεν κάνεις κακό στους άλλους, κάνε ό,τι θες. Είναι βέβαια σημαντικό να πούμε ότι ζούμε σε μία φοβερά μεταβατική περίοδο. Τώρα σκάνε μαζί όλα τα κινήματα που πάλευαν χρόνια και αποφέρουν καρπούς.

Υπάρχουν φυσικά και πράγματα που μου φαίνονται κάπως, αν και προσπαθώ να μην κρίνω. Όπως το ότι υπάρχουν «άνθρωποι με περίοδο». Ένα λεπτό, μην μου σβήνεις την εμπειρία μου για να χωρέσεις κάτι άλλο. Πες βιολογικές γυναίκες, μην λες άνθρωποι με περίοδο. Προτιμώ τη λέξη «θηλυκότητες». Αλλά και πάλι παρατηρώ και προσπαθώ να ενημερώνομαι γιατί τώρα ξεκίνησε. Ειδικά τα trans άτομα έχουν να ανέβουν ένα βουνό για να αποκτήσουν τα πιο βασικά δικαιώματα.

Κεφάλαιο αναπηρία

Όταν προέκυψε η αναπηρία, δεν είπα ποτέ «γιατί σε εμένα;». Συνέβη γιατί ήμουν μ@λάκας, γιατί υπήρχαν προειδοποιητικά σημάδια ότι ο οργανισμός μου ήθελε διάλειμμα. Και δεν υπάρχει λόγος να αναλώνεσαι σε τέτοιες σκέψεις. Το μόνο που με πιάνει είναι ότι δεν ήταν ανάγκη να συμβούν όλα. Δεν μπορώ να γράψω και να δακτυλογραφήσω και δεν βλέπω καλά. Κάνω θεραπείες αλλά δεν ξέρουν πόσο μπορεί να βελτιωθεί. Εγώ πρότεινα την ηλεκτροπληξία, αλλά μου είπαν όχι. Η ομιλία είναι αυτή που φτιάχνει πιο γρήγορα και είναι και φανερή. Μου λείπει η ισορροπία και ο συντονισμός, πότε πότε κάνω μερικά βήματα που θα ήταν ιδανικά για φλαμένγκο. Θα γίνω εντελώς καλά στα 80, όταν οι γύρω μου θα πεθαίνουν.

Δεν υπάρχουν στιγμές που θέλω να τα παρατήσω, γιατί δεν έχω τι να παρατήσω. Κάνω απλά ατελείωτες φυσικοθεραπείες, που τις βαριέμαι γιατί είμαι μισός άνθρωπος μισός καναπές. Είμαι φτιαγμένη να με υπηρετούν αλλά το σύμπαν δεν κατάλαβε καλά. Βλέπω όμως τι γίνεται όταν δεν κάνω τις φυσικοθεραπείες μου, οπότε δεν με παίρνει να μην πηγαίνω. Από την άλλη, η δουλειά μου δεν με κουράζει ποτέ και λατρεύω να είμαι στη σκηνή και να λέω μ@λακίες. Όταν φτάνω σε τέλμα, παίρνω ρεπό, παραγγέλνω πίτσα και δεν μιλάω σε άνθρωπο. Η μάνα μου το βλέπει σαν challenge και τότε θα μου μιλήσει περισσότερο από ποτέ.

Μετά από 20 χρόνια απόλυτης ανεξαρτησίας και ταξιδιών σε όλον τον κόσμο, μένω πάλι με τη μάνα μου. Ένα όνειρο ζωής, μία μαγεία. Εντάξει, είναι δύσκολο και για τις δύο μας, αλλά έχοντας ζήσει τόσα χρόνια έξω, είναι πολύ ωραίο να είμαι στην ίδια πόλη και το ίδιο σπίτι με τους γονείς μου, ειδικά τώρα που μεγαλώνουν. Είναι υπέροχο και φοβερά εκνευριστικό μαζί. Όπως είναι και όλες οι οικογένειες υποθέτω.

Το σουρεάλ της εμπειρίας ήταν ότι τα αστεία στο stand up ήταν ήδη παλιά. Δεν τα έφτιαξα, έτσι έγιναν και ήταν πολύ αστείο το σχεδόν θανατικό μου. Γιατροί, νοσοκόμες, οι Ασιάτες που είναι ψύχραιμοι και ήρεμοι και οι Έλληνες γιατροί που ουρλιάζουν «ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΑΤΕΡΙΝΑ; ΠΩΣ ΠΑΝΕ ΤΑ ΡΑΜΜΑΤΑ;». Η δουλειά με βοήθησε πολύ να εξοικειωθώ με το θέμα, να έρθω κοντά με τους γιατρούς μου επειδή τους αναφέρω συνέχεια. Επίσης, λατρεύω τα νοσοκομεία πια. Νιώθω τρομερή ασφάλεια εκεί μέσα. Ιδανικά θα ήθελα να ζω εκεί ή να έχω νοσοκομείο απέναντι από το σπίτι.

Τώρα που μιλάω πιο αργά λόγω της αναπηρίας, γελάνε πιο πολύ. Who knew? Άλλαξε ο ρυθμός κωμωδίας αλλά και η διάρκεια, οπότε κόβεται υλικό. Έμαθα περισσότερο πώς να χρησιμοποιώ των ρυθμό μιας πρότασης. Κάτι άλλο που έχει αλλάξει είναι ότι δεν κυκλοφορώ πια στην πόλη. Μόνο με αμάξι. Τους έχεις δει καλέ τους δρόμους; Κάνουν έργα παντού αλλά ακόμα και οι πεζόδρομοι είναι φρίκη. Δεν μπορείς να πάρεις μετρό γιατί τα μισά ασανσέρ δεν δουλεύουν, η Αθήνα έχει πολλές ανηφόρες και κατηφόρες και φυσικά, σε όποιο κτίριο και να πας, υπάρχουν έστω και τρία σκαλάκια.

Photo Credits: Δώρα Δημητρίου

Η σχέση της με το σώμα και τη σεξουαλικότητα

Δεν μιλά ο κόσμος για το πώς επηρεάζει η αναπηρία τη σεξουαλικότητα. Και επειδή το έπαθα στα 40, που δεν ήμουν ούτε σε ηλικία εγκεφαλικού, αλλά ούτε και μικρή, δεν είχε κλείσει αυτό το κεφάλαιο για εμένα. Η άτιμη η libido δεν μειώθηκε.

Πριν το ατύχημα, δεν είχα αυτή τη σχέση που έχω τώρα με το σώμα μου. Δεν είχα ασχοληθεί κομμάτι-κομμάτι με το σώμα μου. Μετά το γνώρισα καλύτερα. Όταν είσαι 5 μήνες παράλυτη, πιάνεις τον εαυτό σου να δεις αν είναι όλα εκεί. Είχε αλλάξει σχήμα. Για παράδειγμα, πήρα ένα εκατοστό γιατί χαλάρωσε η σπονδυλική μου στήλη. Πήγα 1.73 αν και θα ήθελα το πολυπόθητο 1.75. Το άλλο που έγινε ήταν ότι άνοιξε η λεκάνη μου, λες και είχα κάνει παιδί. Τα συνειδητοποίησα σιγά σιγά.

Με τη βοήθεια μίας κρέμας σώματος, ανακάλυψα το σώμα μου σιγά σιγά. Τον αγκώνα, τον αστράγαλο, το στήθος, τα πάντα. Το αγάπησα παραπάνω. Του λέω ρε τι είσαι εσύ παιδί μου. Του ζητάω συγγνώμη, του λέω ότι τώρα θα κοιμηθούμε.

Σε θέματα σεξουαλικότητας, έχει να κάνει με το πώς νιώθω εγώ μέσα μου. Κινούμαι διαφορετικά, δεν βλέπω τόσο καλά, δεν μιλάω τόσο καλά. Έμπαινα σε ένα δωμάτιο και έκανα μπαμ με το ύψος, το μαλλί και το στιλ που βλέπεις. Τώρα είναι αλλιώς να τσουλάς σε ένα δωμάτιο.

Το σεξ και το dating

Κοίταξε, έχω ασχοληθεί μόνο με άτομα που ήξερα από πριν. Δεν έχει τύχει ένας νέος άνθρωπος, γιατί επέλεξα την ασφάλεια. Αλλά το καινούριο μου project είναι αυτό. Να γνωρίσω κάτι καινούριο, που να με ενθουσιάσει. Επειδή όμως ήμουν σε σχέση όταν αρρώστησα και χώρισα το 2019, είχα ανάγκη να μείνω μόνη μου, αν και σχεσάκιας. Ήθελα όμως μόνο την υγεία και τη δουλειά μου γιατί δεν είχα χρόνο και ενέργεια να δώσω. Τώρα κάπως αλλάζει αυτό.

Εντωμεταξύ, δεν έχω ιδέα πώς είμαι όταν φλερτάρω. Αλλά είναι καλύτερα να είναι απόγευμα, γιατί το βράδυ δεν βλέπω τίποτα. Μου έχει τύχει να μιλώ με κάποιον και να κοιτάω αλλού. Ό,τι πρέπει για stand up.

Τα σχέδια για το μέλλον

Δεν θα ήθελα να μου συμβεί κάτι ακόμα στην υγεία μου, γιατί θα τα πάρω. Αν πάθω καρκίνο, δεν θα μιλιέμαι. Θα ήθελα να αγοράσω το δικό μου σπίτι και να έχω την άνεση, γιατί τα έξοδα με τις βοηθούς και τις θεραπείες είναι πολλά. Να βλέπω καλύτερα θα ήθελα για να μπορώ να χαίρομαι τις ταινίες που βλέπω.

Επίσης, θέλω να βιντεοσκοπήσω στα αγγλικά το “Staying Alive”, που το έκανα και σε περιοδεία τον χειμώνα. Ευχή μου είναι να πάει σε κάποια μεγάλη πλατφόρμα όπως το Netflix, για να το δει και να το καταλάβει περισσότερος κόσμος. Τον επόμενο Οκτώβριο, θα γίνει πραγματικότητα. Να κάνω ταξίδια στο εξωτερικό με μεγαλύτερη συχνότητα, παγκόσμια κυριαρχία, βραβείο Νόμπελ, ένα Όσκαρ. Τα βασικά.